Symbole astronomiczne: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Nie podano opisu zmian |
Nie podano opisu zmian |
||
| Linia 28: | Linia 28: | ||
|- |
|- |
||
| rowspan="3"| [[Słońce]] |
| rowspan="3"| [[Słońce]] |
||
| [[Plik:Sun symbol.svg| |
| [[Plik:Sun symbol.svg|24px|Słońce]]{{r|nasa}}{{r|cox}}{{r|hilton}} |
||
| U+2609<br />(dec 9737) |
| U+2609<br />(dec 9737) |
||
| <span style="font-size:250%;">☉</span> |
| <span style="font-size:250%;">☉</span> |
||
| [[Symbol solarny|Słońce]] |
| [[Symbol solarny|Słońce]] |
||
|- |
|- |
||
| [[Plik:Old symbol for sun.svg| |
| [[Plik:Old symbol for sun.svg|24px|Słońce]]{{r|neugebauer-1987}} |
||
| U+1F71A<br />(dec 128794) |
| U+1F71A<br />(dec 128794) |
||
| <span style="font-size:250%;">🜚</span> |
| <span style="font-size:250%;">🜚</span> |
||
| [[Symbol solarny|Słońce]] z jednym promykiem |
| [[Symbol solarny|Słońce]] z jednym promykiem |
||
|- |
|- |
||
| [[Plik:Sun with face.svg| |
| [[Plik:Sun with face.svg|24px|Słońce z twarzą]]{{r|frey}}{{r|ephemerides-1774}} |
||
| U+1F31E<br />(dec 127774) |
| U+1F31E<br />(dec 127774) |
||
| <span style="font-size:250%;">🌞</span> |
| <span style="font-size:250%;">🌞</span> |
||
| Linia 48: | Linia 48: | ||
|- |
|- |
||
| rowspan="2"| [[Księżyc]] lub [[pierwsza kwadra]] |
| rowspan="2"| [[Księżyc]] lub [[pierwsza kwadra]] |
||
| [[Plik:crescent icon.svg| |
| [[Plik:crescent icon.svg|24px|Pierwsza kwadra]]{{r|penny-cyclopaedia}}{{r|encyclopedia-americana}}{{r|putnam}} |
||
| U+263D<br />(dec 9789) |
| U+263D<br />(dec 9789) |
||
| <span style="font-size:250%;">☽</span> |
| <span style="font-size:250%;">☽</span> |
||
| Linia 58: | Linia 58: | ||
|- |
|- |
||
| rowspan="2"| [[pełnia]] |
| rowspan="2"| [[pełnia]] |
||
| [[Plik:Full moon symbol.svg| |
| [[Plik:Full moon symbol.svg|24px|pełnia]]{{r|encyclopedia-americana}}{{r|putnam}} |
||
| U+1F315<br />(dec 127765) |
| U+1F315<br />(dec 127765) |
||
| <span style="font-size:250%;">🌕</span> |
| <span style="font-size:250%;">🌕</span> |
||
| Linia 68: | Linia 68: | ||
|- |
|- |
||
| rowspan="2"| Księżyc lub [[ostatnia kwadra]] |
| rowspan="2"| Księżyc lub [[ostatnia kwadra]] |
||
| [[Plik:decrescent icon.svg| |
| [[Plik:decrescent icon.svg|24px|Ostatnia kwadra]]{{r|encyclopedia-americana}}{{r|putnam}} |
||
| U+263E<br />(dec 9790) |
| U+263E<br />(dec 9790) |
||
| <span style="font-size:250%;">☾</span> |
| <span style="font-size:250%;">☾</span> |
||
| Linia 78: | Linia 78: | ||
|- |
|- |
||
| rowspan="2"| [[nów]] |
| rowspan="2"| [[nów]] |
||
| [[Plik:New moon symbol.svg| |
| [[Plik:New moon symbol.svg|24px|Nów]]{{r|encyclopedia-americana}}{{r|putnam}} |
||
| U+1F311<br />(dec 127761) |
| U+1F311<br />(dec 127761) |
||
| <span style="font-size:250%;">🌑</span> |
| <span style="font-size:250%;">🌑</span> |
||
| Linia 117: | Linia 117: | ||
Symbole [[Uran]]a zostały stworzone krótko po jego odkryciu. Jeden z nich, [[Plik:Uranus symbol.svg|15px|Uranus]], przygotowany przez [[Johann Gottfried Koehler|J. Köhlera]] i zmodyfikowany przez [[Johann Elert Bode|Bodego]] został stworzony do reprezentowania nowo odkrytej [[platyna|platyny]]. Ponieważ platyna, zwana powszechnie białym złotem, została odkryta w mieszaninie z [[żelazo|żelazem]], jej symbol łączy alchemiczne symbole żelaza (♂) i [[złoto|złota]] (☉){{r|bode-uranus}}{{r|gould-uranus}}. Jednocześnie symbol ten jest połączeniem symboliki Marsa (♂) i Słońca (☉), gdyż w greckiej mitologii [[Uranos]] uosabia [[niebo]] i reprezentuje połączone moce włóczni Marsa i Słońca{{r|Cain}}. Inny symbol – [[Plik:Uranus's astrological symbol.svg|15px|Uranus]] – został zasugerowany przez [[Jérôme Lalande|Lalande'a]] w 1784. W liście do [[William Herschel|Herschela]] opisał go jako ''„glob zwieńczony pierwszą literą Twojego nazwiska”'' ({{W języku|fr|un globe surmonté par la première lettre de votre nom}}){{r|Francisca}}. |
Symbole [[Uran]]a zostały stworzone krótko po jego odkryciu. Jeden z nich, [[Plik:Uranus symbol.svg|15px|Uranus]], przygotowany przez [[Johann Gottfried Koehler|J. Köhlera]] i zmodyfikowany przez [[Johann Elert Bode|Bodego]] został stworzony do reprezentowania nowo odkrytej [[platyna|platyny]]. Ponieważ platyna, zwana powszechnie białym złotem, została odkryta w mieszaninie z [[żelazo|żelazem]], jej symbol łączy alchemiczne symbole żelaza (♂) i [[złoto|złota]] (☉){{r|bode-uranus}}{{r|gould-uranus}}. Jednocześnie symbol ten jest połączeniem symboliki Marsa (♂) i Słońca (☉), gdyż w greckiej mitologii [[Uranos]] uosabia [[niebo]] i reprezentuje połączone moce włóczni Marsa i Słońca{{r|Cain}}. Inny symbol – [[Plik:Uranus's astrological symbol.svg|15px|Uranus]] – został zasugerowany przez [[Jérôme Lalande|Lalande'a]] w 1784. W liście do [[William Herschel|Herschela]] opisał go jako ''„glob zwieńczony pierwszą literą Twojego nazwiska”'' ({{W języku|fr|un globe surmonté par la première lettre de votre nom}}){{r|Francisca}}. |
||
[[Neptun]] został zaobserwowany przez [[Johann Gottfried Galle|Johanna Galle]] 23 września 1846, w miejscu przewidzianym przez obliczenia matematyczne [[Urbain Le Verrier|Urbaina Le Verriera]]. Wraz z jego odkryciem zostały zaproponowane dla niego różne symbole, aby odpowiadały sugerowanym nazwom dla tej planety. Uzurpując sobie prawo do jej odkrycia, [[Urbain Le Verrier|Le Verrier]] zaproponował nazwę ''Neptun''{{r|littmann-standish}} i symbol [[trójząb|trójzęba]]{{r|pillans}}, fałszywie twierdząc, że zostało to oficjalnie zaaprobowane przez francuskie [[Bureau des Longitudes]]{{r|littmann-standish}}. W październiku zabiegał o nazwanie planety terminem ''Leverrier'' (od własnego nazwiska) i uzyskał do tego pomysłu wsparcie od dyrektora [[Obserwatorium Paryskie]]go [[François Arago]]{{r|baum-sheehan}}, który zaproponował nowy symbol: ([[Plik:Neptune monogram ( |
[[Neptun]] został zaobserwowany przez [[Johann Gottfried Galle|Johanna Galle]] 23 września 1846, w miejscu przewidzianym przez obliczenia matematyczne [[Urbain Le Verrier|Urbaina Le Verriera]]. Wraz z jego odkryciem zostały zaproponowane dla niego różne symbole, aby odpowiadały sugerowanym nazwom dla tej planety. Uzurpując sobie prawo do jej odkrycia, [[Urbain Le Verrier|Le Verrier]] zaproponował nazwę ''Neptun''{{r|littmann-standish}} i symbol [[trójząb|trójzęba]]{{r|pillans}}, fałszywie twierdząc, że zostało to oficjalnie zaaprobowane przez francuskie [[Bureau des Longitudes]]{{r|littmann-standish}}. W październiku zabiegał o nazwanie planety terminem ''Leverrier'' (od własnego nazwiska) i uzyskał do tego pomysłu wsparcie od dyrektora [[Obserwatorium Paryskie]]go [[François Arago]]{{r|baum-sheehan}}, który zaproponował nowy symbol: ([[Plik:Neptune monogram (bold).svg|16px|⯉]]){{r|an-25}}. Pomimo że ta propozycja wzbudziła silny sprzeciw poza Francją{{r|baum-sheehan}}, francuskie almanachy szybko wprowadziły nazwę ''Herschel'' dla [[Uran]]a (po jej odkryciu przez Sir [[William Herschel|Williama Herschela]]) i ''Leverrier'' dla nowej planety{{r|Owen1958}}. Profesor [[James Pillans]] z [[Uniwersytet Edynburski|Uniwersytetu Edynburskiego]] bronił nazwy ''[[Janus (mitologia)|Janus]]'' i zaproponował klucz jako jej symbol{{r|pillans}}. W międzyczasie [[Friedrich Georg Wilhelm Struve|Struve]]<!--- (1793–1864), lub jego syn Otto Wilhelm von Struve (1819–1905) ---> w dniu 29 października 1846 zaprezentował nazwę ''Neptun'' [[Rosyjska Akademia Nauk|Rosyjskiej Akademii Nauk]]{{r|AstNachrichten}}. W sierpniu 1847 Bureau des Longitudes ogłosiło swoją decyzję o postąpieniu zgodnie z powszechną praktyka astronomiczną i zaakceptowało wybór ''Neptuna'', przy głosie sprzeciwu ze strony [[François Arago|Arago]] co do tej decyzji{{r|connaissance-des-temps}}. |
||
[[Międzynarodowa Unia Astronomiczna]] (MUA) odradza wykorzystywanie tych symboli w publikowanych artykułach. W konkretnych przypadkach, gdzie symbole planetarne mogłyby być użyte (jak nagłówki tabel), podręcznik stylu MUA ({{ang.|IAU Style Manual}}) dopuszcza poszczególne jedno- lub (aby rozróżnić Merkurego i Marsa) dwuliterowe skróty nazw planet{{r|iau-style-manual}}. |
[[Międzynarodowa Unia Astronomiczna]] (MUA) odradza wykorzystywanie tych symboli w publikowanych artykułach. W konkretnych przypadkach, gdzie symbole planetarne mogłyby być użyte (jak nagłówki tabel), podręcznik stylu MUA ({{ang.|IAU Style Manual}}) dopuszcza poszczególne jedno- lub (aby rozróżnić Merkurego i Marsa) dwuliterowe skróty nazw planet{{r|iau-style-manual}}. |
||
| Linia 128: | Linia 128: | ||
| [[Merkury]] |
| [[Merkury]] |
||
| Me |
| Me |
||
| [[Plik:Mercury symbol ( |
| [[Plik:Mercury symbol (bold).svg|24px|Merkury]]{{r|nasa}}{{r|cox}}{{r|high-school-astronomy}} |
||
| U+263F<br />(dec 9791) |
| U+263F<br />(dec 9791) |
||
| <span style="font-size:250%;">☿</span> |
| <span style="font-size:250%;">☿</span> |
||
| Linia 135: | Linia 135: | ||
| [[Wenus]] |
| [[Wenus]] |
||
| V |
| V |
||
| [[Plik:Venus symbol ( |
| [[Plik:Venus symbol (bold).svg|24px|Wenus]]{{r|nasa}}{{r|cox}}{{r|high-school-astronomy}} |
||
| U+2640<br />(dec 9792) |
| U+2640<br />(dec 9792) |
||
| <span style="font-size:250%;">♀</span> |
| <span style="font-size:250%;">♀</span> |
||
| Linia 142: | Linia 142: | ||
| rowspan="2"| [[Ziemia]] |
| rowspan="2"| [[Ziemia]] |
||
| rowspan="2"| E |
| rowspan="2"| E |
||
| [[Plik:Globus cruciger ( |
| [[Plik:Globus cruciger (bold).svg|24px|Ziemia]]{{r|cox}}{{r|penny-cyclopaedia}}{{r|encyclopedia-americana}} |
||
| U+2641<br />(dec 9793) |
| U+2641<br />(dec 9793) |
||
| <span style="font-size:250%;">♁</span> |
| <span style="font-size:250%;">♁</span> |
||
| [[jabłko królewskie]]{{r|universetoday1}} lub odwrócony symbol Wenus{{r|penny-cyclopaedia}}<br />(bardziej popularny w kontekstach [[Teoria geocentryczna|niegeocentrycznych]]) |
| [[jabłko królewskie]]{{r|universetoday1}} lub odwrócony symbol Wenus{{r|penny-cyclopaedia}}<br />(bardziej popularny w kontekstach [[Teoria geocentryczna|niegeocentrycznych]]) |
||
|- |
|- |
||
| [[Plik:Earth symbol ( |
| [[Plik:Earth symbol (bold).svg|24px|Ziemia]]{{r|nasa}}{{r|cox}}{{r|high-school-astronomy}} |
||
| U+1F728<br />(dec 128808) |
| U+1F728<br />(dec 128808) |
||
| <span style="font-size:250%;">🜨</span> |
| <span style="font-size:250%;">🜨</span> |
||
| Linia 154: | Linia 154: | ||
| [[Mars]] |
| [[Mars]] |
||
| Ma |
| Ma |
||
| [[Plik:Mars symbol ( |
| [[Plik:Mars symbol (bold).svg|24px|Mars]]{{r|nasa}}{{r|cox}}{{r|high-school-astronomy}} |
||
| U+2642<br />(dec 9794) |
| U+2642<br />(dec 9794) |
||
| <span style="font-size:250%;">♂</span> |
| <span style="font-size:250%;">♂</span> |
||
| Linia 161: | Linia 161: | ||
| [[Jowisz]] |
| [[Jowisz]] |
||
| J |
| J |
||
| [[Plik:Jupiter symbol ( |
| [[Plik:Jupiter symbol (bold).svg|24px|Jowisz]]{{r|nasa}}{{r|cox}}{{r|high-school-astronomy}} |
||
| U+2643<br />(dec 9795) |
| U+2643<br />(dec 9795) |
||
| <span style="font-size:250%;">♃</span> |
| <span style="font-size:250%;">♃</span> |
||
| Linia 168: | Linia 168: | ||
| [[Saturn]] |
| [[Saturn]] |
||
| S |
| S |
||
| [[Plik:Saturn symbol ( |
| [[Plik:Saturn symbol (bold).svg|24px|Saturn]]{{r|nasa}}{{r|cox}}{{r|high-school-astronomy}} |
||
| U+2644<br />(dec 9796) |
| U+2644<br />(dec 9796) |
||
| <span style="font-size:250%;">♄</span> |
| <span style="font-size:250%;">♄</span> |
||
| Linia 175: | Linia 175: | ||
| rowspan="2"| [[Uran]] |
| rowspan="2"| [[Uran]] |
||
| rowspan="2"| U |
| rowspan="2"| U |
||
| [[Plik:Uranus |
| [[Plik:Uranus symbol (bold).svg|24px|Uran]]{{r|bode-uranus}}{{r|gould-uranus}} |
||
| U+26E2<br />(dec 9954) |
| U+26E2<br />(dec 9954) |
||
| <span style="font-size:250%;">⛢</span> |
| <span style="font-size:250%;">⛢</span> |
||
| [[platyna]]{{r|bode-uranus}}{{r|gould-uranus}} |
| [[platyna]]{{r|bode-uranus}}{{r|gould-uranus}} |
||
|- |
|- |
||
| [[Plik:Uranus |
| [[Plik:Uranus monogram (bold).svg|24px|Uran]]{{r|encyclopedia-americana}}{{r|putnam}}{{r|high-school-astronomy}} |
||
| U+2645<br />(dec 9797) |
| U+2645<br />(dec 9797) |
||
| <span style="font-size:250%;">♅</span> |
| <span style="font-size:250%;">♅</span> |
||
| Linia 187: | Linia 187: | ||
| rowspan="2"|[[Neptun]] |
| rowspan="2"|[[Neptun]] |
||
| rowspan="2"|N |
| rowspan="2"|N |
||
| [[Plik:Neptune symbol ( |
| [[Plik:Neptune symbol (bold).svg|24px|Neptun]]{{r|nasa}}{{r|cox}}{{r|putnam}} |
||
| U+2646<br />(dec 9798) |
| U+2646<br />(dec 9798) |
||
| <span style="font-size:250%;">♆</span> |
| <span style="font-size:250%;">♆</span> |
||
| [[trójząb]] [[Neptun (mitologia)|Neptuna]]<ref name=nasa /> |
| [[trójząb]] [[Neptun (mitologia)|Neptuna]]<ref name=nasa /> |
||
|- |
|- |
||
| [[Plik:Neptune monogram ( |
| [[Plik:Neptune monogram (bold).svg|24px|Neptun (symbol alternatywny)]]{{r|an-25}}{{r|high-school-astronomy}} |
||
| U+2BC9<br>(dec 11209) |
| U+2BC9<br>(dec 11209) |
||
| <span style="font-size:250%;">⯉</span> |
| <span style="font-size:250%;">⯉</span> |
||
| Linia 223: | Linia 223: | ||
|- |
|- |
||
| [[(1) Ceres|Ceres]] |
| [[(1) Ceres|Ceres]] |
||
| [[Plik:Ceres symbol ( |
| [[Plik:Ceres symbol (bold).svg|24px|Ceres]]{{r|hilton}}{{r|encyclopedia-americana}}{{r|high-school-astronomy}} |
||
| U+26B3<br />(dec 9907) |
| U+26B3<br />(dec 9907) |
||
| <span style="font-size:250%;">⚳</span> |
| <span style="font-size:250%;">⚳</span> |
||
| Linia 229: | Linia 229: | ||
|- |
|- |
||
| rowspan="2"|[[(134340) Pluton|Pluton]] |
| rowspan="2"|[[(134340) Pluton|Pluton]] |
||
| [[Plik:Pluto monogram ( |
| [[Plik:Pluto monogram (bold).svg|24px|Pluton]]{{r|nasa}}{{r|cox}} |
||
| U+2647<br />(dec 9799) |
| U+2647<br />(dec 9799) |
||
| <span style="font-size:250%;">♇</span> |
| <span style="font-size:250%;">♇</span> |
||
| [[monogram]] liter '''Pl'''uton i [[Percival Lowell]]{{r|nasa}} |
| [[monogram]] liter '''Pl'''uton i [[Percival Lowell]]{{r|nasa}} |
||
|- |
|- |
||
| [[Plik:Pluto symbol (large orb, |
| [[Plik:Pluto symbol (large orb, bold).svg|24px|Pluton]]{{r|suberic}} |
||
| U+2BD3 |
| U+2BD3 |
||
| <span style="font-size:250%;">⯓</span> |
| <span style="font-size:250%;">⯓</span> |
||
| Linia 244: | Linia 244: | ||
|- |
|- |
||
| [[(2) Pallas]] |
| [[(2) Pallas]] |
||
| [[Plik:Pallas symbol ( |
| [[Plik:Pallas symbol (bold).svg|24px|Pallas]]{{r|mcbeh-v6}} |
||
| U+26B4<br />(dec 9908) |
| U+26B4<br />(dec 9908) |
||
| <span style="font-size:250%;">⚴</span> |
| <span style="font-size:250%;">⚴</span> |
||
| Linia 250: | Linia 250: | ||
|- |
|- |
||
| rowspan="2"|[[(3) Juno]] |
| rowspan="2"|[[(3) Juno]] |
||
| [[Plik:Juno symbol ( |
| [[Plik:Juno symbol (bold).svg|24px|Juno]]{{r|mcbeh-v10}}{{r|chambers}} |
||
| U+26B5<br />(dec 9909) |
| U+26B5<br />(dec 9909) |
||
| <span style="font-size:250%;">⚵</span> |
| <span style="font-size:250%;">⚵</span> |
||
| rowspan="2"| [[berło]] z gwiazdą na górze{{r|mcbeh-v10}} |
| rowspan="2"| [[berło]] z gwiazdą na górze{{r|mcbeh-v10}} |
||
|- |
|- |
||
| [[Plik:3 Juno symbol (orb).svg| |
| [[Plik:3 Juno symbol (orb).svg|24px|Juno]]{{r|high-school-astronomy}}{{r|olmstead}} |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
|- |
|- |
||
| rowspan="2"|[[(4) Westa]] |
| rowspan="2"|[[(4) Westa]] |
||
| [[Plik:Vesta symbol ( |
| [[Plik:Vesta symbol (bold).svg|24px|Westa]]{{r|mcbeh-v15}} |
||
| U+26B6<br />(dec 9910) |
| U+26B6<br />(dec 9910) |
||
| <span style="font-size:250%;">⚶</span> |
| <span style="font-size:250%;">⚶</span> |
||
| rowspan="2"| ołtarz z płonącym ogniem{{r|mcbeh-v15}} |
| rowspan="2"| ołtarz z płonącym ogniem{{r|mcbeh-v15}} |
||
|- |
|- |
||
| [[Plik:Vesta symbol (original, |
| [[Plik:Vesta symbol (original, bold).svg|24px|Westa]]{{r|hilton}}{{r|schmadel}}{{r|olmstead}} |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
|- |
|- |
||
| rowspan="2"|[[(5) Astraea]] |
| rowspan="2"|[[(5) Astraea]] |
||
| [[Plik:Astraea symbol ( |
| [[Plik:Astraea symbol (bold).svg|24px]]{{r|berlin-1845}}{{r|schmadel}} |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| kotwica{{r|berlin-1845}} |
| kotwica{{r|berlin-1845}} |
||
|- |
|- |
||
| [[Plik:Astraea symbol (scales, fixed width).svg| |
| [[Plik:Astraea symbol (scales, fixed width).svg|24px]]{{r|wilson}} |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| Linia 281: | Linia 281: | ||
|- |
|- |
||
| [[(6) Hebe]] |
| [[(6) Hebe]] |
||
| [[Plik:Hebe symbol ( |
| [[Plik:Hebe symbol (bold).svg|24px]]{{r|wudfagw-1947}}{{r|an610}}{{r|austria-1849}} |
||
| U+1F377<br />(dec 127863) |
| U+1F377<br />(dec 127863) |
||
| <span style="font-size:250%;">🍷</span> |
| <span style="font-size:250%;">🍷</span> |
||
| Linia 287: | Linia 287: | ||
|- |
|- |
||
| [[(7) Iris]] |
| [[(7) Iris]] |
||
| [[Plik:Iris symbol ( |
| [[Plik:Iris symbol (bold).svg|24px]]{{r|hilton}}{{r|high-school-astronomy}} |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| Linia 293: | Linia 293: | ||
|- |
|- |
||
| [[(8) Flora]] |
| [[(8) Flora]] |
||
| [[Plik:Flora symbol ( |
| [[Plik:Flora symbol (bold).svg|24px]]{{r|hilton}}{{r|schmadel}} |
||
| U+2698<br />(dec 9880) |
| U+2698<br />(dec 9880) |
||
| <span style="font-size:250%;">{{unicode|⚘}}</span> |
| <span style="font-size:250%;">{{unicode|⚘}}</span> |
||
| Linia 299: | Linia 299: | ||
|- |
|- |
||
| [[(9) Metis]] |
| [[(9) Metis]] |
||
| [[Plik:Metis symbol ( |
| [[Plik:Metis symbol (bold).svg|24px]]{{r|hilton}}{{r|high-school-astronomy}}{{r|schmadel}} |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| Linia 305: | Linia 305: | ||
|- |
|- |
||
| rowspan="2"|[[(10) Hygiea]] |
| rowspan="2"|[[(10) Hygiea]] |
||
| [[Plik:Hygiea symbol (original, |
| [[Plik:Hygiea symbol (original, bold).svg|24px]]{{r|ras-v11}}{{r|hind}} |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| wąż z gwiazdą{{r|ras-v11}} |
| wąż z gwiazdą{{r|ras-v11}} |
||
|- |
|- |
||
| [[Plik:Rod of Asclepius ( |
| [[Plik:Rod of Asclepius (bold).svg|24px]]{{r|hilton}}{{r|schmadel}} |
||
| U+2695<br />(dec 9877) |
| U+2695<br />(dec 9877) |
||
| <span style="font-size:250%;">{{unicode|⚕}}</span> |
| <span style="font-size:250%;">{{unicode|⚕}}</span> |
||
| Linia 316: | Linia 316: | ||
|- |
|- |
||
| rowspan="2"|[[(11) Parthenope]] |
| rowspan="2"|[[(11) Parthenope]] |
||
| [[Plik:Parthenope symbol ( |
| [[Plik:Parthenope symbol (bold).svg|24px]]{{r|hilton}}{{r|ras-v11}} |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| ryba z gwiazdą{{r|ras-v11}} |
| ryba z gwiazdą{{r|ras-v11}} |
||
|- |
|- |
||
| [[Plik:Lyra symbol ( |
| [[Plik:Lyra symbol (bold).svg]]{{r|wilson}} |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| Linia 327: | Linia 327: | ||
|- |
|- |
||
| [[(12) Victoria]] |
| [[(12) Victoria]] |
||
| [[Plik:Victoria symbol ( |
| [[Plik:Victoria symbol (bold).svg|24px]]{{r|hilton}}{{r|schmadel}} |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| Linia 333: | Linia 333: | ||
|- |
|- |
||
| [[(13) Egeria]] |
| [[(13) Egeria]] |
||
| [[Plik:Egeria symbol ( |
| [[Plik:Egeria symbol (bold).svg|24px]]{{r|hind}} |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| Linia 339: | Linia 339: | ||
|- |
|- |
||
| [[(14) Irene]] |
| [[(14) Irene]] |
||
| [[Plik:Irene symbol ( |
| [[Plik:Irene symbol (bold).svg|24px]]{{r|wilson}} |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| Linia 345: | Linia 345: | ||
|- |
|- |
||
| [[(15) Eunomia]] |
| [[(15) Eunomia]] |
||
| [[Plik:Eunomia symbol ( |
| [[Plik:Eunomia symbol (bold).svg|24px]]{{r|hilton}}{{r|schmadel}} |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| Linia 351: | Linia 351: | ||
|- |
|- |
||
| [[(16) Psyche]] |
| [[(16) Psyche]] |
||
| [[Plik:Psyche symbol ( |
| [[Plik:Psyche symbol (bold).svg|24px]]{{r|hind}} |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| Linia 357: | Linia 357: | ||
|- |
|- |
||
| [[(17) Thetis]] |
| [[(17) Thetis]] |
||
| [[Plik:Thetis symbol ( |
| [[Plik:Thetis symbol (bold).svg|24px]]{{r|an-34-thetis}} |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| Linia 363: | Linia 363: | ||
|- |
|- |
||
| [[(18) Melpomene]] |
| [[(18) Melpomene]] |
||
| [[Plik:Melpomene symbol ( |
| [[Plik:Melpomene symbol (bold).svg|24px]]{{r|hind}} |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| Linia 369: | Linia 369: | ||
|- |
|- |
||
| [[(19) Fortuna]] |
| [[(19) Fortuna]] |
||
| [[Plik:Fortuna symbol ( |
| [[Plik:Fortuna symbol (bold).svg|24px]]{{r|hind}} |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| Linia 375: | Linia 375: | ||
|- |
|- |
||
| [[(26) Proserpina]] |
| [[(26) Proserpina]] |
||
| [[Plik:Proserpina symbol ( |
| [[Plik:Proserpina symbol (bold).svg|24px]]{{r|an-proserpina}} |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| Linia 381: | Linia 381: | ||
|- |
|- |
||
| [[(28) Bellona]] |
| [[(28) Bellona]] |
||
| [[Plik:Bellona symbol ( |
| [[Plik:Bellona symbol (bold).svg|24px]]{{r|an-bellona}} |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| Linia 387: | Linia 387: | ||
|- |
|- |
||
| [[(29) Amphitrite]] |
| [[(29) Amphitrite]] |
||
| [[Plik:Amphitrite symbol ( |
| [[Plik:Amphitrite symbol (bold).svg|24px]]{{r|webster}} |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| Linia 393: | Linia 393: | ||
|- |
|- |
||
| [[(35) Leukothea]] |
| [[(35) Leukothea]] |
||
| [[Plik:Leukothea symbol ( |
| [[Plik:Leukothea symbol (bold).svg|24px]]{{r|an-leukothea}} |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| Linia 399: | Linia 399: | ||
|- |
|- |
||
| [[(37) Fides]] |
| [[(37) Fides]] |
||
| [[Plik:Fides symbol ( |
| [[Plik:Fides symbol (bold).svg|24px]]{{r|an-fides}} |
||
| |
| |
||
| |
| |
||
| Linia 541: | Linia 541: | ||
|- |
|- |
||
| [[Węzeł (astronomia)|węzeł]] wstępujący |
| [[Węzeł (astronomia)|węzeł]] wstępujący |
||
| [[Plik:Ascending node ( |
| [[Plik:Ascending node (bold).svg|24px]]{{r|cox}}{{r|encyclopedia-americana}} |
||
| U+260A<br />(dec 9738) |
| U+260A<br />(dec 9738) |
||
| <span style="font-size:250%;">☊</span> |
| <span style="font-size:250%;">☊</span> |
||
|- |
|- |
||
| [[Węzeł (astronomia)|węzeł]] zstępujący |
| [[Węzeł (astronomia)|węzeł]] zstępujący |
||
| [[Plik:Descending node ( |
| [[Plik:Descending node (bold).svg|24px]]{{r|cox}}{{r|encyclopedia-americana}} |
||
| U+260B<br />(dec 9739) |
| U+260B<br />(dec 9739) |
||
| <span style="font-size:250%;">☋</span> |
| <span style="font-size:250%;">☋</span> |
||
|- |
|- |
||
| [[Koniunkcja (astronomia)|koniunkcja]] |
| [[Koniunkcja (astronomia)|koniunkcja]] |
||
| [[Plik:Conjunction symbol.svg| |
| [[Plik:Conjunction symbol.svg|24px]]{{r|encyclopedia-americana}}{{r|putnam}} |
||
| U+260C<br />(dec 9740) |
| U+260C<br />(dec 9740) |
||
| <span style="font-size:250%;">☌</span> |
| <span style="font-size:250%;">☌</span> |
||
|- |
|- |
||
| [[Opozycja (astronomia)|opozycja]] |
| [[Opozycja (astronomia)|opozycja]] |
||
| [[Plik:Opposition symbol.svg| |
| [[Plik:Opposition symbol.svg|24px]]{{r|encyclopedia-americana}}{{r|putnam}} |
||
| U+260D<br />(dec 9741) |
| U+260D<br />(dec 9741) |
||
| <span style="font-size:250%;">☍</span> |
| <span style="font-size:250%;">☍</span> |
||
|- |
|- |
||
| [[Kwadratura (astronomia)|kwadratura]] |
| [[Kwadratura (astronomia)|kwadratura]] |
||
| [[Plik:Square symbol.svg| |
| [[Plik:Square symbol.svg|24px]]{{r|encyclopedia-americana}}{{r|putnam}} |
||
| U+25A1<br />(dec 9633) |
| U+25A1<br />(dec 9633) |
||
| <span style="font-size:250%;">□</span> |
| <span style="font-size:250%;">□</span> |
||
|- |
|- |
||
| [[kometa]] |
| [[kometa]] |
||
| [[Plik:Comet symbol ( |
| [[Plik:Comet symbol (bold).svg|24px]]{{r|encyclopedia-americana}}{{r|webster}}{{r|an-comet-star}} |
||
| U+2604<br />(dec 9732) |
| U+2604<br />(dec 9732) |
||
| <span style="font-size:250%;">☄</span> |
| <span style="font-size:250%;">☄</span> |
||
|- |
|- |
||
| [[gwiazda]] |
| [[gwiazda]] |
||
| [[Plik:Astronomical symbol for star.svg| |
| [[Plik:Astronomical symbol for star.svg|24px]]{{r|encyclopedia-americana}}{{r|webster}}{{r|an-comet-star}} |
||
| U+2605<br />(dec 9733) |
| U+2605<br />(dec 9733) |
||
| <span style="font-size:250%;">★</span> |
| <span style="font-size:250%;">★</span> |
||
Wersja z 04:01, 10 kwi 2024
Symbole astronomiczne – symbole wykorzystywane do oznaczania różnych ciał niebieskich, tworów teoretycznych i obserwowanych zjawisk astronomicznych.
Najwcześniejsze formy tych symboli pojawiają się w greckich papirusach późnego antyku. Kodeksy bizantyjskie, w których greckie papirusy były zachowane, kontynuowały i rozbudowały wykazy symboli astronomicznych[2][3]. Nowe symbole były tworzone też później, aby przedstawiały nowo odkryte w stuleciach XVIII-XX planety i planetki.
Wszystkie te symbole były zgodnie używane zarówno przez profesjonalnych astronomów, jak i przez amatorskich oraz astrologów. O ile nadal są używane w almanachach i publikacjach astrologicznych, to ich wykorzystanie we współcześnie publikowanych wynikach badań i tekstach astronomicznych jest stosunkowo rzadkie[4], z pewnymi wyjątkami jak symbole Słońca i Ziemi występujące w stałych astronomicznych czy niektóre znaki zodiaku, wykorzystywane do oznaczania przesileń i równonocy.
Unicode formalnie przypisał zestawy znaków do większości symboli, głównie w dokumentach Miscellaneous Symbols Block (2600-26FF)[5] i Miscellaneous Symbols and Pictographs Block (1F300-1F5FF)[6].
Symbole Słońca i Księżyca
Zastosowanie astronomicznych symboli dla Słońca i Księżyca znane jest od starożytności. Kształty symboli widniejących na oryginalnych papirusach greckich horoskopów to okrąg z jednym promykiem (.svg){kind=small}
) dla Słońca i półksiężyc dla Księżyca[3]. Współczesny symbol Słońca – okrąg z kropką (☉) – po raz pierwszy pojawił się w Europie w renesansie[3]. Podobnym symbolem był także starożytny chiński znak określający „słońce”, który wyewoluował do współczesnego znaku 日[7].
Symbole te są także powszechne w tekstach alchemicznych, gdzie Słońce reprezentuje złoto, a Księżyc – srebro.
We współczesnym użyciu akademickim symbol Słońca jest używany w astronomicznych stałych, związanych z tą gwiazdą[8]. Jasność, masa i promień gwiazd jest często podawany w jednostkach będących wielokrotnością odpowiednich stałych słonecznych[9].
| Słońce | ||||
|---|---|---|---|---|
| Nazwa | Symbol | Kod Unicode |
Znak Unicode |
Opis |
| Słońce |  [10][11][12]
|
U+2609 (dec 9737) |
☉ | Słońce |
| [3]
|
U+1F71A (dec 128794) |
🜚 | Słońce z jednym promykiem | |
 [13][14]
|
U+1F31E (dec 127774) |
🌞 | twarz Słońca | |
| Księżyc | ||||
| Nazwa | Symbol | Kod Unicode |
Znak Unicode |
Opis |
| Księżyc lub pierwsza kwadra |  [15][16][17]
|
U+263D (dec 9789) |
☽ | rosnący (dopełniający się) Księżyc |
 [13][18][19]
|
U+1F31B (dec 127771) |
🌛 | ||
| pełnia |  [16][17]
|
U+1F315 (dec 127765) |
🌕 | |
 [13][18][19]
|
U+1F31D (dec 127773) |
🌝 | ||
| Księżyc lub ostatnia kwadra |  [16][17]
|
U+263E (dec 9790) |
☾ | znikający (cofający się) Księżyc |
 [13][18][19]
|
U+1F31C (dec 127772) |
🌜 | ||
| nów |  [16][17]
|
U+1F311 (dec 127761) |
🌑 | |
 [13][18][19]
|
U+1F31A (dec 127770) |
🌚 | ||
| Stałe słoneczne | ||
|---|---|---|
| Stała | Symbol[9][20][21][22] | Wartość |
| jasność Słońca | L☉ | 3,839×1026 W lub 3,839×1033 erg/s[23] |
| masa Słońca | M☉ | 1,98892×1030 kg[9] |
| promień Słońca | R☉ | 6,955×108 m[24][25] |
| temperatura efektywna Słońca | Teff☉ | 5777 K[26][27] |
Symbole planet
Symbole dla planet klasycznych[a] pojawiają się w średniowiecznych kodeksach bizantyjskich, w których zachowało się wiele starożytnych horoskopów[2]. Zapisane symbole dla Merkurego, Wenus, Jowisza i Saturna zostały nakreślone w formach znajdywanych w późnych papirusach greckich[28]. Symbole Jowisza i Saturna są rozpoznane jako monogramy odpowiadające greckim nazwom, a symbol Merkurego jest stylizowanym kaduceuszem[28]. Według A. Maunder, pierwotnie symbole planetarne były używane w sztuce do reprezentowania bogów związanych z planetami, planisfera Bianchiniego z II w.[29] ukazuje greckie personifikacje bóstw planetarnych, powiązane z wczesnymi wersjami planetarnych symboli: Merkury ma kaduceusz; Wenus ma przypięty do swojego naszyjnika sznur, połączony z innym naszyjnikiem; Mars – włócznię; Jowisz – berło; Saturn – kosę; Słońce – diadem z wysyłanymi z niego promieniami, a Księżyc nakrycie głowy (stroik) z przyczepionym półksiężycem[30].
Diagram w dwunastowiecznym Kompendium astrologicznym Johannesa Kamaterosa ukazuje Słońce reprezentowane przez okrąg z promieniem (słonecznym), Jowisza przez literę dzeta (inicjał Zeusa, odpowiednika Jowisza w greckiej mitologii), Marsa przez tarczę skrzyżowana z włócznią, a symbole pozostałych planet klasycznych upodobnione do współczesnych (ale bez znaku krzyża występującego współcześnie). Krzyż ten po raz pierwszy pojawił się około XVI w. Według Maunder, jego dodanie miało być „próbą dodania domieszki chrześcijaństwa do symboli starych pogańskich bogów”[30].
Symbole Urana zostały stworzone krótko po jego odkryciu. Jeden z nich, 
, przygotowany przez J. Köhlera i zmodyfikowany przez Bodego został stworzony do reprezentowania nowo odkrytej platyny. Ponieważ platyna, zwana powszechnie białym złotem, została odkryta w mieszaninie z żelazem, jej symbol łączy alchemiczne symbole żelaza (♂) i złota (☉)[31][32]. Jednocześnie symbol ten jest połączeniem symboliki Marsa (♂) i Słońca (☉), gdyż w greckiej mitologii Uranos uosabia niebo i reprezentuje połączone moce włóczni Marsa i Słońca[33]. Inny symbol – 
– został zasugerowany przez Lalande'a w 1784. W liście do Herschela opisał go jako „glob zwieńczony pierwszą literą Twojego nazwiska” (fr. un globe surmonté par la première lettre de votre nom)[34].
Neptun został zaobserwowany przez Johanna Galle 23 września 1846, w miejscu przewidzianym przez obliczenia matematyczne Urbaina Le Verriera. Wraz z jego odkryciem zostały zaproponowane dla niego różne symbole, aby odpowiadały sugerowanym nazwom dla tej planety. Uzurpując sobie prawo do jej odkrycia, Le Verrier zaproponował nazwę Neptun[35] i symbol trójzęba[36], fałszywie twierdząc, że zostało to oficjalnie zaaprobowane przez francuskie Bureau des Longitudes[35]. W październiku zabiegał o nazwanie planety terminem Leverrier (od własnego nazwiska) i uzyskał do tego pomysłu wsparcie od dyrektora Obserwatorium Paryskiego François Arago[37], który zaproponował nowy symbol: (.svg){kind=small}
)[38]. Pomimo że ta propozycja wzbudziła silny sprzeciw poza Francją[37], francuskie almanachy szybko wprowadziły nazwę Herschel dla Urana (po jej odkryciu przez Sir Williama Herschela) i Leverrier dla nowej planety[39]. Profesor James Pillans z Uniwersytetu Edynburskiego bronił nazwy Janus i zaproponował klucz jako jej symbol[36]. W międzyczasie Struve w dniu 29 października 1846 zaprezentował nazwę Neptun Rosyjskiej Akademii Nauk[40]. W sierpniu 1847 Bureau des Longitudes ogłosiło swoją decyzję o postąpieniu zgodnie z powszechną praktyka astronomiczną i zaakceptowało wybór Neptuna, przy głosie sprzeciwu ze strony Arago co do tej decyzji[41].
Międzynarodowa Unia Astronomiczna (MUA) odradza wykorzystywanie tych symboli w publikowanych artykułach. W konkretnych przypadkach, gdzie symbole planetarne mogłyby być użyte (jak nagłówki tabel), podręcznik stylu MUA (ang. IAU Style Manual) dopuszcza poszczególne jedno- lub (aby rozróżnić Merkurego i Marsa) dwuliterowe skróty nazw planet[42].
| Planety | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Nazwa | Skrót MUA |
Symbol | Kod Unicode |
Znak Unicode |
Opis |
| Merkury | Me | .svg){kind=small} [10][11][43]
|
U+263F (dec 9791) |
☿ | uskrzydlony hełm Merkurego i kaduceusz [10] lub sam kaduceusz[15][43] |
| Wenus | V | .svg){kind=small} [10][11][43]
|
U+2640 (dec 9792) |
♀ | podręczne lusterko Wenus[10][15][43] |
| Ziemia | E | .svg){kind=small} [11][15][16]
|
U+2641 (dec 9793) |
♁ | jabłko królewskie[44] lub odwrócony symbol Wenus[15] (bardziej popularny w kontekstach niegeocentrycznych) |
.svg){kind=small} [10][11][43]
|
U+1F728 (dec 128808) |
🜨 | glob z równikiem i południkiem[10][43] | ||
| Mars | Ma | .svg){kind=small} [10][11][43]
|
U+2642 (dec 9794) |
♂ | tarcza i włócznia Marsa[10][15][43] |
| Jowisz | J | .svg){kind=small} [10][11][43]
|
U+2643 (dec 9795) |
♃ | piorun Jowisza[15], orzeł[10] lub litera dzeta lub Z od Zeusa (odpowiednik Jowisza w mitologii greckiej)[10][43] |
| Saturn | S | .svg){kind=small} [10][11][43]
|
U+2644 (dec 9796) |
♄ | kosa (lub sierp) Saturna[10][15][43] |
| Uran | U | .svg){kind=small} [31][32]
|
U+26E2 (dec 9954) |
⛢ | platyna[31][32] |
.svg){kind=small} [16][17][43]
|
U+2645 (dec 9797) |
♅ | glob zwieńczony literą H (od Herschela)[34] (bardziej popularny w starej brytyjskiej literaturze) | ||
| Neptun | N | .svg){kind=small} [10][11][17]
|
U+2646 (dec 9798) |
♆ | trójząb Neptuna[10] |
| [38][43]
|
U+2BC9 (dec 11209) |
⯉ | glob zwieńczony literami LV (od Le Verrier)[38][43] (bardziej popularny w starej, zwłaszcza francuskiej, literaturze) | ||
Symbole planet karłowatych i planetoid
Zgodnie z propozycją Giuseppe Piazzi, odkrywcy Ceres, astronomowie ratyfikowali nazwę, którą zaproponował. Wówczas jako jej symbol został przyjęty sierp[45].
Symbol dla Pallas, włócznia Pallas Ateny, został zaproponowany przez barona Franza Xavera von Zacha i przedstawiony w jego Monatliche correspondenz zur beförderung der erd- und himmels-kunde[46]. W liście do von Zacha, odkrywca tej planetoidy Heinrich Wilhelm Olbers (który ją również nazwał) zaaprobował zaproponowany symbol, ale zażyczył sobie, aby rękojeść sierpa została ozdobiona gałką (kulą) zamiast krzyżykiem, aby wyraźniej odróżniała się od symbolu Wenus[46].
Karl Ludwig Harding stworzył symbol dla planetoidy Juno, odkrytej przez siebie. Zaproponował dla niej nazwę zapożyczoną od Junony i wykorzystanie berła zakończonego na górze gwiazdą jako jej astronomicznego symbolu[47].
Symbol dla Westy wymyślił niemiecki matematyk Carl Friedrich Gauss po tym, jak dr Olbers (odkrywca Pallas) dał mu przywilej nazwania jego najnowszego odkrycia. Gauss zdecydował się nazwać nową planetoidę imieniem bogini Westy i zaprojektował dla niej symbol ⚶ (.svg){kind=small}
): ołtarz bogini ze świętym ogniem na nim płonącym[48][49]. Inni współcześni mu autorzy używali bardziej kunsztownego symbolu: .svg){kind=small}
[50][51].
Następne dwie planetoidy, Astraea i Hebe, zostały odkryte przez Karla Ludwiga Hencke. Hencke wybrał dla Astraei symbol odwróconej kotwicy[52], chociaż czasami były używane jako symbol szale wagi Astrei[53][54].
Wraz z odkryciami nowych planetoid astronomowie kontynuowali przypisywanie im symboli. I tak: Iris ma jako symbol tęczę z gwiazdą[55], Flora – kwiat[55], Metis – oko z gwiazdą[56], Hygiea – pionowego węża z gwiazdą na głowie[57], Parthenope – stojącą rybę z gwiazdą[57], Victoria – gwiazdę na szczycie wieńca laurowego[58], Egeria – puklerz[59], Irene – gołębia z gałązką oliwną w dziobie i gwiazdą na głowie[60], Eunomia – serce z gwiazdą na górze[61], Psyche – skrzydło motyla z gwiazdą[62], Thetis – delfina z gwiazdą[63], Melpomene – dagger nad gwiazdą[64] i Fortuna – gwiazdę ponad kołem Fortuny[64].
Johann Franz Encke dokonał znaczącej zmiany w Berliner Astronomisches Jahrbuch (BAJ, Berliński Rocznik Astronomiczny) na rok 1854, opublikowanym w 1851. Wprowadził zakreślone kołem numery zamiast symboli, aczkolwiek jego numeracja rozpoczynała się od (5) Astraea – pierwsze cztery planetoidy miały być oznaczane za pomocą swoich tradycyjnych symboli. Ta symboliczna innowacja została bardzo szybko zaadaptowana przez społeczność astronomiczną. W następnym roku (1852) Astraei przypisano numer 5, ale obiekty od Ceres do Westy zostaną ponumerowane tylko w wydaniu z 1867. Koło przekształciło się z czasem w nawiasy, a z kolei one, na przestrzeni następnych kilku dekad, zaczynają być całkowicie pomijane[12].
Kilka planetoid otrzymało (wraz z ich odkryciem) symbole już po upowszechnieniu się notacji z zakreślanym numerem. Planetoidom Proserpina, Bellona, Leukothea i Fides, odkrytym przez Roberta Luthera, przypisano odpowiednio: owoc granatu z gwiazdą w środku[65], bat i włócznię[66], antyczną latarnię[67] oraz krzyż[68]. Planetoida Amphitrite, odkryta przez Alberta Martha otrzymała jako symbol muszlę[69].
Nazwa i symbol Plutona zostały ogłoszone przez odkrywców 1 maja 1930[70]. Symbol, monogram liter PL, może być interpretowany jako skrót od Pluton lub Percivala Lowella – astronoma, który założył Lowell Observatory, poszukujące m.in. planet poza orbitą Neptuna[10].
| Planety karłowate | ||||
|---|---|---|---|---|
| Nazwa | Symbol | Kod Unicode |
Znak Unicode |
Opis |
| Ceres | .svg){kind=small} [12][16][43]
|
U+26B3 (dec 9907) |
⚳ | sierp skierowany ostrzem do góry[43] |
| Pluton | .svg){kind=small} [10][11]
|
U+2647 (dec 9799) |
♇ | monogram liter Pluton i Percival Lowell[10] |
.svg){kind=small} [71]
|
U+2BD3 | ⯓ | zmodyfikowany symbol astrologiczny Neptuna (podobny do niego, ale ma okrąg w miejscu środkowego ostrza trójzębu) | |
| Planetoidy | ||||
| Nazwa | Symbol | Kod Unicode |
Znak Unicode |
Opis |
| (2) Pallas | .svg){kind=small} [46]
|
U+26B4 (dec 9908) |
⚴ | włócznia[46][72] |
| (3) Juno | .svg){kind=small} [47][73]
|
U+26B5 (dec 9909) |
⚵ | berło z gwiazdą na górze[47] |
.svg){kind=small} [43][74]
|
||||
| (4) Westa | .svg){kind=small} [48]
|
U+26B6 (dec 9910) |
⚶ | ołtarz z płonącym ogniem[48] |
.svg){kind=small} [12][72][74]
|
||||
| (5) Astraea | .svg){kind=small} [52][72]
|
kotwica[52] | ||
.svg){kind=small} [75]
|
szale wagi[43][72] | |||
| (6) Hebe | .svg){kind=small} [53][76][77]
|
U+1F377 (dec 127863) |
🍷 | kielich wina[53] |
| (7) Iris | .svg){kind=small} [12][43]
|
tęcza z gwiazdą w środku[55] | ||
| (8) Flora | .svg){kind=small} [12][72]
|
U+2698 (dec 9880) |
⚘ | kwiat[55] |
| (9) Metis | .svg){kind=small} [12][43][72]
|
oko z gwiazdą powyżej[56] | ||
| (10) Hygiea | .svg){kind=small} [57][64]
|
wąż z gwiazdą[57] | ||
.svg){kind=small} [12][72]
|
U+2695 (dec 9877) |
⚕ | laska Eskulapa | |
| (11) Parthenope | .svg){kind=small} [12][57]
|
ryba z gwiazdą[57] | ||
.svg){kind=small} [75]
|
harfa[72] | |||
| (12) Victoria | .svg){kind=small} [12][72]
|
gwiazda z wieńcem laurowym[58] | ||
| (13) Egeria | .svg){kind=small} [64]
|
puklerz[59] | ||
| (14) Irene | .svg){kind=small} [75]
|
gołąb z gałązką oliwną w dziobie i gwiazdą na głowie[60] | ||
| (15) Eunomia | .svg){kind=small} [12][72]
|
serce z gwiazdą na górze[61] | ||
| (16) Psyche | .svg){kind=small} [64]
|
skrzydło motyla z gwiazdą[62] | ||
| (17) Thetis | .svg){kind=small} [63]
|
delfin z gwiazdą[63] | ||
| (18) Melpomene | .svg){kind=small} [64]
|
dagger nad gwiazdą[64] | ||
| (19) Fortuna | .svg){kind=small} [64]
|
gwiazda ponad kołem[64] | ||
| (26) Proserpina | .svg){kind=small} [65]
|
owoc granatu z gwiazdą w środku[65] | ||
| (28) Bellona | .svg){kind=small} [66]
|
bat i włócznia Bellony[66] | ||
| (29) Amphitrite | .svg){kind=small} [78]
|
muszla[69] | ||
| (35) Leukothea | .svg){kind=small} [67]
|
starożytna latarnia[67] | ||
| (37) Fides | .svg){kind=small} [68]
|
krzyż łaciński, w rzeczywistości z poszerzonymi i zaokrąglonymi końcami[68][78] | ||
Symbole znaków i gwiazdozbiorów zodiakalnych
Symbole Zodiaku mają wiele astronomicznych interpretacji. W zależności od kontekstu zodiakalny symbol może oznaczać gwiazdozbiór, znak lub punkt ekliptyki.
Listy zjawisk astronomicznych, publikowanych w almanachach, czasami zawierały koniunkcje gwiazd, planet lub Księżyca; często zamiast pełnej nazwy gwiazdy posługiwano się literą grecką lub symbolem gwiazdozbioru[79][80]. We współczesnym akademickim zastosowaniu wszystkie konstelacje (wliczając 12 zodiakalnych) posiadają dedykowane, trzyliterowe skróty[81].
W astronomii znak był jednostką pomiaru kątowego (obecnie przestarzałą), równą 30 stopniom[82][83]. Stąd długość ekliptyczna była mierzona w znakach, stopniach, minutach i sekundach. Część znakowa tej jednostki była wyrażana w liczbach od 0 do 11[84] lub za pomocą odpowiedniego symbolu Zodiaku[83].
Symbole zodiakalne są też czasami wykorzystywane do wskazywania punktu ekliptyki – każdy z nich reprezentuje pierwszy punkt danego znaku. I tak: ♈︎ jest wiosenną równonocą, ♋︎ przesileniem letnim, itd.[85]
| Zodiak | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nazwa | Skrót MUA |
Znaki | Stopnia | Symbol | Nazwa łacińska | Kod Unicode |
Znak Unicode |
| Baran | Ari | 0 | 0° | 
|
aries | U+2648 (dec 9800) |
♈︎ |
| Byk | Tau | 1 | 30° | 
|
taurus | U+2649 (dec 9801) |
♉︎ |
| Bliźnięta | Gem | 2 | 60° | 
|
gemini | U+264A (dec 9802) |
♊︎ |
| Rak | Cnc | 3 | 90° | 
|
cancer | U+264B (dec 9803) |
♋︎ |
| Lew | Leo | 4 | 120° | 
|
leo | U+264C (dec 9804) |
♌︎ |
| Panna | Vir | 5 | 150° | 
|
virgo | U+264D (dec 9805) |
♍︎ |
| Waga | Lib | 6 | 180° | 
|
libra | U+264E (dec 9806) |
♎︎ |
| Skorpion | Sco | 7 | 210° | 
|
scorpius | U+264F (dec 9807) |
♏︎ |
| Strzelec | Sgr | 8 | 240° | 
|
sagittarius | U+2650 (dec 9808) |
♐︎ |
| Koziorożec | Cap | 9 | 270° | 
|
capricorn | U+2651 (dec 9809) |
♑︎ |
| Wodnik | Aqr | 10 | 300° | 
|
aquarius | U+2652 (dec 9810) |
♒︎ |
| Ryby | Psc | 11 | 330° | 
|
pisces | U+2653 (dec 9811) |
♓︎ |
Inne symbole
Symbole dla ustawień ciał niebieskich i węzłów pojawiają się w średniowiecznych tekstach, choć współczesne użycie symboli węzłów jest różne od średniowiecznego – dawniej ☊ oznaczał węzeł zstępujący, a ☋ wstępujący[3]. W opisach elementów orbitalnych ☊ jest czasami używany do oznaczania długość ekliptycznej węzła wstępującego, aczkolwiek bardziej popularne jest użycie Ω (dużej litery omega), która była pierwotnie typograficznym zamiennikiem starego symbolu[86].
Symbole dla ustawień po raz pierwszy pojawiają się w kodeksach bizantyjskich[3]. Z pięciu ustawień Ptolemeusza jedynie trzy są używane w astronomii: koniunkcja, opozycja i kwadratura[87].
Symbole dla komety (☄) i gwiazdy (
) zostały użyte w opublikowanych obserwacjach astronomicznych komet. W tabelach tych obserwacji, znak ☄ stoi przy rozważanej komecie, a przy gwieździe, w stosunku do której przeprowadzono pomiary pozycji komety[88].
| Inne symbole | ||||
|---|---|---|---|---|
| Nazwa | Symbol | Kod Unicode |
Znak Unicode | |
| węzeł wstępujący | .svg){kind=small} [11][16]
|
U+260A (dec 9738) |
☊ | |
| węzeł zstępujący | .svg){kind=small} [11][16]
|
U+260B (dec 9739) |
☋ | |
| koniunkcja |  [16][17]
|
U+260C (dec 9740) |
☌ | |
| opozycja |  [16][17]
|
U+260D (dec 9741) |
☍ | |
| kwadratura |  [16][17]
|
U+25A1 (dec 9633) |
□ | |
| kometa | .svg){kind=small} [16][78][88]
|
U+2604 (dec 9732) |
☄ | |
| gwiazda | [16][78][88]
|
U+2605 (dec 9733) |
★ | |
Zobacz też
Uwagi
- ↑ Planety klasyczne to ciała niebieskie (oprócz Ziemi) znane starożytnym kulturom, które mogły być zaobserwowane bez użycia teleskopu. Poza Słońcem i Księżycem zalicza się do nich Merkurego, Wenus, Marsa, Jowisza i Saturna.
Przypisy
- ↑ Johann Franz Encke: Berliner Astronomisches Jahrbuch für 1853. Berlin: 1850, s. 8. (niem.).
- ↑ a b Otto Neugebauer: A history of ancient mathematical astronomy. 1975, s. 788–789. ISBN 0-387-06995-X. (ang.).
- ↑ a b c d e f Otto Neugebauer, H. B. Van Hoesen: Greek Horoscopes. 1987, s. 1, 159, 163. ISBN 0-8357-0314-2. (ang.).
- ↑ Wesley Washington Pasko: American dictionary of printing and bookmaking. 1894, s. 29. (ang.).
- ↑ Range: 2600–26FF. W: The Unicode Standard 6.3. T. Miscellaneous Symbols. [dostęp 2013-12-08].
- ↑ Range: 1F300–1F5FF. W: The Unicode Standard 6.3. T. Miscellaneous Symbols and Pictographs. [dostęp 2013-12-08].
- ↑ Richard Sears: Chinese Etymology. [dostęp 2013-12-09]. (ang.).
- ↑ Simon F. Green, Mark H. Jones, S. Jocelyn Burnell: An introduction to the sun and stars. Cambridge University Press, 2004, s. 8. (ang.).
- ↑ a b c Aruna Goswami: Principles and Perspectives in Cosmochemistry: Lecture Notes of the Kodai School on 'Synthesis of Elements in Stars' Held at Kodaikanal Observatory, India, 29 kwietnia – 13 maja, 2008. 2010, s. 4–5. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Planet Symbols. NASA. [dostęp 2010-03-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-03-17)]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l Arthur Cox: Allen's astrophysical quantities. Springer, 2001, s. 2. ISBN 0-387-95189-X. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k Hilton, James L.: When Did the asteroids Become Minor Planets?. 2011-06-14. [dostęp 2013-04-24]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
- ↑ a b c d e A. Frey: Nouveau manuel complet de typographie contenant les principes théoriques et pratiques de cet art. 1857, s. 379. (fr.).
- ↑ Éphémérides des mouvemens célestes. 1774, s. xxxiv. (fr.).
- ↑ a b c d e f g h The Penny cyclopædia of the Society for the Diffusion of Useful Knowledge, Volume 22. C. Knight, 1842, s. 197. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n The Encyclopedia Americana: a library of universal knowledge, Volume 26. Encyclopedia Americana Corp., 1920, s. 162–163. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i Edmund Whitman Putnam: The essence of astronomy: things every one should know about the sun, moon, and stars. G.P. Putnam's sons, 1914, s. 197. (ang.).
- ↑ a b c d Almanach de Gotha, Volume 158. 1852, s. ii. (fr.).
- ↑ a b c d (Firm), Hachette: Almanach Hachette. 1908, s. 8. (fr.).
- ↑ David F. Gray: The observation and analysis of stellar photospheres. Cambridge University Press, 2005, s. 505. (ang.).
- ↑ Maurizio Salaris, Santi Cassisi: Evolution of stars and stellar populations. John Wiley and Sons, 2005, s. 351. (ang.).
- ↑ A. G. G. M. Tielens: The physics and chemistry of the interstellar medium. Cambridge University Press, 2005, s. xi. (ang.).
- ↑ Bradley W. Carroll, Dale A. Ostlie, An Introduction to Modern Astrophysics, Pearson Addison-Wesley, 2007, Appendix A (ang.).
- ↑ S. C. Tripathy, H. M. Antia. Influence of surface layers on the seismic estimate of the solar radius. „Solar Physics”. 186 (1/2), s. 1–11, 1999. DOI: 10.1023/A:1005116830445. Bibcode: 1999SoPh..186....1T. (ang.).
- ↑ T. M. Brown, Jørgen Christensen-Dalsgaard. Accurate Determination of the Solar Photospheric Radius. „Astrophysical Journal Letters”. 500 (2), s. L195, 1998. DOI: 10.1086/311416. Bibcode: 1998ApJ...500L.195B. (ang.).
- ↑ Section 14: Geophysics, Astronomy, and Acoustics, [w:] Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 88, CRC Press [zarchiwizowane z adresu 2009-05-11] (ang.).
- ↑ Barrie William Jones: Life in the Solar System and Beyond. Springer Science+Business Media, 2004, s. 7. ISBN 1-85233-101-1. (ang.).
- ↑ a b Alexander Jones: Astronomical papyri from Oxyrhynchus. 1999, s. 62–63. ISBN 0-87169-233-3. (ang.).
- ↑ Bianchini's planisphere. [w:] Florence, Italy [on-line]. Istituto e Museo di Storia della Scienza (Institute and Museum of the History of Science). [dostęp 2010-03-17]. (ang.).
- ↑ a b A. S. D. Maunder. The origin of the symbols of the planets. „The Observatory”. 57, s. 238–247, 1934. Bibcode: 1934Obs....57..238M. (ang.).
- ↑ a b c J. E. Bode: Von dem neu entdeckten Planeten. 1784, s. 95–96. (niem.).
- ↑ a b c B. A. Gould: Report on the history of the discovery of Neptune. Smithsonian Institution, 1850, s. 5. (ang.).
- ↑ Fraser Cain: Symbol for Uranus. [w:] Universe Today [on-line]. [dostęp 2013-03-18]. (ang.).
- ↑ a b Francisca Herschel: The meaning of the symbol H+o for the planet Uranus. [w:] The Observatory [on-line]. 1917. (ang.).
- ↑ a b Mark Littmann, Standish, E. M.: Planets Beyond: Discovering the Outer Solar System. Courier Dover Publications, 2004, s. 50. ISBN 0-486-43602-0. (ang.).
- ↑ a b James Pillans. Ueber den Namen des neuen Planeten. „Astronomische Nachrichten”. 25 (26), s. 389–392, 1847. DOI: 10.1002/asna.18470252602. Bibcode: 1847AN.....25..389.. (niem.).
- ↑ a b Richard Baum, Sheehan, William: In Search of Planet Vulcan: The Ghost in Newton's Clockwork Universe. Basic Books, 2003, s. 109–110. ISBN 0-7382-0889-2. (ang.).
- ↑ a b c H. C. Schumacher. Name de Neuen Planeten. „Astronomische Nachrichten”. 25, s. p. 81–82, 1846. DOI: 10.1002/asna.18470250603. Bibcode: 1846AN.....25...81L. (niem.).
- ↑ Owen Gingerich. The Naming of Uranus and Neptune. „Astronomical Society of the Pacific Leaflets”. 8, s. 9–15, 1958. Bibcode: 1958ASPL....8....9G. (ang.).
- ↑ J. R. Hind. Second report of proceedings in the Cambridge Observatory relating to the new Planet (Neptune). „Astronomische Nachrichten”. 25 (21), s. 309, 1847. DOI: 10.1002/asna.18470252102. (ang.).
- ↑ Bureau Des Longitudes, France: Connaissance des temps: ou des mouvementes célestes, à l'usage des astronomes. 1847. (fr.).
- ↑ The IAU Style Manual. 1989, s. 27. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Hiram Mattison: High-School Astronomy. Sheldon & Co., 1872, s. 32–36. (ang.).
- ↑ Signs of the Planets. [w:] Universe Today [on-line]. 2009-08-06. [dostęp 2010-03-08]. (ang.).
- ↑ Berliner astronomisches Jahrbuch führ das Jahr 1804. 1801, s. 97–98. (niem.).
- ↑ a b c d Franz Xaver von Zach: Monatliche correspondenz zur beförderung der erd- und himmels-kunde. T. 6. 1802, s. 95–96. (niem.).
- ↑ a b c Franz Xaver von Zach: Monatliche correspondenz zur beförderung der erd- und himmels-kunde, Volume 10. 1804, s. 471. (niem.).
- ↑ a b c Franz Xaver von Zach: Monatliche correspondenz zur beförderung der erd- und himmels-kunde, Volume 15. 1807, s. 507. (niem.).
- ↑ Francesco Carlini: Effemeridi astronomiche di Milano per l'anno 1809. 1808. (wł.).
- ↑ Bureau des longitudes: Annuaire pour l'an 1808. 1807, s. 5. (fr.).
- ↑ Stanislao Canovai, Gaetano del-Ricco: Elementi di fisica matematica. 1810, s. 149. (wł.).
- ↑ a b c Berlin, Deutsche Akademie der Wissenschaften zu, Berlin, KöNiglich Preussische Akademie der Wissenschaften zu: Bericht über die zur Bekanntmachung geeigneten Verhandlungen der Königl. Preuss. Akademie der Wissenschaften zu Berlin. 1845, s. 406. Cytat: Der Planet hat mit Einwilligung des Entdeckers den Namen Astraea erhalten, und sein Zeichen wird nach dem Wunsche des Hr. Hencke ein umgekehrter Anker sein.. (niem.).
- ↑ a b c Wöchentliche Unterhaltungen für Dilettanten und Freunde der Astronomie, Geographie und Witterungskunde. 1847, s. 315. (niem.).
- ↑ Franz Steger: Ergänzungs-conversationslexikon, Volume 3. 1847, s. 442. Cytat: Hofrath Gauß gab auf Hencke's Ansuchen diesem neuen Planetoiden den Namen Hebe mit dem Zeichen (ein Weinglas).. (niem.).
- ↑ a b c d Report of the Council to the Twenty-eighth Annual General Meeting. „Monthly notices of the Royal Astronomical Society”. 8, 1848. Bibcode: 1848MNRAS...8...82.. Cytat: The symbol adopted for [Iris] is a semicircle to represent the rainbow, with an interior star and a base line for the horizon....The symbol adopted for [Flora's] designation is the figure of a flower.. (ang.).
- ↑ a b Extract of a Letter from Mr. Graham. „Monthly notices of the Royal Astronomical Society”. 8, 1848. Cytat: I trust, therefore, that astronomers will adopt this name [viz. Metis], with an eye and star for symbol.. (ang.).
- ↑ a b c d e f Annibale de Gasparis. Letter to Mr. Hind, from Professor Annibale de Gasparis. „Monthly notices of the Royal Astronomical Society”. 11, 1850. Bibcode: 1850MNRAS..11....1D. Cytat: The symbol of Hygeia is a serpent (like a Greek ζ) crowned with a star. That of Parthenope is a fish crowned with a star.. (ang.).
- ↑ a b Hind. Letter from Mr. Hind. „Monthly notices of the Royal Astronomical Society”. 11, 1850. Bibcode: 1850MNRAS..11....2H. Cytat: I have called the new planet Victoria, for which I have devised, as a symbol, a star and laurel branch, emblematic of the Goddess of Victory.. (ang.).
- ↑ a b (France), Académie des Sciences. Correspondance. „Comptes Rendus des Séances de l'Académie des Sciences”. 32, 1851. Cytat: M. De Gasparis adresse ses remerciments à l'Académie, qui lui a décerné, dans la séance solennelle du 16 décembre 1850, deux des médailles de la fondation Lalande, pour la découverte des planètes Hygie, Parthénope et Egérie. M. de Gasparis annonce qu'il a choisi, pour symbole de cette dernière planète, la figure d'un bouclier.. (fr.).
- ↑ a b Hind. On the Discovery of a Fourth New Planet, at Mr. Bishop's Observatory, Regent's Park. „Monthly notices of the Royal Astronomical Society”. 11, 1851. Cytat: Sir John Herschel, who kindly undertook the selection of a name for this, the fourteenth member of the ultra-zodiacal group, has suggested Irene as one suitable to the present time, the symbol to be a dove carrying an olive-branch with a star on the head; and since the announcement of this name, I have been gratified in receiving from all quarters the most unqualified expressions of approbation.. (ang.).
- ↑ a b Annibale de Gasparis. Beobachtungen und Elemente der Eunomia. „Astronomische Nachrichten”, 1851. Cytat: J'ai proposé le nom Eunomia pour la nouvelle planète. Le symbole serait un coeur surmonté d'une étoile.. (niem.).
- ↑ a b A. Sonntag. Elemente und Ephemeride der Psyche. „Astronomische Nachrichten”. 34 (20), 1852. DOI: 10.1002/asna.18520342010. Bibcode: 1852AN.....34..283.. Cytat: (in a footnote) Herr Professor de Gasparis schreibt mir, in Bezug auf den von ihm März 17 entdeckten neuen Planeten: "J'ai proposé, avec l'approbation de Mr. Hind, le nom de Psyché pour la nouvelle planète, ayant pour symbole une aile de papillon surmontée d'une étoile.". (niem.).
- ↑ a b c R. Luther. Beobachtungen der Thetis auf der Bilker Sternwarte. „Astronomische Nachrichten”. 34 (16), s. 243–244, 1852. DOI: 10.1002/asna.18520341606. Cytat: Herr Director Argelander in Bonn, welcher der hiesigen Sternwarte schon seit längerer Zeit seinen Schutz und Beistand zu Theil werden lässt, hat die Entdeckung des April-Planeten zuerst constatirt und mir bei dieser Gelegenheit dasür den Namen Thetis und das Zeichen [symbol pictured] vorgeschlagen, wodurch der der silberfüssigen Göttinn geheiligte Delphin angedeutet wird. Indem ich mich hiermit einverstanden erkläre, ersuche ich die sämmtlichen Herren Astronomen, diesen Namen und dieses Zeichen annehmen und beibehalten zu wollen.. (niem.).
- ↑ a b c d e f g h i J. R. Hind: An astronomical vocabulary. 1852, s. v. (ang.).
- ↑ a b c R. Luther. Beobachtungen des neuesten Planeten auf der Bilker Sternwarte. „Astronomische Nachrichten”. 36 (24), s. 349–350, 1853. DOI: 10.1002/asna.18530362403. (niem.).
- ↑ a b c J. F. Encke. Beobachtung der Bellona, nebst Nachrichten über die Bilker Sternwarte. „Astronomische Nachrichten”. 38 (9), 1854. DOI: 10.1002/asna.18540380907. (niem.).
- ↑ a b c G. Rümker. Name und Zeichen des von Herrn R. Luther zu Bilk am 19. April entdeckten Planeten. „Astronomische Nachrichten”. 40 (24), 1855. DOI: 10.1002/asna.18550402405. (niem.).
- ↑ a b c R. Luther. Schreiben des Herrn Dr. R. Luther, Directors der Sternwarte zu Bilk, an den Herausgeber. „Astronomische Nachrichten”. 42 (7), 1856. DOI: 10.1002/asna.18550420705. Bibcode: 1855AN.....42..107L. (niem.).
- ↑ a b A. Marth. Elemente und Ephemeride des Marz 1 in London entdeckten Planeten Amphitrite. „Astronomische Nachrichten”. 38 (11), 1854. DOI: 10.1002/asna.18540381103. (niem.).
- ↑ V.M. Slipher, The Trans-Neptunian planet, t. 38, 1930 (ang.).
- ↑ Moskowitz, Denis: Astronomical/Astrological symbols for other planets' moons. 2013-06-03. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j Lutz D. Schmadel: Dictionary of minor planet names. Springer, 2003, s. 15–18. ISBN 0-354-06174-7. (ang.).
- ↑ George Frederick Chambers: A handbook of descriptive astronomy. Clarendon Press, 1877, s. 920–921. ISBN 1-108-01475-5. (ang.).
- ↑ a b Dennis Olmsted: Letters on astronomy. Harper, 1855, s. 288. (ang.).
- ↑ a b c John Wilson: A treatise on English punctuation. 1899, s. 302. ISBN 1-4255-3642-5. (ang.).
- ↑ Karl Ludwig Hencke. Schreiben des Herrn Hencke an den Herausgeber. „Astronomische Nachrichten”, s. 155–156, 1847. (niem.).
- ↑ Austria: Oesterreichischer Universal-Kalender für das gemeine Jahr 1849.. 1849, s. xxxix. (niem.).
- ↑ a b c d Webster, Noah, Goodrich, Chauncey Allen: Webster's Complete Dictionary of the English Language. 1884, s. 1780. (ang.).
- ↑ Admiralty, T.H.E. Board O.F.: The Nautical Almanac and Astronomical Ephemeris for the Year 1833. 1831, s. 1. (ang.).
- ↑ The American Almanac and Repository of Useful Knowledge, for the Year 1835. 1834, s. 47. (ang.).
- ↑ The IAU Style Manual. 1989, s. 34. (ang.).
- ↑ Encyclopædia Britannica, Edition 6. T. 3. 1823, s. 155. Cytat: ...observe, that 60 seconds make a minute, 60 minutes make a degree, 30 degrees make a sign, and 12 signs make a circle.. (ang.).
- ↑ a b Jeremiah Joyce: Scientific dialogues for the instruction and entertainment of young people. 1866, s. 109. ISBN 1-145-49244-4. (ang.).
- ↑ The Nautical Alamanac and the Astronomical Ephemeris for the year 1834. 1833, s. xiii. (ang.). Wydanie Nautical Almanac and Astronomical Ephemeris z 1834 zarzuciło wykorzystanie znaków numerycznych, por. reprezentację długości ekliptycznej w wydaniach z lat 1834 and 1833.
- ↑ Archie E. Roy, Clarke David: Astronomy: principles and practice. 2003, s. 73. ISBN 978-0-7503-0917-2. (ang.).
- ↑ Michael A. Covington: Celestial objects for modern telescopes, volume 2. 2002, s. 77–78. (ang.).
- ↑ The standard American encyclopedia, volume 1. 1897, s. 198. (ang.).
- ↑ a b c G. L. Tupman. Observations of Comet I 1877. „Astronomische Nachrichten”. 89 (11), s. 169–170, 1877. DOI: 10.1002/asna.18770891103. Bibcode: 1877AN.....89..169T. [dostęp 2011-03-24]. (niem.).