Serwal sawannowy

Serwal sawannowy
	Leptailurus serval
	(Schreber, 1776)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	drapieżne
Rodzina	kotowate
Rodzaj	serwal
Gatunek	serwal sawannowy
Synonimy
	Felis serval Schreber, 1776; Caracal serval (Schreber, 1776);
	Felis serval Schreber, 1776; Caracal serval (Schreber, 1776);
Podgatunki
	zobacz opis w tekście
	zobacz opis w tekście
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 29 mar 2016, była oparta na tej wersji.

Serwal sawannowy^[3], serwal^[4]^[a] (Leptailurus serval) – gatunek drapieżnego ssaka z rodziny kotowatych.

Występowanie

Jest spotykany na południe od Sahary. Niegdyś zamieszkiwały również okolice gór Atlas w północno-zachodniej Afryce, ale nie widziano ich tam od 20 lat.

Siedlisko

Najchętniej żyją na terenach porośniętych wysoką trawą (głównie obszary stepowe), z łatwym dostępem do wody. Nie występuje w lesie tropikalnym ani na terenach pustynnych.

Charakterystyka ogólna

Jest kotem średniej wielkości. Ma smukłe ciało osadzone na długich kończynach. Na małej głowie, osadzonej na długiej szyi, znajdują się duże uszy, które wychwytują każdy dźwięk. Sierść serwala jest jasnożółta, ozdobiona czarnymi cętkami. Dość krótki, sięgający pięt ogon zdobią czarne plamki i pierścienie. Nogi serwala przypominają kończyny geparda, ale mają inne zadanie do spełnienia. Są one najdłuższe w stosunku do wielkości ciała u kotów. Gepard posiada długie kości przedramienia, które sprawiają, że jest świetnym sprinterem. Serwal za to ma długie stopy, co czyni z tego kota wspaniałego skoczka a także zwiększa zakres widoczności w bardzo wysokich trawach, w których czuje się zdecydowanie najlepiej.

Wymiary

Wysokość:

45-90 cm

Długość bez ogona:

do 100 cm

Długość z ogonem:

125-145 cm

Masa ciała:

9-18 kg

Pokarm

Żywi się gryzoniami i innymi drobnymi kręgowcami (zającowate, wiewiórkowate, góralki, kretoszczury), a także ptakami (flamingami, wikłaczami czerwonodziobymi, cyraneczkami), łowi ryby i nie gardzi małymi gadami i płazami oraz owadami. Dietę uzupełniają świeżą trawą i owocami. Poluje prawie wyłącznie z ziemi. Atakuje skacząc wysoko, odrywając wszystkie 4 kończyny. Skacze także w celu wypłoszenia zwierzyny z gęstej roślinności. Gdy poluje na większą zwierzynę, atakuje wszystkimi czterema kończynami, gryzie i odskakuje. Serwal, aby zdobyć pokarm potrafi nawet kopać, aby wygrzebać ofiarę z podziemnego tunelu (np. po kretoszczura).

Tryb życia

Prowadzi samotniczy tryb życia. Samce mają zazwyczaj większe rewiry niż samice. Zdarza się, że terytoria kilku kotek nakładają się na siebie, jednak rzadko można spotkać dwa dorosłe osobniki chętnie przebywające ze sobą. Terytorium samca może nakładać się na rewiry kilku samic. Granice są utrzymywane przez częste znakowanie zapachowe i drapanie pni. Komunikują się za pomocą ostrych krzyków, warczenia, syczenia i mruczenia.

Rozród

Gody odbywają się w różnych porach roku. Po których następuje ciąża trwająca od 67 do 77 dni (około 2-2,5 miesiąca), a po niej rodzi się 1-5 młodych (ważą ok. 250 gramów), najczęściej troje. Rodzą się w opuszczonej norze lub szczelinie skalnej. Zaraz po porodzie samica większość czasu przebywa w gnieździe. Mleko ssą przez 4-7 tygodni. Samica z młodymi musi polować dwa razy więcej by wykarmić młode. Potomstwo zostaje z matką przez około rok (9-12 miesięcy). W tym czasie uczą się od niej. Samica z młodymi poluje zazwyczaj w dzień, chowając przedtem młode w norze lub w wysokiej, gęstej trawie, często zmieniając kryjówkę. Toleruje własnych synów tylko do chwili, gdy mogą się usamodzielnić, córki mogą przebywać na terenie matki dłużej, bo aż do osiągnięcia dojrzałości płciowej (osiągają ją po 2 latach).

Podgatunki

Wyróżnia się kilkanaście podgatunków serwala^[5]:

L. s. beirae (Wroughton, 1910) – Mozambik
L. s. brachyurus (Wagner, 1841) – zachodnia Afryka, Sahel, Etiopia
L. s. constantinus (Forster, 1780) – Algieria
L. s. faradjus (J. A. Allen, 1924)
L. s. ferrarii (de Beaux, 1924)
L. s. hamiltoni Roberts, 1931 – wschodni Transwal
L. s. hindei (Wroughton, 1910) – Tanzania
L. s. kempi (Wroughton, 1910) – Uganda
L. s. kivuensis (Lönnberg, 1919) – Demokratyczna Republika Konga
L. s. lipostictus (Pocock, 1907) – północna Angola
L. s. lonnbergi (Cabrera, 1910) – południowa Angola
L. s. mababiensis Roberts, 1932 – północna Botswana
L. s. pantastictus (Pocock, 1907)
L. s. phillipsi (G. M. Allen, 1914)
L. s. pococki (Cabrera, 1910)
L. s. robertsi Ellerman, Morrison-Scott & Hayman, 1953 – zachodnie Transwal
L. s. serval (Schreber, 1776) - podgatunek nominatywny
L. s. togoensis (Matschie, 1893) – Togo, Benin

Ochrona

Dawniej był obiektem polowań. Obecnie jest chroniony przepisami Konwencji Waszyngtońskiej (CITES). Pod ochroną znajduje się 13 podgatunków (w tym jeden jest na granicy wymarcia), ale tylko 9 na 41 krajów, w których występuje, obowiązuje całkowity zakaz polowania.

Ciekawostki

Kot ten łatwo daje się oswoić i niektórzy ludzie trzymają je jako zwierzęta domowe. Ludzie tworzą hybrydy serwali z kotami domowymi (w wyniku takiej krzyżówki powstaje Savannah). Serwal nie jest tępiony przez miejscowych, nieraz jest wręcz mile widziany jako tępiciel gryzoni. Choć oczywiście nie zawsze tak jest, czasami ludzie widzą w nich tylko morderców hodowlanego drobiu.

↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie a
BŁĄD PRZYPISÓW

Błąd w przypisach: Znacznik <ref> o nazwie „uwagi”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.

BŁĄD PRZYPISÓW

↑ Leptailurus serval, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b Leptailurus serval, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2015.1 (ang.).
↑ Systematyka i nazwy polskie za: Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 136. ISBN 978-83-88147-15-9.
↑ K. Kowalski (redaktor naukowy), A. Krzanowski, H. Kubiak, G. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 327, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
↑ Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Leptailurus serval. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 29 sierpnia 2009]
↑ Nazwa serwal używana jest również w odniesieniu do rodzaju Leptailurus (zob. serwal).

{{Przypisy}} Nieprawidłowe pola: przypisy.

Bibliografia

Seidensticker J., Lumpkin S. (red): 1992. Wielkie koty, królewskie stworzenia dzikiego świata. Elipsa. Warszawa
Kaleta T., Rzączyńska K. 1999. The reproduction of serval (Felis serval) and ocelot (Felis paradalis) in zoological gardens in the Northern Hemisphere, 1970-1995. Animal Science 35: 53-61
Geertsema A. 1976. Impressions and observations on serval behaviour in Tanzania, East Africa. Mammalia 1, 40: 13-19
1979, Serval, Chester ZOO news, 8:11-12

[a-5] Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie a
BŁĄD PRZYPISÓW

[itis-1] Leptailurus serval, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] Leptailurus serval, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2015.1 (ang.).

[miiz-3] Systematyka i nazwy polskie za: Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 136. ISBN 978-83-88147-15-9.

[msz-4] K. Kowalski (redaktor naukowy), A. Krzanowski, H. Kubiak, G. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 327, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.

[6] Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Leptailurus serval. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 29 sierpnia 2009]

[a-7] Nazwa serwal używana jest również w odniesieniu do rodzaju Leptailurus (zob. serwal).

[1]

[2]

[3]

[4]

[a]

[5]