Przejdź do zawartości

Symbole astronomiczne

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Kwamikagami (dyskusja | edycje) o 16:39, 9 sty 2024. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 21 sty 2024, była oparta na tej wersji.
Artykuł zawiera ideogramy. Bez właściwych fontów mogą być widoczne znaki zapytania, kwadraty lub inne symbole.
Fragment z Nautical Almanac z 1833 pokazujący użycie symboli astronomicznych, zawierający symbole faz Księżyca, planet i konstelacji zodiakalnych
„Oznaczenia ciał niebieskich” w niemieckim almanachu z 1850[1]

Symbole astronomiczne – symbole wykorzystywane do oznaczania różnych ciał niebieskich, tworów teoretycznych i obserwowanych zjawisk astronomicznych.

Najwcześniejsze formy tych symboli pojawiają się w greckich papirusach późnego antyku. Kodeksy bizantyjskie, w których greckie papirusy były zachowane, kontynuowały i rozbudowały wykazy symboli astronomicznych[2][3]. Nowe symbole były tworzone też później, aby przedstawiały nowo odkryte w stuleciach XVIII-XX planety i planetki.

Wszystkie te symbole były zgodnie używane zarówno przez profesjonalnych astronomów, jak i przez amatorskich oraz astrologów. O ile nadal są używane w almanachach i publikacjach astrologicznych, to ich wykorzystanie we współcześnie publikowanych wynikach badań i tekstach astronomicznych jest stosunkowo rzadkie[4], z pewnymi wyjątkami jak symbole Słońca i Ziemi występujące w stałych astronomicznych czy niektóre znaki zodiaku, wykorzystywane do oznaczania przesileń i równonocy.

Unicode formalnie przypisał zestawy znaków do większości symboli, głównie w dokumentach Miscellaneous Symbols Block (2600-26FF)[5] i Miscellaneous Symbols and Pictographs Block (1F300-1F5FF)[6].

Symbole Słońca i Księżyca

Zastosowanie astronomicznych symboli dla Słońca i Księżyca znane jest od starożytności. Kształty symboli widniejących na oryginalnych papirusach greckich horoskopów to okrąg z jednym promykiem (stary symbol Słońca) dla Słońca i półksiężyc dla Księżyca[3]. Współczesny symbol Słońca – okrąg z kropką (☉) – po raz pierwszy pojawił się w Europie w renesansie[3]. Podobnym symbolem był także starożytny chiński znak określający „słońce”, który wyewoluował do współczesnego znaku 日[7].

Symbole te są także powszechne w tekstach alchemicznych, gdzie Słońce reprezentuje złoto, a Księżyc – srebro.

We współczesnym użyciu akademickim symbol Słońca jest używany w astronomicznych stałych, związanych z tą gwiazdą[8]. Jasność, masa i promień gwiazd jest często podawany w jednostkach będących wielokrotnością odpowiednich stałych słonecznych[9].

Słońce
Nazwa Symbol Kod
Unicode		 Znak
Unicode		 Opis
Słońce Słońce[10][11][12] U+2609
(dec 9737) 		☉ Słońce
Słońce[3] U+1F71A
(dec 128794) 		🜚 Słońce z jednym promykiem
Słońce z twarzą[13][14] U+1F31E
(dec 127774) 		🌞 twarz Słońca
Księżyc
Nazwa Symbol Kod
Unicode		 Znak
Unicode		 Opis
Księżyc lub pierwsza kwadra Pierwsza kwadra[15][16][17] U+263D
(dec 9789) 		☽ rosnący (dopełniający się) Księżyc
Pierwsza kwadra z twarzą[13][18][19] U+1F31B
(dec 127771) 		🌛
pełnia pełnia[16][17] U+1F315
(dec 127765) 		🌕
Pełnia z twarzą[13][18][19] U+1F31D
(dec 127773) 		🌝
Księżyc lub ostatnia kwadra Ostatnia kwadra[16][17] U+263E
(dec 9790) 		☾ znikający (cofający się) Księżyc
Ostatnia kwadra z twarzą[13][18][19] U+1F31C
(dec 127772) 		🌜
nów Nów[16][17] U+1F311
(dec 127761) 		🌑
Nów z twarzą[13][18][19] U+1F31A
(dec 127770) 		🌚
Stałe słoneczne
Stała Symbol[9][20][21][22] Wartość
jasność Słońca L☉ 3,839×1026 W lub 3,839×1033 erg/s[23]
masa Słońca M☉ 1,98892×1030 kg[9]
promień Słońca R☉ 6,955×108 m[24][25]
temperatura efektywna Słońca Teff☉ 5777 K[26][27]

Symbole planet

Symbole dla planet klasycznych[a] pojawiają się w średniowiecznych kodeksach bizantyjskich, w których zachowało się wiele starożytnych horoskopów[2]. Zapisane symbole dla Merkurego, Wenus, Jowisza i Saturna zostały nakreślone w formach znajdywanych w późnych papirusach greckich[28]. Symbole Jowisza i Saturna są rozpoznane jako monogramy odpowiadające greckim nazwom, a symbol Merkurego jest stylizowanym kaduceuszem[28]. Według A. Maunder, pierwotnie symbole planetarne były używane w sztuce do reprezentowania bogów związanych z planetami, planisfera Bianchiniego z II w.[29] ukazuje greckie personifikacje bóstw planetarnych, powiązane z wczesnymi wersjami planetarnych symboli: Merkury ma kaduceusz; Wenus ma przypięty do swojego naszyjnika sznur, połączony z innym naszyjnikiem; Mars – włócznię; Jowisz – berło; Saturn – kosę; Słońce – diadem z wysyłanymi z niego promieniami, a Księżyc nakrycie głowy (stroik) z przyczepionym półksiężycem[30].

Diagram w dwunastowiecznym Kompendium astrologicznym Johannesa Kamaterosa ukazuje Słońce reprezentowane przez okrąg z promieniem (słonecznym), Jowisza przez literę dzeta (inicjał Zeusa, odpowiednika Jowisza w greckiej mitologii), Marsa przez tarczę skrzyżowana z włócznią, a symbole pozostałych planet klasycznych upodobnione do współczesnych (ale bez znaku krzyża występującego współcześnie). Krzyż ten po raz pierwszy pojawił się około XVI w. Według Maunder, jego dodanie miało być „próbą dodania domieszki chrześcijaństwa do symboli starych pogańskich bogów”[30].

Symbole Urana zostały stworzone krótko po jego odkryciu. Jeden z nich, Uranus, przygotowany przez J. Köhlera i zmodyfikowany przez Bodego został stworzony do reprezentowania nowo odkrytej platyny. Ponieważ platyna, zwana powszechnie białym złotem, została odkryta w mieszaninie z żelazem, jej symbol łączy alchemiczne symbole żelaza (♂) i złota (☉)[31][32]. Jednocześnie symbol ten jest połączeniem symboliki Marsa (♂) i Słońca (☉), gdyż w greckiej mitologii Uranos uosabia niebo i reprezentuje połączone moce włóczni Marsa i Słońca[33]. Inny symbol – Uranus – został zasugerowany przez Lalande'a w 1784. W liście do Herschela opisał go jako „glob zwieńczony pierwszą literą Twojego nazwiska” (fr. un globe surmonté par la première lettre de votre nom)[34].

Neptun został zaobserwowany przez Johanna Galle 23 września 1846, w miejscu przewidzianym przez obliczenia matematyczne Urbaina Le Verriera. Wraz z jego odkryciem zostały zaproponowane dla niego różne symbole, aby odpowiadały sugerowanym nazwom dla tej planety. Uzurpując sobie prawo do jej odkrycia, Le Verrier zaproponował nazwę Neptun[35] i symbol trójzęba[36], fałszywie twierdząc, że zostało to oficjalnie zaaprobowane przez francuskie Bureau des Longitudes[35]. W październiku zabiegał o nazwanie planety terminem Leverrier (od własnego nazwiska) i uzyskał do tego pomysłu wsparcie od dyrektora Obserwatorium Paryskiego François Arago[37], który zaproponował nowy symbol: (⯉)[38]. Pomimo że ta propozycja wzbudziła silny sprzeciw poza Francją[37], francuskie almanachy szybko wprowadziły nazwę Herschel dla Urana (po jej odkryciu przez Sir Williama Herschela) i Leverrier dla nowej planety[39]. Profesor James Pillans z Uniwersytetu Edynburskiego bronił nazwy Janus i zaproponował klucz jako jej symbol[36]. W międzyczasie Struve w dniu 29 października 1846 zaprezentował nazwę Neptun Rosyjskiej Akademii Nauk[40]. W sierpniu 1847 Bureau des Longitudes ogłosiło swoją decyzję o postąpieniu zgodnie z powszechną praktyka astronomiczną i zaakceptowało wybór Neptuna, przy głosie sprzeciwu ze strony Arago co do tej decyzji[41].

Międzynarodowa Unia Astronomiczna (MUA) odradza wykorzystywanie tych symboli w publikowanych artykułach. W konkretnych przypadkach, gdzie symbole planetarne mogłyby być użyte (jak nagłówki tabel), podręcznik stylu MUA (ang. IAU Style Manual) dopuszcza poszczególne jedno- lub (aby rozróżnić Merkurego i Marsa) dwuliterowe skróty nazw planet[42].

Planety
Nazwa Skrót
MUA		 Symbol Kod
Unicode		 Znak
Unicode		 Opis
Merkury Me Merkury[10][11][43] U+263F
(dec 9791) 		☿ uskrzydlony hełm Merkurego i kaduceusz [10] lub sam kaduceusz[15][43]
Wenus V Wenus[10][11][43] U+2640
(dec 9792) 		♀ podręczne lusterko Wenus[10][15][43]
Ziemia E Ziemia[11][15][16] U+2641
(dec 9793) 		♁ jabłko królewskie[44] lub odwrócony symbol Wenus[15]
(bardziej popularny w kontekstach niegeocentrycznych)
Ziemia[10][11][43] U+1F728
(dec 128808) 		🜨 glob z równikiem i południkiem[10][43]
Mars Ma Mars[10][11][43] U+2642
(dec 9794) 		♂ tarcza i włócznia Marsa[10][15][43]
Jowisz J Jowisz[10][11][43] U+2643
(dec 9795) 		♃ piorun Jowisza[15], orzeł[10] lub litera dzeta lub Z od Zeusa (odpowiednik Jowisza w mitologii greckiej)[10][43]
Saturn S Saturn[10][11][43] U+2644
(dec 9796) 		♄ kosa (lub sierp) Saturna[10][15][43]
Uran U Uran[31][32] U+26E2
(dec 9954) 		⛢ platyna[31][32]
Uran[16][17][43] U+2645
(dec 9797) 		♅ glob zwieńczony literą H (od Herschela)[34]
(bardziej popularny w starej brytyjskiej literaturze)
Neptun N Neptun[10][11][17] U+2646
(dec 9798) 		♆ trójząb Neptuna[10]
Neptun (symbol alternatywny)[38][43] U+2BC9
(dec 11209) 		⯉ glob zwieńczony literami LV (od Le Verrier)[38][43]
(bardziej popularny w starej, zwłaszcza francuskiej, literaturze)

Symbole planet karłowatych i planetoid

Zgodnie z propozycją Giuseppe Piazzi, odkrywcy Ceres, astronomowie ratyfikowali nazwę, którą zaproponował. Wówczas jako jej symbol został przyjęty sierp[45].

Symbol dla Pallas, włócznia Pallas Ateny, został zaproponowany przez barona Franza Xavera von Zacha i przedstawiony w jego Monatliche correspondenz zur beförderung der erd- und himmels-kunde[46]. W liście do von Zacha, odkrywca tej planetoidy Heinrich Wilhelm Olbers (który ją również nazwał) zaaprobował zaproponowany symbol, ale zażyczył sobie, aby rękojeść sierpa została ozdobiona gałką (kulą) zamiast krzyżykiem, aby wyraźniej odróżniała się od symbolu Wenus[46].

Karl Ludwig Harding stworzył symbol dla planetoidy Juno, odkrytej przez siebie. Zaproponował dla niej nazwę zapożyczoną od Junony i wykorzystanie berła zakończonego na górze gwiazdą jako jej astronomicznego symbolu[47].

Symbol dla Westy wymyślił niemiecki matematyk Carl Friedrich Gauss po tym, jak dr Olbers (odkrywca Pallas) dał mu przywilej nazwania jego najnowszego odkrycia. Gauss zdecydował się nazwać nową planetoidę imieniem bogini Westy i zaprojektował dla niej symbol ⚶ (Westa): ołtarz bogini ze świętym ogniem na nim płonącym[48][49]. Inni współcześni mu autorzy używali bardziej kunsztownego symbolu: [50][51].

Następne dwie planetoidy, Astraea i Hebe, zostały odkryte przez Karla Ludwiga Hencke. Hencke wybrał dla Astraei symbol odwróconej kotwicy[52], chociaż czasami były używane jako symbol szale wagi Astrei[53][54].

Wraz z odkryciami nowych planetoid astronomowie kontynuowali przypisywanie im symboli. I tak: Iris ma jako symbol tęczę z gwiazdą[55], Flora – kwiat[55], Metis – oko z gwiazdą[56], Hygiea – pionowego węża z gwiazdą na głowie[57], Parthenope – stojącą rybę z gwiazdą[57], Victoria – gwiazdę na szczycie wieńca laurowego[58], Egeria – puklerz[59], Irene – gołębia z gałązką oliwną w dziobie i gwiazdą na głowie[60], Eunomia – serce z gwiazdą na górze[61], Psyche – skrzydło motyla z gwiazdą[62], Thetis – delfina z gwiazdą[63], Melpomene – dagger nad gwiazdą[64] i Fortuna – gwiazdę ponad kołem Fortuny[64].

Johann Franz Encke dokonał znaczącej zmiany w Berliner Astronomisches Jahrbuch (BAJ, Berliński Rocznik Astronomiczny) na rok 1854, opublikowanym w 1851. Wprowadził zakreślone kołem numery zamiast symboli, aczkolwiek jego numeracja rozpoczynała się od (5) Astraea – pierwsze cztery planetoidy miały być oznaczane za pomocą swoich tradycyjnych symboli. Ta symboliczna innowacja została bardzo szybko zaadaptowana przez społeczność astronomiczną. W następnym roku (1852) Astraei przypisano numer 5, ale obiekty od Ceres do Westy zostaną ponumerowane tylko w wydaniu z 1867. Koło przekształciło się z czasem w nawiasy, a z kolei one, na przestrzeni następnych kilku dekad, zaczynają być całkowicie pomijane[12].

Kilka planetoid otrzymało (wraz z ich odkryciem) symbole już po upowszechnieniu się notacji z zakreślanym numerem. Planetoidom Proserpina, Bellona, Leukothea i Fides, odkrytym przez Roberta Luthera, przypisano odpowiednio: owoc granatu z gwiazdą w środku[65], bat i włócznię[66], antyczną latarnię[67] oraz krzyż[68]. Planetoida Amphitrite, odkryta przez Alberta Martha otrzymała jako symbol muszlę[69].

Nazwa i symbol Plutona zostały ogłoszone przez odkrywców 1 maja 1930[70]. Symbol, monogram liter PL, może być interpretowany jako skrót od Pluton lub Percivala Lowella – astronoma, który założył Lowell Observatory, poszukujące m.in. planet poza orbitą Neptuna[10].

Planety karłowate
Nazwa Symbol Kod
Unicode		 Znak
Unicode		 Opis
Ceres Ceres[12][16][43] U+26B3
(dec 9907) 		⚳ sierp skierowany ostrzem do góry[43]
Pluton Pluton[10][11] U+2647
(dec 9799) 		♇ monogram liter Pluton i Percival Lowell[10]
Pluton[71] U+2BD3 ⯓ zmodyfikowany symbol astrologiczny Neptuna
(podobny do niego, ale ma okrąg w miejscu środkowego ostrza trójzębu)
Planetoidy
Nazwa Symbol Kod
Unicode		 Znak
Unicode		 Opis
(2) Pallas Pallas[46] U+26B4
(dec 9908) 		⚴ włócznia[46][72]
(3) Juno Juno[47][73] U+26B5
(dec 9909) 		⚵ berło z gwiazdą na górze[47]
Juno[43][74]
(4) Westa Westa[48] U+26B6
(dec 9910) 		⚶ ołtarz z płonącym ogniem[48]
Westa[12][72][74]
(5) Astraea [52][72] kotwica[52]
[75] szale wagi[43][72]
(6) Hebe [53][76][77] U+1F377
(dec 127863) 		🍷 kielich wina[53]
(7) Iris [12][43] tęcza z gwiazdą w środku[55]
(8) Flora [12][72] U+2698
(dec 9880) 		⚘ kwiat[55]
(9) Metis [12][43][72] oko z gwiazdą powyżej[56]
(10) Hygiea [57][64] wąż z gwiazdą[57]
[12][72] U+2695
(dec 9877) 		⚕ laska Eskulapa
(11) Parthenope [12][57] ryba z gwiazdą[57]
[75] harfa[72]
(12) Victoria [12][72] gwiazda z wieńcem laurowym[58]
(13) Egeria [64] puklerz[59]
(14) Irene [75] gołąb z gałązką oliwną w dziobie i gwiazdą na głowie[60]
(15) Eunomia [12][72] serce z gwiazdą na górze[61]
(16) Psyche [64] skrzydło motyla z gwiazdą[62]
(17) Thetis [63] delfin z gwiazdą[63]
(18) Melpomene [64] dagger nad gwiazdą[64]
(19) Fortuna [64] gwiazda ponad kołem[64]
(26) Proserpina [65] owoc granatu z gwiazdą w środku[65]
(28) Bellona [66] bat i włócznia Bellony[66]
(29) Amphitrite [78] muszla[69]
(35) Leukothea [67] starożytna latarnia[67]
(37) Fides [68] krzyż łaciński, w rzeczywistości z poszerzonymi i zaokrąglonymi końcami[68][78]

Symbole znaków i gwiazdozbiorów zodiakalnych

Symbole Zodiaku mają wiele astronomicznych interpretacji. W zależności od kontekstu zodiakalny symbol może oznaczać gwiazdozbiór, znak lub punkt ekliptyki.

Listy zjawisk astronomicznych, publikowanych w almanachach, czasami zawierały koniunkcje gwiazd, planet lub Księżyca; często zamiast pełnej nazwy gwiazdy posługiwano się literą grecką lub symbolem gwiazdozbioru[79][80]. We współczesnym akademickim zastosowaniu wszystkie konstelacje (wliczając 12 zodiakalnych) posiadają dedykowane, trzyliterowe skróty[81].

W astronomii znak był jednostką pomiaru kątowego (obecnie przestarzałą), równą 30 stopniom[82][83]. Stąd długość ekliptyczna była mierzona w znakach, stopniach, minutach i sekundach. Część znakowa tej jednostki była wyrażana w liczbach od 0 do 11[84] lub za pomocą odpowiedniego symbolu Zodiaku[83].

Symbole zodiakalne są też czasami wykorzystywane do wskazywania punktu ekliptyki – każdy z nich reprezentuje pierwszy punkt danego znaku. I tak: ♈︎ jest wiosenną równonocą, ♋︎ przesileniem letnim, itd.[85]

Zodiak
Nazwa Skrót
MUA		 Znaki Stopnia Symbol Nazwa łacińska Kod
Unicode		 Znak
Unicode
Baran Ari 0 0° aries U+2648
(dec 9800) 		♈︎
Byk Tau 1 30° taurus U+2649
(dec 9801) 		♉︎
Bliźnięta Gem 2 60° gemini U+264A
(dec 9802) 		♊︎
Rak Cnc 3 90° cancer U+264B
(dec 9803) 		♋︎
Lew Leo 4 120° leo U+264C
(dec 9804) 		♌︎
Panna Vir 5 150° virgo U+264D
(dec 9805) 		♍︎
Waga Lib 6 180° libra U+264E
(dec 9806) 		♎︎
Skorpion Sco 7 210° scorpius U+264F
(dec 9807) 		♏︎
Strzelec Sgr 8 240° sagittarius U+2650
(dec 9808) 		♐︎
Koziorożec Cap 9 270° capricorn U+2651
(dec 9809) 		♑︎
Wodnik Aqr 10 300° aquarius U+2652
(dec 9810) 		♒︎
Ryby Psc 11 330° pisces U+2653
(dec 9811) 		♓︎

Inne symbole

Symbole dla ustawień ciał niebieskich i węzłów pojawiają się w średniowiecznych tekstach, choć współczesne użycie symboli węzłów jest różne od średniowiecznego – dawniej ☊ oznaczał węzeł zstępujący, a ☋ wstępujący[3]. W opisach elementów orbitalnych ☊ jest czasami używany do oznaczania długość ekliptycznej węzła wstępującego, aczkolwiek bardziej popularne jest użycie Ω (dużej litery omega), która była pierwotnie typograficznym zamiennikiem starego symbolu[86].

Symbole dla ustawień po raz pierwszy pojawiają się w kodeksach bizantyjskich[3]. Z pięciu ustawień Ptolemeusza jedynie trzy są używane w astronomii: koniunkcja, opozycja i kwadratura[87].

Symbole dla komety (☄) i gwiazdy () zostały użyte w opublikowanych obserwacjach astronomicznych komet. W tabelach tych obserwacji, znak ☄ stoi przy rozważanej komecie, a przy gwieździe, w stosunku do której przeprowadzono pomiary pozycji komety[88].

Inne symbole
Nazwa Symbol Kod
Unicode		 Znak
Unicode
węzeł wstępujący [11][16] U+260A
(dec 9738) 		☊
węzeł zstępujący [11][16] U+260B
(dec 9739) 		☋
koniunkcja [16][17] U+260C
(dec 9740) 		☌
opozycja [16][17] U+260D
(dec 9741) 		☍
kwadratura [16][17] U+25A1
(dec 9633) 		□
kometa [16][78][88] U+2604
(dec 9732) 		☄
gwiazda [16][78][88] U+2605
(dec 9733) 		★

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ Planety klasyczne to ciała niebieskie (oprócz Ziemi) znane starożytnym kulturom, które mogły być zaobserwowane bez użycia teleskopu. Poza Słońcem i Księżycem zalicza się do nich Merkurego, Wenus, Marsa, Jowisza i Saturna.

Przypisy

  1. ↑ Johann Franz Encke: Berliner Astronomisches Jahrbuch für 1853. Berlin: 1850, s. 8. (niem.).
  2. ↑ a b Otto Neugebauer: A history of ancient mathematical astronomy. 1975, s. 788–789. ISBN 0-387-06995-X. (ang.).
  3. ↑ a b c d e f Otto Neugebauer, H. B. Van Hoesen: Greek Horoscopes. 1987, s. 1, 159, 163. ISBN 0-8357-0314-2. (ang.).
  4. ↑ Wesley Washington Pasko: American dictionary of printing and bookmaking. 1894, s. 29. (ang.).
  5. ↑ Range: 2600–26FF. W: The Unicode Standard 6.3. T. Miscellaneous Symbols. [dostęp 2013-12-08].
  6. ↑ Range: 1F300–1F5FF. W: The Unicode Standard 6.3. T. Miscellaneous Symbols and Pictographs. [dostęp 2013-12-08].
  7. ↑ Richard Sears: Chinese Etymology. [dostęp 2013-12-09]. (ang.).
  8. ↑ Simon F. Green, Mark H. Jones, S. Jocelyn Burnell: An introduction to the sun and stars. Cambridge University Press, 2004, s. 8. (ang.).
  9. ↑ a b c Aruna Goswami: Principles and Perspectives in Cosmochemistry: Lecture Notes of the Kodai School on 'Synthesis of Elements in Stars' Held at Kodaikanal Observatory, India, 29 kwietnia – 13 maja, 2008. 2010, s. 4–5. (ang.).
  10. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Planet Symbols. NASA. [dostęp 2010-03-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-03-17)]. (ang.).
  11. ↑ a b c d e f g h i j k l Arthur Cox: Allen's astrophysical quantities. Springer, 2001, s. 2. ISBN 0-387-95189-X. (ang.).
  12. ↑ a b c d e f g h i j k Hilton, James L.: When Did the asteroids Become Minor Planets?. 2011-06-14. [dostęp 2013-04-24]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
  13. ↑ a b c d e A. Frey: Nouveau manuel complet de typographie contenant les principes théoriques et pratiques de cet art. 1857, s. 379. (fr.).
  14. ↑ Éphémérides des mouvemens célestes. 1774, s. xxxiv. (fr.).
  15. ↑ a b c d e f g h The Penny cyclopædia of the Society for the Diffusion of Useful Knowledge, Volume 22. C. Knight, 1842, s. 197. (ang.).
  16. ↑ a b c d e f g h i j k l m n The Encyclopedia Americana: a library of universal knowledge, Volume 26. Encyclopedia Americana Corp., 1920, s. 162–163. (ang.).
  17. ↑ a b c d e f g h i Edmund Whitman Putnam: The essence of astronomy: things every one should know about the sun, moon, and stars. G.P. Putnam's sons, 1914, s. 197. (ang.).
  18. ↑ a b c d Almanach de Gotha, Volume 158. 1852, s. ii. (fr.).
  19. ↑ a b c d (Firm), Hachette: Almanach Hachette. 1908, s. 8. (fr.).
  20. ↑ David F. Gray: The observation and analysis of stellar photospheres. Cambridge University Press, 2005, s. 505. (ang.).
  21. ↑ Maurizio Salaris, Santi Cassisi: Evolution of stars and stellar populations. John Wiley and Sons, 2005, s. 351. (ang.).
  22. ↑ A. G. G. M. Tielens: The physics and chemistry of the interstellar medium. Cambridge University Press, 2005, s. xi. (ang.).
  23. ↑ Bradley W. Carroll, Dale A. Ostlie, An Introduction to Modern Astrophysics, Pearson Addison-Wesley, 2007, Appendix A (ang.).
  24. ↑ S. C. Tripathy, H. M. Antia. Influence of surface layers on the seismic estimate of the solar radius. „Solar Physics”. 186 (1/2), s. 1–11, 1999. DOI: 10.1023/A:1005116830445. Bibcode: 1999SoPh..186....1T. (ang.). 
  25. ↑ T. M. Brown, Jørgen Christensen-Dalsgaard. Accurate Determination of the Solar Photospheric Radius. „Astrophysical Journal Letters”. 500 (2), s. L195, 1998. DOI: 10.1086/311416. Bibcode: 1998ApJ...500L.195B. (ang.). 
  26. ↑ Section 14: Geophysics, Astronomy, and Acoustics, [w:] Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 88, CRC Press [zarchiwizowane z adresu 2009-05-11] (ang.).
  27. ↑ Barrie William Jones: Life in the Solar System and Beyond. Springer Science+Business Media, 2004, s. 7. ISBN 1-85233-101-1. (ang.).
  28. ↑ a b Alexander Jones: Astronomical papyri from Oxyrhynchus. 1999, s. 62–63. ISBN 0-87169-233-3. (ang.).
  29. ↑ Bianchini's planisphere. [w:] Florence, Italy [on-line]. Istituto e Museo di Storia della Scienza (Institute and Museum of the History of Science). [dostęp 2010-03-17]. (ang.).
  30. ↑ a b A. S. D. Maunder. The origin of the symbols of the planets. „The Observatory”. 57, s. 238–247, 1934. Bibcode: 1934Obs....57..238M. (ang.). 
  31. ↑ a b c J. E. Bode: Von dem neu entdeckten Planeten. 1784, s. 95–96. (niem.).
  32. ↑ a b c B. A. Gould: Report on the history of the discovery of Neptune. Smithsonian Institution, 1850, s. 5. (ang.).
  33. ↑ Fraser Cain: Symbol for Uranus. [w:] Universe Today [on-line]. [dostęp 2013-03-18]. (ang.).
  34. ↑ a b Francisca Herschel: The meaning of the symbol H+o for the planet Uranus. [w:] The Observatory [on-line]. 1917. (ang.).
  35. ↑ a b Mark Littmann, Standish, E. M.: Planets Beyond: Discovering the Outer Solar System. Courier Dover Publications, 2004, s. 50. ISBN 0-486-43602-0. (ang.).
  36. ↑ a b James Pillans. Ueber den Namen des neuen Planeten. „Astronomische Nachrichten”. 25 (26), s. 389–392, 1847. DOI: 10.1002/asna.18470252602. Bibcode: 1847AN.....25..389.. (niem.). 
  37. ↑ a b Richard Baum, Sheehan, William: In Search of Planet Vulcan: The Ghost in Newton's Clockwork Universe. Basic Books, 2003, s. 109–110. ISBN 0-7382-0889-2. (ang.).
  38. ↑ a b c H. C. Schumacher. Name de Neuen Planeten. „Astronomische Nachrichten”. 25, s. p. 81–82, 1846. DOI: 10.1002/asna.18470250603. Bibcode: 1846AN.....25...81L. (niem.). 
  39. ↑ Owen Gingerich. The Naming of Uranus and Neptune. „Astronomical Society of the Pacific Leaflets”. 8, s. 9–15, 1958. Bibcode: 1958ASPL....8....9G. (ang.). 
  40. ↑ J. R. Hind. Second report of proceedings in the Cambridge Observatory relating to the new Planet (Neptune). „Astronomische Nachrichten”. 25 (21), s. 309, 1847. DOI: 10.1002/asna.18470252102. (ang.). 
  41. ↑ Bureau Des Longitudes, France: Connaissance des temps: ou des mouvementes célestes, à l'usage des astronomes. 1847. (fr.).
  42. ↑ The IAU Style Manual. 1989, s. 27. (ang.).
  43. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Hiram Mattison: High-School Astronomy. Sheldon & Co., 1872, s. 32–36. (ang.).
  44. ↑ Signs of the Planets. [w:] Universe Today [on-line]. 2009-08-06. [dostęp 2010-03-08]. (ang.).
  45. ↑ Berliner astronomisches Jahrbuch führ das Jahr 1804. 1801, s. 97–98. (niem.).
  46. ↑ a b c d Franz Xaver von Zach: Monatliche correspondenz zur beförderung der erd- und himmels-kunde. T. 6. 1802, s. 95–96. (niem.).
  47. ↑ a b c Franz Xaver von Zach: Monatliche correspondenz zur beförderung der erd- und himmels-kunde, Volume 10. 1804, s. 471. (niem.).
  48. ↑ a b c Franz Xaver von Zach: Monatliche correspondenz zur beförderung der erd- und himmels-kunde, Volume 15. 1807, s. 507. (niem.).
  49. ↑ Francesco Carlini: Effemeridi astronomiche di Milano per l'anno 1809. 1808. (wł.).
  50. ↑ Bureau des longitudes: Annuaire pour l'an 1808. 1807, s. 5. (fr.).
  51. ↑ Stanislao Canovai, Gaetano del-Ricco: Elementi di fisica matematica. 1810, s. 149. (wł.).
  52. ↑ a b c Berlin, Deutsche Akademie der Wissenschaften zu, Berlin, KöNiglich Preussische Akademie der Wissenschaften zu: Bericht über die zur Bekanntmachung geeigneten Verhandlungen der Königl. Preuss. Akademie der Wissenschaften zu Berlin. 1845, s. 406. Cytat: Der Planet hat mit Einwilligung des Entdeckers den Namen Astraea erhalten, und sein Zeichen wird nach dem Wunsche des Hr. Hencke ein umgekehrter Anker sein.. (niem.).
  53. ↑ a b c Wöchentliche Unterhaltungen für Dilettanten und Freunde der Astronomie, Geographie und Witterungskunde. 1847, s. 315. (niem.).
  54. ↑ Franz Steger: Ergänzungs-conversationslexikon, Volume 3. 1847, s. 442. Cytat: Hofrath Gauß gab auf Hencke's Ansuchen diesem neuen Planetoiden den Namen Hebe mit dem Zeichen (ein Weinglas).. (niem.).
  55. ↑ a b c d Report of the Council to the Twenty-eighth Annual General Meeting. „Monthly notices of the Royal Astronomical Society”. 8, 1848. Bibcode: 1848MNRAS...8...82.. Cytat: The symbol adopted for [Iris] is a semicircle to represent the rainbow, with an interior star and a base line for the horizon....The symbol adopted for [Flora's] designation is the figure of a flower.. (ang.). 
  56. ↑ a b Extract of a Letter from Mr. Graham. „Monthly notices of the Royal Astronomical Society”. 8, 1848. Cytat: I trust, therefore, that astronomers will adopt this name [viz. Metis], with an eye and star for symbol.. (ang.). 
  57. ↑ a b c d e f Annibale de Gasparis. Letter to Mr. Hind, from Professor Annibale de Gasparis. „Monthly notices of the Royal Astronomical Society”. 11, 1850. Bibcode: 1850MNRAS..11....1D. Cytat: The symbol of Hygeia is a serpent (like a Greek ζ) crowned with a star. That of Parthenope is a fish crowned with a star.. (ang.). 
  58. ↑ a b Hind. Letter from Mr. Hind. „Monthly notices of the Royal Astronomical Society”. 11, 1850. Bibcode: 1850MNRAS..11....2H. Cytat: I have called the new planet Victoria, for which I have devised, as a symbol, a star and laurel branch, emblematic of the Goddess of Victory.. (ang.). 
  59. ↑ a b (France), Académie des Sciences. Correspondance. „Comptes Rendus des Séances de l'Académie des Sciences”. 32, 1851. Cytat: M. De Gasparis adresse ses remerciments à l'Académie, qui lui a décerné, dans la séance solennelle du 16 décembre 1850, deux des médailles de la fondation Lalande, pour la découverte des planètes Hygie, Parthénope et Egérie. M. de Gasparis annonce qu'il a choisi, pour symbole de cette dernière planète, la figure d'un bouclier.. (fr.). 
  60. ↑ a b Hind. On the Discovery of a Fourth New Planet, at Mr. Bishop's Observatory, Regent's Park. „Monthly notices of the Royal Astronomical Society”. 11, 1851. Cytat: Sir John Herschel, who kindly undertook the selection of a name for this, the fourteenth member of the ultra-zodiacal group, has suggested Irene as one suitable to the present time, the symbol to be a dove carrying an olive-branch with a star on the head; and since the announcement of this name, I have been gratified in receiving from all quarters the most unqualified expressions of approbation.. (ang.). 
  61. ↑ a b Annibale de Gasparis. Beobachtungen und Elemente der Eunomia. „Astronomische Nachrichten”, 1851. Cytat: J'ai proposé le nom Eunomia pour la nouvelle planète. Le symbole serait un coeur surmonté d'une étoile.. (niem.). 
  62. ↑ a b A. Sonntag. Elemente und Ephemeride der Psyche. „Astronomische Nachrichten”. 34 (20), 1852. DOI: 10.1002/asna.18520342010. Bibcode: 1852AN.....34..283.. Cytat: (in a footnote) Herr Professor de Gasparis schreibt mir, in Bezug auf den von ihm März 17 entdeckten neuen Planeten: "J'ai proposé, avec l'approbation de Mr. Hind, le nom de Psyché pour la nouvelle planète, ayant pour symbole une aile de papillon surmontée d'une étoile.". (niem.). 
  63. ↑ a b c R. Luther. Beobachtungen der Thetis auf der Bilker Sternwarte. „Astronomische Nachrichten”. 34 (16), s. 243–244, 1852. DOI: 10.1002/asna.18520341606. Cytat: Herr Director Argelander in Bonn, welcher der hiesigen Sternwarte schon seit längerer Zeit seinen Schutz und Beistand zu Theil werden lässt, hat die Entdeckung des April-Planeten zuerst constatirt und mir bei dieser Gelegenheit dasür den Namen Thetis und das Zeichen [symbol pictured] vorgeschlagen, wodurch der der silberfüssigen Göttinn geheiligte Delphin angedeutet wird. Indem ich mich hiermit einverstanden erkläre, ersuche ich die sämmtlichen Herren Astronomen, diesen Namen und dieses Zeichen annehmen und beibehalten zu wollen.. (niem.). 
  64. ↑ a b c d e f g h i J. R. Hind: An astronomical vocabulary. 1852, s. v. (ang.).
  65. ↑ a b c R. Luther. Beobachtungen des neuesten Planeten auf der Bilker Sternwarte. „Astronomische Nachrichten”. 36 (24), s. 349–350, 1853. DOI: 10.1002/asna.18530362403. (niem.). 
  66. ↑ a b c J. F. Encke. Beobachtung der Bellona, nebst Nachrichten über die Bilker Sternwarte. „Astronomische Nachrichten”. 38 (9), 1854. DOI: 10.1002/asna.18540380907. (niem.). 
  67. ↑ a b c G. Rümker. Name und Zeichen des von Herrn R. Luther zu Bilk am 19. April entdeckten Planeten. „Astronomische Nachrichten”. 40 (24), 1855. DOI: 10.1002/asna.18550402405. (niem.). 
  68. ↑ a b c R. Luther. Schreiben des Herrn Dr. R. Luther, Directors der Sternwarte zu Bilk, an den Herausgeber. „Astronomische Nachrichten”. 42 (7), 1856. DOI: 10.1002/asna.18550420705. Bibcode: 1855AN.....42..107L. (niem.). 
  69. ↑ a b A. Marth. Elemente und Ephemeride des Marz 1 in London entdeckten Planeten Amphitrite. „Astronomische Nachrichten”. 38 (11), 1854. DOI: 10.1002/asna.18540381103. (niem.). 
  70. ↑ Moskowitz, Denis: Astronomical/Astrological symbols for other planets' moons. 2013-06-03. (ang.).
  71. ↑ a b c d e f g h i j Lutz D. Schmadel: Dictionary of minor planet names. Springer, 2003, s. 15–18. ISBN 0-354-06174-7. (ang.).
  72. ↑ George Frederick Chambers: A handbook of descriptive astronomy. Clarendon Press, 1877, s. 920–921. ISBN 1-108-01475-5. (ang.).
  73. ↑ a b Dennis Olmsted: Letters on astronomy. Harper, 1855, s. 288. (ang.).
  74. ↑ a b c John Wilson: A treatise on English punctuation. 1899, s. 302. ISBN 1-4255-3642-5. (ang.).
  75. ↑ Karl Ludwig Hencke. Schreiben des Herrn Hencke an den Herausgeber. „Astronomische Nachrichten”, s. 155–156, 1847. (niem.). 
  76. ↑ Austria: Oesterreichischer Universal-Kalender für das gemeine Jahr 1849.. 1849, s. xxxix. (niem.).
  77. ↑ a b c d Webster, Noah, Goodrich, Chauncey Allen: Webster's Complete Dictionary of the English Language. 1884, s. 1780. (ang.).
  78. ↑ Admiralty, T.H.E. Board O.F.: The Nautical Almanac and Astronomical Ephemeris for the Year 1833. 1831, s. 1. (ang.).
  79. ↑ The American Almanac and Repository of Useful Knowledge, for the Year 1835. 1834, s. 47. (ang.).
  80. ↑ The IAU Style Manual. 1989, s. 34. (ang.).
  81. ↑ Encyclopædia Britannica, Edition 6. T. 3. 1823, s. 155. Cytat: ...observe, that 60 seconds make a minute, 60 minutes make a degree, 30 degrees make a sign, and 12 signs make a circle.. (ang.).
  82. ↑ a b Jeremiah Joyce: Scientific dialogues for the instruction and entertainment of young people. 1866, s. 109. ISBN 1-145-49244-4. (ang.).
  83. ↑ The Nautical Alamanac and the Astronomical Ephemeris for the year 1834. 1833, s. xiii. (ang.). Wydanie Nautical Almanac and Astronomical Ephemeris z 1834 zarzuciło wykorzystanie znaków numerycznych, por. reprezentację długości ekliptycznej w wydaniach z lat 1834 and 1833.
  84. ↑ Archie E. Roy, Clarke David: Astronomy: principles and practice. 2003, s. 73. ISBN 978-0-7503-0917-2. (ang.).
  85. ↑ Michael A. Covington: Celestial objects for modern telescopes, volume 2. 2002, s. 77–78. (ang.).
  86. ↑ The standard American encyclopedia, volume 1. 1897, s. 198. (ang.).
  87. ↑ a b c G. L. Tupman. Observations of Comet I 1877. „Astronomische Nachrichten”. 89 (11), s. 169–170, 1877. DOI: 10.1002/asna.18770891103. Bibcode: 1877AN.....89..169T. [dostęp 2011-03-24]. (niem.). 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Symbole_astronomiczne&oldid=72450542”