Przejdź do zawartości

Świerzbnica

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wersja do druku nie jest już wspierana i może powodować błędy w wyświetlaniu. Zaktualizuj swoje zakładki i zamiast tego użyj domyślnej funkcji drukowania w swojej przeglądarce.
Świerzbnica
Ilustracja
Kwiatostan świerzbnicy polnej
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

szczeciowce

Rodzina

przewiertniowate

Rodzaj

świerzbnica

Nazwa systematyczna
Knautia L.
Sp. Pl. 101. 1753[3]
Typ nomenklatoryczny

Knautia orientalis L.[4]

Synonimy
  • Lychniscabiosa Fabricius[4]
Multimedia w Wikimedia Commons

Świerzbnica (Knautia L.) – rodzaj roślin w zależności od ujęcia zaliczany do rodziny przewiertniowatych Caprifoliaceae lub szczeciowatych Dipsacaceae. Obejmuje około 60 gatunków[5][6]. Rośliny te występują głównie w Europie, gdzie rośnie 48 gatunków[6] (centrum zróżnicowania rodzaju jest Półwysep Bałkański[7]), poza tym w pozostałej części basenu Morza Śródziemnego[6], na wschodzie sięgając po Syrię i Kaukaz[5]. W Polsce występują dziko trzy gatunki: świerzbnica karpacka K. kitaibelii, świerzbnica leśna K. dipsacifolia i świerzbnica polna K. arvensis[8]. Na ogół rośliny z tego rodzaju rosną na łąkach, murawach i w widnych lasach[5]. Kwiaty zapylane są przez pszczoły, motyle i muchówki[5]. Nasiona roznoszą mrówki, ponieważ zaopatrzone są one w ciałko tłuszczowe[6].

Niektóre gatunki uprawiane są jako ozdobne[6].

Morfologia

Świerzbnica macedońska
Knautia illyrica
Pokrój
Byliny, rośliny dwuletnie i jednoroczne o pędach osiągających do 50 cm wysokości[5].
Liście
Tworzą przyziemną rozetę[9]. Poza tym ulistnienie na pędzie nakrzyżległe. Dolne liście zwykle całobrzegie lub ząbkowane, górne klapowane pierzasto[5].
Kwiaty
Obupłciowe lub żeńskie (czasem tylko takie) zebrane są w spłaszczone koszyczki wsparte krótkimi i miękkimi listkami okrywy. Kwiaty brzeżne są większe od umieszczonych wewnątrz kwiatostanu. Kielich składa się z 8 lub większej liczby ości. Korona niebieskofioletowa, różowa, biała lub żółta powstaje w wyniku zrośnięcia czterech płatków, u dołu tworzących krótką rurkę, o łatkach zaokrąglonych. Pręciki cztery. Zalążnia dolna, jednokomorowa, z jednym zalążkiem. Szyjka słupka pojedyncza[5].
Owoce
Niełupki zwieńczone ośmioma lub większą liczbą (do 16) ośćmi trwałego kielicha[5].

Systematyka

Rodzaj tradycyjnie zaliczany był do rodziny szczeciowatych Dipsacaceae. Rodzina ta od systemu APG II z 2003 włączana jest w randze podrodziny Dipsacoideae Eaton do rodziny przewiertniowatych Caprifoliaceae (opcjonalnie, a od systemu APG III z 2009 już zupełnie)[2][10]. W obrębie podrodziny tworzy monotypowe plemię Knautieae Tiegh. (1909). W obrębie rodzaju wyróżniane są trzy sekcje: Knautia (dwa gatunki – K. orientalis i K. degenii), Trichera (Schrad.) DC. (co najmniej 50 gatunków) i Tricheroides DC. (dwa gatunki – K. integrifolia i K. byzantina)[7].

Wykaz gatunków[3][11]

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-29] (ang.).
  3. ↑ a b Knautia L., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-06-22].
  4. ↑ a b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-05].
  5. ↑ a b c d e f g h Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 322. ISBN 0-333-74890-5.
  6. ↑ a b c d e David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 491, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  7. ↑ a b K. Kubitzki (red.), The Families and Genera of Vascular Plants, t. XIV. Flowering Plants. Eudicots, Springer, 2016, s. 158, ISBN 978-3-319-28532-0.
  8. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 104, ISBN 978-83-62975-45-7.
  9. ↑ Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  10. ↑ Genus: Knautia L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-06-30].
  11. ↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 109. ISBN 978-83-925110-5-2.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Świerzbnica&oldid=74076224”