Porozumienie z Triparadejsos

Porozumienie z Triparadejsos – ponowione uzgodnienie stref wpływów pomiędzy spadkobiercami imperium Aleksandra Wielkiego (pierwszego dokonano w Babilonie bezpośrednio po śmierci króla), kończące pierwszą wojnę diadochów, zawarte w 321 p.n.e. w Triparadejsos w Syrii.

Śmierć Aleksandra i początki kryzysu

Nieoczekiwana śmierć Aleksandra Wielkiego w Babilonie (323 p.n.e.) uwidoczniła wszystkie słabości stworzonego przez niego państwa. Brak określonego następstwa spowodował wysunięcie się na pierwszy plan dowódczej elity armii macedońskiej, zwanej później następcami (z greckiego diadochami). Pod naciskiem żołnierzy obwołali oni królem niepełnosprawnego umysłowo przyrodniego brata Aleksandra Arridajosa (jako Filipa III). Jego opiekunem ustanowiono Kraterosa. Dowódcy dokonali podziału między siebie stanowisk satrapów, usuwając z nich wszystkich Persów, a rola dominująca przypadła Perdikkasowi będącemu jednocześnie głównym zwolennikiem jedności imperium^[1].

I wojna diadochów

Osobny artykuł: Wojny diadochów.

W wyniku nadmiernych ambicji Perdikkasa szybko zawiązała się przeciwko niemu koalicja, do której weszli: Antypater, Lizymach, Krateros, Antygon i Ptolemeusz. Chcąc rozprawić się z buntownikami Perdikkas najechał satrapię Ptolemeusza (Egipt), lecz chociaż dotarł z wojskiem bez przeszkód aż nad samą Deltę, został zamordowany przez własnych oficerów jeszcze przed końcem kampanii^[1].

Nowy układ

Pozostali członkowie koalicji, jednak już bez Kraterosa, który zginął w trakcie działań wojennych, dokonali nowego podziału imperium podczas spotkania w Triparadejsos w południowej Syrii w 321 p.n.e. Rola opiekuna królów (wdowa po Aleksandrze Roksana urodziła syna Aleksandra IV) przypadła Antypatrowi, a Seleukosowi (przywódcy spisku przeciwko Perdikkasowi) – satrapia Babilonii^[1]. Szczegóły układu dotrwały do naszych czasów dzięki Focjuszowi i jego Bibliotece zawierającej informacje z zaginionej pracy Flawiusza Arriana^[2] oraz Diodorowi Sycylijskiemu (XVIII księga Biblioteki^[3]).

Postanowienia układu z Triparadejsos
Rola lub region	Diodor Sycylijski	Flawiusz Arrian
Królowie Macedonii	Filip III Arridajos i Aleksander IV	Filip III Arridajos i Aleksander IV
Regent	Antypater	Antypater
Macedonia
Illiria
Epir
Grecja
Tracja	Lizymach	Lizymach
Hellespont i północna część Frygii	król Filip III Arridajos	król Filip III Arridajos
Frygia właściwa	Antygon I Jednooki	Antygon I Jednooki
Pamfilia
Licja
Karia	Asander	Asander
Lidia	Kleitos Biały	Kleitos Biały
Kapadocja	Nikanor ze Stagiry	Nikanor ze Stagiry
Paflagonia	Nikanor ze Stagiry	Nikanor ze Stagiry
Cylicja	Filoksenos	Filoksenos
Egipt	Ptolemeusz I Soter	Ptolemeusz I Soter
Syria	Laomedon	Laomedon
Mezopotamia	Amfimachos	Amfimachos
Babilonia	Seleukos I Nikator	Seleukos I Nikator
Media	Peiton	Peiton
Suzjana	Antygenes	Antygenes
Persydaa	Peukestas	Peukestas
Kerman	Tlepolemos	Tlepolemos
Hyrkania	Filip	Filip
Partia	Filip	Filip
Sogdiana	Stasanor	Stasanor
Baktria	Stasanor	Stasanor
Drangiana	Stasander	Stasander
Aria	Stasander	Stasander
Arachozja	brak danych	Sibyrtios
Gedrozja	brak danych	Sibyrtios
Paropamisada	Oksyartes	Oksyartes
Pendżab	Taksyles	Taksyles
Rejon Indusu	Poros	Poros
Gandhara	Peiton syn Agenora	Peiton syn Agenora

Przypisy

↑ ^a ^b ^c B. Bravo, E. Wipszycka: Historia starożytnych Greków. T. III: Okres hellenistyczny. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992, s. 20-24. ISBN 83-01-06653-9.
↑ Photius: Bibliotheca or Myriobiblion (kodeks 92). [w:] The Tertullian Project [on-line]. tertullian.org. [dostęp 2013-07-31]. (ang.).
↑ Book XVIII.39.5-7. W: Diodorus Siculus: Library of History. Translated by Russel M. Geer. Cambridge Mass.: Harvard University Press, 1947, s. 122-125, seria: Loeb Classical Library 377. ISBN 978-0-674-99415-7.

Bibliografia

B. Bravo, E. Wipszycka: Historia starożytnych Greków. T. III: Okres hellenistyczny. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-06653-9.
Diodorus Siculus: Library of History. Translated by Russel M. Geer. Cambridge Mass.: Harvard University Press, 1947, seria: Loeb Classical Library 377. ISBN 978-0-674-99415-7.

Linki zewnętrzne

Photius: Bibliotheca or Myriobiblion. [w:] The Tertullian Project [on-line]. tertullian.org. [dostęp 2013-07-31]. (ang.).

[Wipszycka-1] B. Bravo, E. Wipszycka: Historia starożytnych Greków. T. III: Okres hellenistyczny. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992, s. 20-24. ISBN 83-01-06653-9.

[2] Photius: Bibliotheca or Myriobiblion (kodeks 92). [w:] The Tertullian Project [on-line]. tertullian.org. [dostęp 2013-07-31]. (ang.).

[3] Book XVIII.39.5-7. W: Diodorus Siculus: Library of History. Translated by Russel M. Geer. Cambridge Mass.: Harvard University Press, 1947, s. 122-125, seria: Loeb Classical Library 377. ISBN 978-0-674-99415-7.

[1]

[2]

[3]