Przejdź do zawartości

Łomnica (Tatry)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Łomnica
Lomnický štít
Ilustracja
Państwo

 Słowacja

Położenie

powiat Poprad

Pasmo

Tatry, Karpaty

Wysokość

2633 m n.p.m.

Wybitność

441 m

Pierwsze wejście

1793
Robert Townson z przewodnikiem

Położenie na mapie Tatr
Mapa konturowa Tatr, po prawej nieco na dole znajduje się czarny trójkącik z opisem „Łomnica”
Położenie na mapie Karpat
Mapa konturowa Karpat, u góry nieco na lewo znajduje się czarny trójkącik z opisem „Łomnica”
Ziemia49°11′42,5″N 20°12′47,0″E/49,195139 20,213056
Zachodnia ściana i południowa grań Łomnicy
Masywy Łomnicy i Kieżmarskiego Szczytu
Łomnica od strony Doliny Kieżmarskiej
Widok na Łomnicę i Kieżmarski Szczyt od południowego wschodu
Kieżmarski Szczyt, Widły, Łomnica i Durny Szczyt od północy (z Jagnięcego Szczytu)
Łomnica od północy

Łomnica (słow. Lomnický štít, niem. Lomnitzer Spitze, węg. Lomnici-csúcs) – drugi co do wysokości (2633[1], 2634[2] lub 2632[3][4] m n.p.m.) po Gerlachu (2655 m) wybitny szczyt Tatr, położony w słowackiej części Tatr Wysokich. Do przeprowadzenia dokładniejszych pomiarów ok. 1860 r. uchodził za najwyższy w Tatrach[5]. Należy do Wielkiej Korony Tatr[6].

Topografia

[edytuj | edytuj kod]

Łomnica położona jest w bocznej grani odchodzącej na południowy wschód od grani głównej w Wyżnim Baranim Zworniku (Vyšná Barania strážnica) w masywie Baranich Rogów (Baranie rohy).

Od Łomnicy odchodzą liczne grzędy i trzy granie:

Łomnica góruje nad:

Po północnej stronie szczytu położony jest Miedziany Śnieżnik. W stokach masywu Łomnicy znajdują się liczne żleby – najbardziej skomplikowaną budowę mają ściany południowo-zachodnie, w które wcinają się m.in. Żleb Chmielowskiego, Żleb Téryego i Siklawiczny Żleb[2]. Na północny wschód od wierzchołka opada Łomnickie Koryto, będące najwyższą częścią Cmentarzyska w Dolinie Łomnickiej[3].

Sylwetkę Łomnicy stanowią okazałe ściany: zachodnia (ok. 300-400 metrów), wschodnia (ok. 600 metrów) i północna (ok. 600 metrów)[8]. Wierzchołek wznosi się około 900 metrów ponad lustrem Łomnickiego Stawu oraz prawie 2 kilometry ponad podtatrzańskimi równinami, co jednak trudno uznać za właściwą wysokość względną samej góry[9].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Od XV wieku była znakiem herbowym Berzeviczych z Wielkiej Łomnicy, uważana była też za symbol Tatr Spiskich. W XVII i XIX wieku, podobnie jak w wielu innych miejscach Tatr, prowadzono na Łomnicy prace górnicze (w rejonie Miedzianych Ławek). Pierwszego znanego wejścia na szczyt dokonał Jakob Fabri senior (członek rodziny zajmującej się w tym rejonie górnictwem) pomiędzy 1760 a 1790 rokiem. Do pierwszych wejść turystycznych należą następujące: Robert Townson z dwoma myśliwymi 17 sierpnia 1793 r., Stanisław Staszic z przewodnikami 21 sierpnia 1802 lub 1804 r. Zimą pierwszy na szczycie był Theodor Wundt z przewodnikiem Jakobem Horvayem 27 grudnia 1891 r.[4]

Do 1870 r. Łomnica była najczęściej odwiedzanym szczytem Tatr Wysokich. Pisarka Jadwiga Łuszczewska przyjechała na Spisz tylko po to, by zobaczyć Łomnicę, prezydent Ludvík Svoboda był na niej kilkanaście razy pieszo. Łomnica odegrała ogromną rolę w dziejach zdobycia Tatr. Stanisław Staszic wyszedł na nią dla przeprowadzenia doświadczeń z magnetyzmem. Maksymilian Nowicki w 1867 r. pisał: Kto pewny w nogach i wolny od zawrotu głowy, temu łatwo wejść na nią i zejść z niej. Zdobycie jej w 1891 r. przez niemieckiego alpinistę Theodora Wundta w trudnych warunkach zimowych było ówczesnym rekordem pokonanych trudności.

W walkach o zdobycie trudnej zachodniej ściany o wysokości 250–400 m wzięli udział czołowi polscy taternicy. 8 sierpnia 1929 r. przeszli ją (lewą jej częścią) Wiesław Stanisławski, Antoni Kenar i Aleksander Stanecki, 21 czerwca 1930 r. inną drogą (prawą częścią) Wincenty Birkenmajer i Kazimierz Kupczyk[4]. O tej drugiej drodze Jan Kazimierz Dorawski napisał, że prawdopodobnie niczym już w Tatrach przewyższona być nie może.

Turystyka

[edytuj | edytuj kod]

Również obecnie należy do najpopularniejszych szczytów tatrzańskich. Związane jest to ze zbudowaniem w latach 1936–1940 napowietrznej kolei linowej z Tatrzańskiej Łomnicy. Łączna deniwelacja dla kolei, stopniowo wynoszącej turystów po zboczach Łomnicy, wynosi 1700 metrów[10]. W górnej stacji kolei umieszczono Instytut Hydrometeorologiczny, w latach 1957–1962 dobudowano obserwatorium astronomiczne „Lomnický štít” (placówki należące do Słowackiej Akademii Nauk)[11]. W 1957 r. umieszczono tu telewizyjną stację przekaźnikową. Spod Łomnickiej Przełęczy prowadzą w dół narciarskie trasy zjazdowe.

Dolna stacja kolei linowej na Łomnicę znajduje się nad Łomnickim Stawem, osiągalnym pieszo bądź kolejną koleją z Tatrzańskiej Łomnicy.

Ze szczytu Łomnicy roztacza się bardzo rozległa panorama. W 1962 r. słowacki znawca Tatr Ivan Bohuš pisał o niej: „Około 300 wyraźniejszych szczytów i turni wystercza z grzbietów tatrzańskich, a gdy się na nie patrzy z drugiego co do wysokości wierzchołka całego pasma – wyglądają jak fale wzburzone wiatrem i nawałnicą.”

Trasy piesze prowadzą od:

Wejścia piesze dozwolone są tylko w towarzystwie uprawnionego przewodnika.

Nazwa Łomnicy pochodzi od przepływającego dnem Doliny Łomnickiej Łomnickiego Potoku, zwanego dawniej po prostu Łomnicą (od niego też wzięły się nazwy doliny, Łomnickiego Stawu, miejscowości Wielka Łomnica i innych). Sam potok wziął swą nazwę od dawnego słowa „łomy”, oznaczającego bloki kamienne zrzucane z łoskotem przez rwącą wodę. Nazwy Kamienny Potok, Kamienny Staw oraz słowackie Skalnaté pleso, Skalnatý potok są dosłownymi tłumaczeniami spiskoniemieckiej nazwy Steinbach – a ta z kolei według Witolda Henryka Paryskiego jest kalką wczesnych nazw słowiańskich. Słowacki znawca Tatr Ivan Bohuš pisał zaś, że Steinbach to zniekształcone słowo Steinbock, oznaczające kozicę.

W przeszłości Łomnicę określano też jako Łomnicki Szczyt. W użyciu było też określenie Krępak, Krempak, Krapak, przy czym czasem rozciągano je na całej Tatry czy wręcz Karpaty. Stanisław Staszic w latach 1812 i 1815 określał Łomnicę konsekwentnie mianem Wielkiego Krapaka lub Krapaka, podawał też inne nazwy: Wysoka, Wysoka Łomnicka, Wielki Gruń – nie wymieniał natomiast polskiej nazwy Łomnica, która powstała później. Szczyt nazywano też Królową Tatr lub Królową Tatrzańską[4].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Úrad geodézie, kartografie a katastra Slovenskej republiky, Produkty leteckého laserového skenovania.
  2. a b c Jarosław Januszewski, Grzegorz Głazek, Witold Fedorowicz-Jackowski: Tatry i Podtatrze, atlas satelitarny 1:15 000. Warszawa: Geosystems Polska Sp. z o.o., 2005, s. 124. ISBN 83-909352-2-8.
  3. a b c Grzegorz Barczyk, Ryszard Jakubowski (red.), Adam Piechowski, Grażyna Żurawska: Bedeker tatrzański. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, s. 417–418. ISBN 83-01-13184-5.
  4. a b c d e f Witold Henryk Paryski: Tatry Wysokie. Przewodnik taternicki. Część XXI. Klimkowa Przełęcz – Łomnicka Grań. Warszawa: Sport i Turystyka, 1977.
  5. a b Witold Henryk Paryski: Tatry Wysokie. Przewodnik taternicki. Część XXII. Wyżnia Miedziana Przełączka – Mała Rakuska Czubka. Warszawa: Sport i Turystyka, 1979. ISBN 83-217-2203-2.
  6. Andrzej Marcisz, Wielka Korona Tatr. Przewodnik wspinaczkowy po 14 ośmiotysięcznikach tatrzańskich, Gliwice: wyd. Helion, 2020, ISBN 978-83-283-5985-7.
  7. Endre Futó: Tatry Wysokie. Czterojęzyczny słownik nazw geograficznych. [dostęp 2013-08-12].
  8. Łomnica.
  9. a.s. Tatry Mountain Resorts, Tatrzańska Łomnica [online], www.vt.sk, 12 lipca 2018 [dostęp 2018-08-07] [zarchiwizowane z adresu 2018-08-07] (pol.).
  10. a.s. Tatry Mountain Resorts, Tatrzańska Łomnica [online], www.vt.sk [dostęp 2017-06-01] [zarchiwizowane z adresu 2017-06-20] (pol.).
  11. Astronomical Institute Slovak Academy of Sciences.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]