Przejdź do zawartości

Adam Zagajewski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ten artykuł dotyczy polskiego poety. Zobacz też: inne osoby o tym imieniu i nazwisku.
Adam Zagajewski
Ilustracja
Adam Zagajewski (2014)
Data i miejsce urodzenia

21 czerwca 1945
Lwów

Data i miejsce śmierci

21 marca 2021
Kraków

Narodowość

polska

Alma Mater

Uniwersytet Jagielloński

Dziedzina sztuki

literatura piękna

Epoka

literatura współczesna

Ważne dzieła
  • Słuch absolutny
  • Powrót
  • Asymetria
Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Brązowy Krzyż Zasługi Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” Kawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Order „Pour le Mérite” za Naukę i Sztukę
Nagrody
Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach
Cytaty w Wikicytatach

Adam Zagajewski (ur. 21 czerwca 1945 we Lwowie, zm. 21 marca 2021 w Krakowie) – polski poeta, eseista, prozaik, przedstawiciel pokolenia Nowej Fali[1], sygnatariusz Listu 59 (1975), od 1976 objęty cenzurą, w latach 1982–2002 na emigracji we Francji, od 1983 redaktor „Zeszytów Literackich”; laureat Nagrody Fundacji im. Kościelskich (1975), Międzynarodowej Nagrody Neustadt w dziedzinie literatury (2004) i Nagrody Księżnej Asturii (2017), w latach 1973–1983 członek Związku Literatów Polskich, od 1979 członek Polskiego PEN Clubu, od 2006 członek czynny Polskiej Akademii Umiejętności[2]; nauczyciel akademicki, tłumacz literacki.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 21 czerwca 1945 we Lwowie. W tym samym roku, na skutek wysiedlenia Polaków ze Lwowa, rodzina przeniosła się do Gliwic. W Gliwicach ukończył V Liceum Ogólnokształcące, a następnie na Uniwersytecie Jagiellońskim studiował psychologię (magisterium w 1968) i filozofię (magisterium w 1970)[3]. Do 1975 był wykładowcą filozofii na Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie[3][4].

Związany był z poetyckim ruchem Nowej Fali w Krakowie. Wywodził się z programu Grupy „Teraz”. W 1974, wspólnie z Julianem Kornhauserem, opublikował książkę Świat nie przedstawiony, analizę obrazu polskiej literatury lat 60. i 70., która wywołała ożywioną reakcję w świecie literackim, stała się manifestem nowych tendencji w polskiej literaturze powojennej.

Po podpisaniu Listu 59 w 1975 był objęty zakazem druku. W 1978 podpisał deklarację założycielską Towarzystwa Kursów Naukowych i był jego wykładowcą. 23 sierpnia 1980 roku dołączył do Apelu 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami[5]. Od 1981 roku mieszkał w Paryżu, a od 2002 na stałe w Krakowie. Był członkiem redakcji kwartalnika „Zeszyty Literackie”. Laureat Nagrody Vilenica z 1996 i Nagrody Adenauera z 2002. Do sierpnia 2020 był członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich[6]. Prowadził gościnnie warsztaty poetyckie w Studium Literacko-Artystycznym na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Wykładał w Committee on Social Thought na University of Chicago oraz jako profesor wizytujący na University of Houston[7][8].

Został członkiem honorowego komitetu poparcia Bronisława Komorowskiego przed wyborami prezydenckimi w Polsce w 2015 roku[9].

Zmarł 21 marca 2021 w Krakowie[10][11][12]. Został pochowany 10 października 2021 w Panteonie Narodowym w Krakowie[13].

Sarkofag Adama Zagajewskiego w Panteonie Narodowym w kościele Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Krakowie (2021)

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]

Był wnukiem Karola Zagajewskiego, nauczyciela i przed 1939 naczelnika wydziału w Kuratorium Okręgu Szkolnego Lwowskiego[14], synem prof. Tadeusza Zagajewskiego (1912-2010) i Ludwiki Zagajewskiej (1910-1991) z Turskich, a także mężem aktorki i tłumaczki Mai Wodeckiej. Razem z żoną wrócili na stałe do Polski w 2002. Mieszkali w Krakowie[15].

Twórczość

[edytuj | edytuj kod]

Tworzył niemal wyłącznie wiersze białe i wolne. Przy tym definiował poezję jako sztukę przetwarzania i układania wyrażeń myślowych. Nie ma w poezji Zagajewskiego niemal żadnych asyndetonów, neologizmów czy zniekształceń słownych, natomiast bardzo ważną rolę odgrywa tajemnica wpisana w przeżywanie współczesności. Oddalony od tradycji „tłumaczenia muzyki” na słowa, zajmował się tylko jej sensem, bardzo często starając się wyrazić nie sam utwór muzyczny, ale cechę takiego utworu. Był miłośnikiem Chopina, Bacha, Szostakowicza i Mahlera. W jego poezji znajdują się także nawiązania do mityzacji rzeczywistości i epifanii. Był także eseistą.

Poezja

[edytuj | edytuj kod]
  • Komunikat, Kraków 1972
  • Sklepy mięsne, Kraków 1975
  • List. Oda do wielości, Paryż 1983
  • Adam Michnik i Adam Zagajewski (2004)

Jechać do Lwowa, Londyn 1985

Adam Zagajewski (1997)

Płótno, Paryż 1990

  • Ziemia ognista, Poznań 1994
  • Trzej aniołowie / Three Angels, Kraków 1998 (wybrane wiersze)
  • Późne święta, Warszawa 1998 (wybrane wiersze)
  • Pragnienie, Kraków 1999
  • Spróbuj opiewać okaleczony świat, Nowy Jork 2001[16]
  • Powrót, Kraków 2003
  • Anteny, Kraków 2005 (maj 2006 r.)
  • Niewidzialna ręka, Kraków 2009
  • Wiersze wybrane, Kraków 2010, 2014, 2018
  • Asymetria, Kraków 2014
  • Lotnisko w Amsterdamie / Airport in Amsterdam, Kraków 2016 (wybrane wiersze)
  • Prawdziwe życie, Kraków 2019

Powieści i proza

[edytuj | edytuj kod]
  • Ciepło, zimno, Warszawa, 1975
  • Słuch absolutny, Kraków, 1979
  • Cienka kreska, Kraków, 1983

Eseje

[edytuj | edytuj kod]
  • Świat nie przedstawiony, Kraków 1974
  • Drugi oddech, Kraków 1978
  • Solidarność i samotność, Kraków 1986
  • Dwa miasta, Paryż-Kraków 1991
  • W cudzym pięknie, Poznań 1998
  • Obrona żarliwości, Kraków 2002
  • Poeta rozmawia z filozofem, Warszawa 2007
  • Lekka przesada, Kraków 2011
  • Poezja dla początkujących, Warszawa 2017
  • Substancja nieuporządkowana, Kraków 2019

Przekłady

[edytuj | edytuj kod]
  • Mircea Eliade – Religia, literatura i komunizm: dziennik emigranta
  • Raymond Aron – Widz i uczestnik: z Raymondem Aronem rozmawiają Jean-Louis Missika i Dominique Wolton

Muzyka do wierszy Zagajewskiego

[edytuj | edytuj kod]

Nagrody i nominacje

[edytuj | edytuj kod]
Portret autorstwa Zbigniewa Kresowatego
Wieczór poezji Adama Zagajewskiego w kościele OO. Augustianów w Krakowie, 9 października 2021

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

Przy wejściu do kawiarni Nowa Prowincja w Krakowie od marca 2014 znajduje się Domofon poezji, na którym można odtworzyć nagranie poety czytającego własny wiersz[46][47][48].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Kto jest kim w Polsce : informator biograficzny. Lubomir Mackiewicz (red.), Anna Żołna (red.). Warszawa: Wydawnictwo „Interpress”, 1993, s. 825. ISBN 83-223-2644-0.
  2. ↑ Rocznik Polskiej Akademii Umiejętności. Rok 2021, wyd. Kraków 2022, s. 27.
  3. ↑ a b Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny. Tom dziewiąty. W-Z, wyd. Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2004, s. 342–343.
  4. ↑ Bohdan Urbankowski, Czerwona msza, czyli uśmiech Stalina, t. 2, Warszawa 1998, s. 225.
  5. ↑ Apel (dokument KSS KOR, Archiwum Opozycji IV/04.05.43 [b.n.s.]).
  6. ↑ Janusz Anderman i inni: Rezygnujemy z członkostwa w Stowarzyszeniu Pisarzy Polskich. „Zeszyty Literackie”, 2020-08-14. [dostęp 2020-08-21].
  7. ↑ Faculty of The University of Chicago. [dostęp 2015-07-13]. (ang.).
  8. ↑ Adam Zagajewski [online], University of Houston [dostęp 2017-10-21].
  9. ↑ Barbara Sowa: Kto wszedł do komitetu poparcia Komorowskiego, a kto z niego wypadł? Cała Lista. dziennik.pl, 2015-03-16. [dostęp 2015-03-21].
  10. ↑ Wyborcza.pl [online], wyborcza.pl [dostęp 2021-03-21].
  11. ↑ Zmarł poeta Adam Zagajewski. Miał 75 lat [online], Polska Agencja Prasowa SA [dostęp 2021-03-21] (pol.).
  12. ↑ Adam Zagajewski nie żyje. Wybitny polski poeta miał 75 lat [online], rmf24.pl [dostęp 2021-03-22] (pol.).
  13. ↑ Julia Kalęba, Kraków pożegnał wybitnego poetę Adama Zagajewskiego [online], Gazeta Krakowska, 10 października 2021 [dostęp 2024-08-16] (pol.).
  14. ↑ Zbigniew Wawszczak. Tajne nauczanie – trudna historia mego pokolenia. „Nowiny”, s. 5, nr 83 z 9–10 kwietnia 1983. 
  15. ↑ Wywiad dla „Gazety Wyborczej”.
  16. ↑ Adam Zagajewski: Try to Praise the Mutilated World. The New Yorker, 24 września 2001. [dostęp 2021-03-23]. (ang.).
  17. ↑ YouTube [online], youtube.com [dostęp 2017-11-21] (fr.).
  18. ↑ Język dźwiękowy Krzysztofa Meyera [online], polskieradio.pl [dostęp 2017-11-21].
  19. ↑ Nike 1999. nike.org.pl. [dostęp 2015-07-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-07)].
  20. ↑ Nagroda Nike 2000. nike.org.pl. [dostęp 2015-08-20].
  21. ↑ Adam Zagajewski laureatem nagrody Spychera / Wydarzenia / Instytut Książki [online], instytutksiazki.pl, 30 czerwca 2005 [dostęp 2016-03-06].
  22. ↑ Nagroda Nike 2006. nike.org.pl. [dostęp 2015-07-22].
  23. ↑ PAP: Europejska Poetycka Nagroda 2010 dla Zagajewskiego. [w:] culture.pl [on-line]. Instytut Adama Mickiewicza. [dostęp 2010-10-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-10-29)].
  24. ↑ dam Zagajewski laureatem literackiej nagrody Zhongkun. Fundacja im. Zbigniewa Herberta. [dostęp 2016-10-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-12-11)].
  25. ↑ Henryk Grzybowski. Polanickie spotkania z Moniką Taubitz. Część I. O Monice Taubitz. „Ziemia Kłodzka”. 2015 (254–255), s. 30, październik 2015. Wydawnictwo Ziemia Kłodzka, Stowarzyszenie Komitet Obywatelski Ziemi Kłodzkiej, SPCzS, OKiS. ISSN 1234-9208. 
  26. ↑ Nagroda im. Heinricha Manna dla Adama Zagajewskiego; onet.pl.
  27. ↑ Janusz R. Kowalczyk: Adam Zagajewski laureatem Nagrody im. Jana Parandowskiego. 2015-04-16. [dostęp 2015-06-17].
  28. ↑ Orfeusz – Nagroda Poetycka im. K. I. Gałczyńskiego 2015 – nominowani [online], orfeusz-nagroda.pl [dostęp 2015-12-02] [zarchiwizowane z adresu 2015-12-01].
  29. ↑ nominacje do Nagrody Literackiej Nike 2015. culture.pl. [dostęp 2015-07-26].
  30. ↑ Jean-Amery-Preis dla Zagajewskiego | Silesius [online], silesius.wroclaw.pl [dostęp 2016-02-02].
  31. ↑ Adam Zagajewski z Griffin Prize [online], instytutksiazki.pl, 8 czerwca 2016 [dostęp 2016-06-10].
  32. ↑ Javier Rodríguez Marcos, El Princesa de Asturias de las Letras distingue al poeta polaco Adam Zagajewski, „EL PAÍS”, 8 czerwca 2017 [dostęp 2017-06-08] (hiszp.).
  33. ↑ Fundación Princesa de Asturias, Adam Zagajewski – Laureates – Princess of Asturias Awards – The Princess of Asturias Foundation, „The Princess of Asturias Foundation” [dostęp 2017-06-08].
  34. ↑ 20 książek nominowanych do Nagrody Nike 2018 [online] [dostęp 2018-05-22] (pol.).
  35. ↑ Justyna Sobolewska, Literackie nominacje do Nike i Gdyni. Czego zabrakło? [online], polityka.pl, 26 maja 2020 [dostęp 2020-05-26] (pol.).
  36. ↑ Gala XXX-lecia Zeszytów Literackich, [w:] Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej [online], 17 grudnia 2012 [dostęp 2023-01-06].
  37. ↑ M.P. z 2013 r. poz. 303.
  38. ↑ M.P. z 2007 r. nr 54, poz. 609 – pkt 22.
  39. ↑ Adam Zagajewski: Rozterki odznaczonego, ale czy na pewno?. wyborcza.pl, 10 lipca 2007.
  40. ↑ Obchody 30. rocznicy utworzenia Studenckiego Komitetu Solidarności. prezydent.pl, 19 maja 2007. [dostęp 2009-12-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
  41. ↑ Czasy, kiedy byliście niedoceniani skończyły się na zawsze. prezydent.pl, 30 czerwca 2008. [dostęp 2009-12-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (28 stycznia 2015)].
  42. ↑ M.P. z 1998 r. nr 38, poz. 521 – pkt 88.
  43. ↑ Medal Zasłużony Kulturze – Gloria Artis. mkidn.gov.pl. [dostęp 2017-07-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-01)].
  44. ↑ Zagajewski i Biedroń odznaczeni przez Francuzów. tvn24.pl, 2016-07-20. [dostęp 2017-07-02].
  45. ↑ Adam Zagajewski: Schriftsteller und Lyriker. www.orden-pourlemerite.de. [dostęp 2021-10-18].
  46. ↑ Domofon poezji. miastoliteratury.pl. [dostęp 2021-05-17].
  47. ↑ Łukasz Gazur: Przywitaj się przez domofon z wierszem. Dziennik Polski, 18 marca 2014. [dostęp 2021-05-17].
  48. ↑ Sebastian Kudas: Bronisław Maj z Domofonem poezji. YouTube, 17 marca 2014. [dostęp 2019-02-05].

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Adam_Zagajewski&oldid=74893927”