Bhumibol Adulyadej

Bhumibol Adulyadej
ภูมิพลอดุลยเดช
	Król Tajlandii
Okres	od 9 czerwca 1946; do 13 października 2016
Koronacja	5 maja 1950
Poprzednik	Ananda Mahidol
Następca	Prem Tinsulanonda (Regent); Maha Vajiralongkorn
	Dane biograficzne
Dynastia	Chakri
Data i miejsce urodzenia	5 grudnia 1927 ; Cambridge
Data i miejsce śmierci	13 października 2016 ; Bangkok
Ojciec	Mahidol Adulyadej
Matka	Srinagarindra
Żona	Sirikit Kitiyakara
Dzieci	Ubol Ratana; Maha Vajiralongkorn; Sirindhorn; Chulabhorn Walailak
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Bhumibol Adulyadej, król Rama IX, wym. pʰūːmípʰōn àdūnjādèːt (ur. 5 grudnia 1927 w Cambridge, zm. 13 października 2016 w Bangkoku^[1]) – król Tajlandii w latach 1946–2016.

Imię ceremonialne: „Jego Wspaniałość, Wielki Pan, Siła Ziemi, Nieporównywalna Moc, Syn Mahidola, Potomek Boga Wisznu, Wielki Król Syjamu, Jego Królewskość, Wspaniała Ochrona” – Phrabat Somdej Phra Paramindra Maha Bhumibol Adulyadej Mahitaladhibet Ramadhibodi Chakrinarubodindara Sayamindaradhiraj Boromanatbophit.

Życiorys

Bhumibol Adulyadej urodził się w Stanach Zjednoczonych, gdzie jego ojciec, książę Mahidol Adulyadej (1892–1929), studiował medycynę na Uniwersytecie Harvarda. Jego dziadkiem był król Chulalongkorn (Rama V). Bhumibol miał starszą siostrę, księżniczkę Galyani Vadhanę, i starszego brata, króla Anandę Mahidola (Rama VIII)^[2].

W 1933 roku wraz z matką i rodzeństwem przeniósł się do Szwajcarii, gdzie uczęszczał do szkoły podstawowej w Miremont oraz gimnazjum klasycznego w Lozannie. W 1945 rozpoczął studia na Uniwersytecie w Lozannie, na kierunku nauk technicznych. Po roku musiał przerwać studia w związku z śmiercią brata, króla Ananda Mahidola, po którym odziedziczył tron. Wyznaczył regentem wuja Rangsita, co pozwoliło mu na powrót do Szwajcarii i dokończenie studiów, tym razem na kierunku nauk politycznych i prawa^[2]^[3]. W październiku 1948 roku, podczas przejazdu między Genewą, a Lozanną, zderzył się z samochodem ciężarowym. Wskutek wypadku doznał urazu pleców, paraliżu połowy twarzy i utraty wzroku na prawym oku^[4].

W 1950 roku powrócił do Tajlandii na ceremonię koronacyjną, która odbyło się 5 maja^[2]^[3]. Początkowo odgrywał niewielką rolę wobec skromnych uprawnień konstytucyjnych oraz autorytarnego charakteru rządów wojskowych.

W 1973 i 1992 pomógł jednak rozwiązywać konflikty i przeprowadzić transformację do w pełni demokratycznego ustroju, zdobywając sobie szacunek poddanych i autorytet w świecie. W 1987 powszechne referendum nadało mu przydomek „Wielki”. Jego jedynym synem jest Maha Vajiralongkorn. Od 21 sierpnia 1982 był najdłużej urzędującą głową państwa na świecie.

Zmarł 13 października 2016 w szpitalu w stolicy Tajlandii, po jego śmierci ogłoszono roczną żałobę narodową^[5]. Kremacja i pogrzeb odbyły się ponad rok po śmierci monarchy, między 25 a 29 października 2017^[6]^[7].

Według magazynu „Forbes” był jednym z najbogatszych monarchów. Jego majątek szacuje się na 30 mld USD^[8]. Na liście 50. najbogatszych polityków świata sporządzonej przez tygodnik „Angora” zajmował 2. miejsce z ww. majątkiem osobistym^[9]. Krytyka króla i obraza majestatu karana jest wyrokiem więzienia od 3 do 15 lat^[10]. Strony internetowe krytykujące jego rządy są cenzurowane^[11].

Krótkofalowiec, posiadał znak HS1A^[12].

Rodzina

28 kwietnia 1950 zawarł związek małżeński z Sirikit Kitiyakara (ur. 1932). Para doczekałam się czwórki potomstwa: Ubol Ratana (ur. 1951), następca tronu Maha Vajiralongkorn (ur. 1952), Maha Chakri Sirindhorn (ur. 1955) i Chulabhorn (ur. 1957)^[3].

Odznaczenia

Order Rajamitrabhorn (Tajlandia)
Order Domowy Chakri (Tajlandia)
Wielka Wstęga Orderu Chula Chom Klao (Tajlandia)
Wielka Wstęga Orderu Słonia Białego (Tajlandia)
Wielka Wstęga Orderu Korony Tajlandii
Łańcuch Orderu Wyzwoliciela San Martina (Argentyna)
Wielka Gwiazda Odznaki Honorowej za Zasługi dla Republiki Austrii (Austria)
Wielka Wstęga Orderu Leopolda (1960, Belgia)
Order Domowy Korony Brunei (1990, Brunei)
Order Słonia (1958, Dania)^[13]
Order Królowej Saby (1968, Etiopia)
Krzyż Wielki Orderu Sikatuny (1968, Filipiny)
Krzyż Wielki Orderu Legii Honorowej (1960, Francja)
Krzyż Wielki Orderu Zbawiciela (1963, Grecja)
Zdjęcie z pogrzebu Ramy IX
Order Złotego Runa (2006, Hiszpania)
Łańcuch Orderu Karola III (1987, Hiszpania)
Łańcuch Orderu Zasługi Cywilnej – (1987, Hiszpania)
Kawaler Krzyża Wielkiego Orderu Lwa Niderlandzkiego (1960, Holandia)
Order Gwiazdy Indonezji (1961, Indonezja)
Order Pahlawiego (1968, Iran)
Order Chryzantemy (1963, Japonia)
Krzyż Wielki Królewskiego Orderu Kambodży (1954, Kambodża)
Wielki Order Mugunghwa (1981, Korea Południowa)
Krzyż Wielki Orderu Miliona Słoni i Białego Parasola (1963, Laos)
Order Domowy Złotego Lwa Nassau (1960, Luksemburg)
Order Korony Królestwa (1963, Malezja)
Nepal Pratap Bhaskara (1986, Nepal)
Krzyż Wielki Orderu Świętego Olafa (1960, Norwegia)
Krzyż Wielki Wstęgi Trzech Orderów (1960, Portugalia)
Stopień Specjalny Krzyża Wielkiego Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec (1984, RFN)
Krzyż Wielki z Łańcuchem Orderu Gwiazdy Rumunii (Rumunia)
Chief Commander Legii Zasługi (1960, Stany Zjednoczone)
Order Królewski Serafinów (1960, Szwecja)
Wielka Wstęga Orderu Lśniącego Jadeitu (1963, Tajwan)
Złoty Łańcuch Orderu Piusa IX (1960, Watykan)
Królewski Łańcuch Wiktoriański (1960, Wielka Brytania)
Kawaler Krzyża Wielkiego Udekorowany Wielką Wstęgą Orderu Zasługi Republiki Włoskiej (1960, Włochy)
Złoty Order Olimpijski (1987)
W uznaniu zasług na polu poznania i ochrony gleb 5 grudnia, dzień urodzin króla, został ustanowiony Światowym Dniem Gleby (2013, ONZ)

Przypisy

↑ Barbara Rossette: King Bhumibol Adulyadej of Thailand Dies at 88; Reigned 70 Years. nytimes.com, 2016-10-13. [dostęp 2016-10-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-13)]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Royal Biography [online], www.au.edu [dostęp 2024-07-05] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Biography of H.M.K. Bhumibol Adulyadej [online], web.archive.org, 15 stycznia 2016 [dostęp 2024-07-05] [zarchiwizowane z adresu 2016-01-15] .
↑ Paul M.P.M. Handley Paul M.P.M., The king never smiles: a biography of Thailand's Bhumibol Adulyadej, New Haven: Yale University Press, 2006, ISBN 978-0-300-10682-4, OCLC ocm62322310 [dostęp 2024-07-05] .
↑ Żałoba w Tajlandii potrwa rok. Co to oznacza dla turystów?. TVN24.pl. [dostęp 2016-10-15].
↑ Tajlandia przygotowuje się do pogrzebu króla. Pochowają go rok po śmierci. Business Insider. [dostęp 2017-01-08].
↑ Tajlandia żegna króla. Koniec rocznej żałoby, tvn24.pl, 2017-10-29
↑ The World's Richest Royals. forbes.com, 2009-06-17. [dostęp 2010-08-29]. (ang.).
↑ Paweł Łepkowski, Miliarderzy u władzy, „Angora”, nr 45 (1221), 10 listopada 2013, s. 18
↑ Paul Champion: Professor in lese majeste row. Reuters, 25 września 2007. [dostęp 2007-09-26].
↑ Media freedom threats worry internet community. Bangkok Post, 2009-02-05. [dostęp 2010-11-22].
↑ King Bhumibol Adulyadej HS1A is 84 Monday. Southgate – Amateur Radio News, 2011-12-03. [dostęp 2012-02-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)]. (ang.).
↑ Ordensdetaljer. borger.dk. [dostęp 2015-05-27]. (duń.).

Linki zewnętrzne

Stanisław Niewiński: Bhumibol Adulyadej – najdłużej panujący współczesny monarcha. Centrum Studiów Polska Azja, 2009-08-01.

[NYT-1] Barbara Rossette: King Bhumibol Adulyadej of Thailand Dies at 88; Reigned 70 Years. nytimes.com, 2016-10-13. [dostęp 2016-10-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-13)]. (ang.).

[:0-2] Royal Biography [online], www.au.edu [dostęp 2024-07-05] (ang.).

[:1-3] Biography of H.M.K. Bhumibol Adulyadej [online], web.archive.org, 15 stycznia 2016 [dostęp 2024-07-05] [zarchiwizowane z adresu 2016-01-15] .

[4] Paul M.P.M. Handley Paul M.P.M., The king never smiles: a biography of Thailand's Bhumibol Adulyadej, New Haven: Yale University Press, 2006, ISBN 978-0-300-10682-4, OCLC ocm62322310 [dostęp 2024-07-05] .

[5] Żałoba w Tajlandii potrwa rok. Co to oznacza dla turystów?. TVN24.pl. [dostęp 2016-10-15].

[Business_Insider-6] Tajlandia przygotowuje się do pogrzebu króla. Pochowają go rok po śmierci. Business Insider. [dostęp 2017-01-08].

[7] Tajlandia żegna króla. Koniec rocznej żałoby, tvn24.pl, 2017-10-29

[8] The World's Richest Royals. forbes.com, 2009-06-17. [dostęp 2010-08-29]. (ang.).

[9] Paweł Łepkowski, Miliarderzy u władzy, „Angora”, nr 45 (1221), 10 listopada 2013, s. 18

[reuters1-10] Paul Champion: Professor in lese majeste row. Reuters, 25 września 2007. [dostęp 2007-09-26].

[11] Media freedom threats worry internet community. Bangkok Post, 2009-02-05. [dostęp 2010-11-22].

[12] King Bhumibol Adulyadej HS1A is 84 Monday. Southgate – Amateur Radio News, 2011-12-03. [dostęp 2012-02-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)]. (ang.).

[13] Ordensdetaljer. borger.dk. [dostęp 2015-05-27]. (duń.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]