Boguszyce (województwo opolskie)
50°35′37″N 17°55′56″E/50,593611 17,932222
| wieś | |
 Fragment miejscowości | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
536[2] |
| Strefa numeracyjna |
77 |
| Kod pocztowy |
46-061[3] |
| Tablice rejestracyjne |
OPO |
| SIMC |
0502440 |
Położenie na mapie gminy Prószków  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu opolskiego  | |
| 50°35′37″N 17°55′56″E/50,593611 17,932222[1]
| |
Boguszyce (dodatkowa nazwa w j. niem. Boguschütz) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie opolskim, w gminie Prószków.
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Boguszyce. Od 1950 miejscowość administracyjnie należy do województwa opolskiego.
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Nazwa wsi jest staropolską nazwą patronimiczną pochodzącą od polskiego imienia męskiego Bogusz, które jest derywatem imienia Bogusław[4][5]. Nazwy te tworzono od właścicieli lub założycieli miejscowości, ewentualnie jego potomków[4]. Niemiecki językoznawca Heinrich Adamy swoim dziele o nazwach miejscowości na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu wymienia jako najstarszą zanotowaną nazwę miejscowości Bogusice podając jej znaczenie "Dorf des Bogusch" czyli po polsku "Wieś Bogusza"[4]. Pojawia się ona po raz pierwszy w spisanych po łacinie dokumentach księcia Władysława Opolczyka z 1260 roku jako Bogusici. Nazwa w historii została zapisana w wielu wariantach: „Bogusici”, „Bogussicz”, „Boguschicze”, „Bogschitz”, „Boguschütz”.
W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie miejscowość występuje pod polską nazwą Bogusic oraz nazwą zgermanizowaną Boguschütz[6]. Polską nazwę Boguszyce oraz niemiecką Boguschütz wymienia w 1896 roku śląski pisarz Konstanty Damrot w książce o nazewnictwie miejscowym na Śląsku[7]. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany pod koniec wieku XIX podaje dwie polskie nazwy miejscowości – Boguszyce i jako starszą – Bogusice oraz niemiecką Boguschütz[8].
Po dojściu do władzy w Niemczech narodowych socjalistów nazwa miejscowości została zmieniona w 1936 roku na całkowicie niemiecką „Gottesdorf” (1936-1945).
Historia
[edytuj | edytuj kod]W 1783 roku zamieszkiwało Boguszyce tylko 170 osób, wieś miała jedną rozwiniętą jak na tamte czasy i potrzeby sieć usług, gdyż oprócz rolników mieszkali w niej młynarz, kowal, szynkarz i rybak. Sto lat później oprócz młyna wodnego stał też wiatrak, uruchomiono wapiennik, a jeszcze nieco później tartak. Kilka rodzin zajmowało się handlem krupami (kaszą).
Około 1850 roku przeprowadzono we wsi pierwsze scalenia i komasację gruntów. Podzielono wówczas gospodarzy na kilka grup, w zależności od posiadanej ziemi. „Arystokrację” wiejską tworzyli gburzy, mający od 25 do 50 hektarów. Odpowiednio mniej ziemi mieli trzyćwiertnicy i półgburzy. U dołu drabiny byli zagrodnicy gospodarujący na około 7 hektarach, a na samym dole chałupnicy, którzy posiadali tylko dom i niewielkie poletko. W 1864 roku gospodarzyło w Boguszycach 17 półgburów, trzyćwiertników i gburów, 19 zagrodników i 12 chałupników.
W miejscowej szkole uczyły się także dzieci z Chrzowic i Źlinic.
Podczas plebiscytu w 1921 roku 178 osób głosowało za Polską, a 149 za Niemcami[9].
Najbardziej tragicznym okresem w najnowszych dziejach miejscowości był styczeń 1945 roku, kiedy to wkraczające do wsi wojska radzieckie zamordowały w ciągu kilku dni około 270 mieszkańców (ta liczba może być większa, gdyż w tym czasie przybyło tutaj wielu uciekinierów z prawobrzeżnego Opola; Mark Sołonin podaje rozstrzelanie 23 stycznia 1945 270 osób, w tym małych dzieci, oraz 20-40 członków bractwa maryjnego)[10]. Doszło też do wielu gwałtów na miejscowych kobietach[11]. Jednym z powodów masakry miejscowej ludności była nieodpowiedzialna decyzja miejscowego Ortsgruppenleitera NSDAP, który nakazał członkom Volkssturmu i Hitlerjugend utworzyć punkty oporu w piwnicach domów należących do miejscowej ludności. W wyniku tych działań Sowieci podjęli akcję palenia zabudowań i mordowali w odwecie miejscowa ludność[12].
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest[13]:
- ruina wapiennika, z XIX w.
- kościół parafialny pw. Świętej Trójcy, 1867-1872. Kościół budowali mieszkańcy wsi Boguszyce i Źlinice. W latach 1872–1876 wybudowano plebanię, składającą się z domu mieszkalnego, stodoły, obory i szopy. Założono też przy niej sad. Do 1925 roku nabożeństwa odbywały się w języku polskim, od roku 1925-1939 jedno nabożeństwo po polsku i drugie po niemiecku. W czasie drugiej wojny światowej tylko w języku niemieckim.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 7803
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-07].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 78 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b c Heinrich Adamy, Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 14, OCLC 456751858 (niem.).
- ↑ A.Cieślikowa (red.), Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych, t. 1, Kraków 2000, ISBN 83-87623-23-7.
- ↑ Knie 1830 ↓, s. 52.
- ↑ Konstanty Damrot, „Die älteren Ortsnamen Schlesiens, ihre Entstehung und Bedeutung: mit einem Anhange über die schlesisch-polnischen Personennamen: Beiträge zur schlesischen Geschichte und Volkskunde”, Verlag von Felix Kasprzyk, Beuthen 1896.
- ↑ Boguszyce – Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, T. I, s. 283.
- ↑ Wyniki plebiscytu z powiatu ziemskiego Opole. home.arcor.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-04)]..
- ↑ Mark Sołonin: Nic dobrego na wojnie. Poznań: Rebis, 2011, s. 243. ISBN 978-83-7510-714-2.
- ↑ Dorota Wodecka: I nadeszli barbarzyńcy. [w:] Gazeta Wyborcza [on-line]. 2011-01-25. [dostęp 2011-01-25]. (pol.).
- ↑ Czerwony świt 1945 r. Walki sowiecko-niemieckie na Śląsku Opolskim* i ich ofiary [online], www.ngopole.pl [dostęp 2017-11-22] (pol.).
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 101.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Johann Georg Knie, Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865 (niem.).
- Wypisy do dziejów gmin podopolskich, red. F. Hawranek, Opole 1977.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]| Miasto | |
|---|---|
| Wsie | |
| Osada | |
| Integralne części wsi |
|
