Cerkiew Opieki Matki Bożej w Bielance

Cerkiew Opieki Matki Bożej
	nr rej. A-363 z 14 marca 1984
	cerkiew parafialna
	; Widok ogólny cerkwi
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miejscowość	Bielanka
Wyznanie	katolickie
Kościół	• greckokatolicki; • rzymskokatolicki
Parafia	• greckokatolicka: Opieki Przenajświętszej Bogurodzicy w Bielance; • rzymskokatolicka: Matki Bożej Szkaplerznej w Szymbarku
Wezwanie	Opieki Matki Bożej
Wspomnienie liturgiczne	1/14 października
Historia
Data zakończenia budowy	1753
Aktualne przeznaczenie	czynna świątynia katolicka
Dane świątyni
Styl	łemkowski
Świątynia; • materiał bud.	; • drewno
Wieża kościelna; • liczba wież	; 1
Kopuła; • liczba kopuł	; 3
	Położenie na mapie gminy wiejskiej Gorlice Bielanka, cerkiew greckokatolicka
	Położenie na mapie Polski Bielanka, cerkiew greckokatolicka
	Położenie na mapie województwa małopolskiego Bielanka, cerkiew greckokatolicka
	Położenie na mapie powiatu gorlickiego Bielanka, cerkiew greckokatolicka
	49°35′22,5″N 21°07′06,9″E/49,589583 21,118583
	Multimedia w Wikimedia Commons

Cerkiew Opieki Matki Bożej – zabytkowa greckokatolicka cerkiew parafialna znajdująca się w Bielance. Użytkowana również przez katolików obrządku łacińskiego.

Cerkiew włączono do małopolskiego Szlaku Architektury Drewnianej.

Historia

Pierwsza cerkiew w Bielance została zbudowana w 1650. Zachowana do dziś świątynia jest jednak o 103 lata młodsza (1753) i znajduje się w innym miejscu, niż wcześniejszy obiekt. W 1947, w czasie wysiedleń ludności łemkowskiej z Bielanki w ramach Akcji „Wisła”, cerkiew została podpalona, jednak zniszczeniu uległ tylko dach. Po 1947 obiekt przejął Kościół łaciński. Budynek został odremontowany i przykryty dachem kalenicowym. W drugiej połowie lat 50. dawni mieszkańcy Bielanki zaczęli wracać do wsi i cerkiew stała się świątynią parafii prawosławnej, jednak katolicy obrządku łacińskiego zachowali prawo jej współużytkowania. Po 1989 legalnie działać zaczął również Kościół greckokatolicki i również jego parafia otrzymała możliwość korzystania z obiektu.

Widok od strony południowej
Od strony wschodniej
Od północy

Na mocy ustawy^[2] cerkiew w Bielance, jako jedyna z cerkwi w południowej Polsce, o jakie spór toczyły Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny i Kościół Greckokatolicki w Polsce, przeszła na własność tego drugiego, za odszkodowaniem dla prawosławnych^[3]. Obecnie w cerkwi odprawiane są nabożeństwa rzymskokatolickie i greckokatolickie. Świątynia służyła również miejscowej parafii prawosławnej do czasu zbudowania przez prawosławnych własnej cerkwi (wrzesień 2014).

Architektura

Cerkiew w Bielance jest typową cerkwią łemkowską, drewnianą, trójdzielną. Ponad przedsionkiem wznosi się wieża o konstrukcji słupowo-ramowej z izbicą malowaną na niebiesko, z zielonymi obramowaniami okien. Po remoncie w latach 90. XX w. został przywrócony pierwotny kształt dachów – namiotowego nad nawą i kalenicowego nad prezbiterium. Wszystkie trzy części cerkwi zwieńczone są baniastymi hełmami.

We wnętrzu zachował się czterorzędowy ikonostas oraz polichromowany krzyż, który łączy typową dla Kościoła greckokatolickiego formę (trzy belki) z łacińskim przedstawieniem postaci Jezusa – przebite gwoździami stopy są nałożone na siebie, a nie, jak w sztuce bizantyjskiej, ułożone równolegle.

Wnętrze
Wnętrze
Na przycerkiewnym cmentarzu

Przypisy

Bibliografia

PawełP. Kutaś PawełP., Zabytki architektury drewnianej powiatu gorlickiego, Zakrzów: Wydawnictwo PROMO, 2013, ISBN 978-83-60941-46-1, OCLC 922261638 .
G. i Z. Malinowscy, E. i P. Marciniszyn: Ikony i cerkwie. Tajemnice łemkowskich świątyń, Carta Blanca, Warszawa 2009, ISBN 978-83-61444-15-2

[1] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 .

[2] Art. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o uregulowaniu stanu prawnego niektórych nieruchomości pozostających we władaniu Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego (Dz.U. 2010 nr 7 poz. 43), isap.sejm.gov.pl

[3] Dorota Mękarska, Podkarpackie cerkwie będą przekazane prawosławnym

[1]

[2]

[3]