Czerwony Dwór (okręg kowieński)

Czerwony Dwór

Raudondvaris

Zamek Tyszkiewiczów
Herb
Państwo	Litwa
Okręg	kowieński
Rejon	kowieński
Populacja (2011) • liczba ludności	4142
Kod pocztowy	LT-54001
Położenie na mapie Litwy Czerwony Dwór
54°56′30″N 23°46′10″E
Strona internetowa

Czerwony Dwór (lit. Raudondvaris) – wieś na Litwie, w okręgu kowieńskim, w rejonie kowieńskim, położona na zachód od Kowna, u zbiegu rzek Niemna i Niewiaży, siedziba administracyjna gminy. W 2011 roku liczyła 4142 mieszkańców. We wsi znajduje się zamek z początku XVII wieku i dwór.

Historia

Kościół św. Teresy

Miejscowość wzmiankowana po raz pierwszy w kronikach zakonu krzyżackiego z 1392 roku.

Zamek, pałac

• rezydencja zbudowana przed 1615 rokiem przypuszczalnie przez Jana Dziewłatowskiego herbu Trąby, który jako pierwszy wzmiankował go w swojej korespondencji. Dobra, na których się znajduje dwór, wchodziły w XVI wieku w skład majątku królewskiego, ponieważ wiadomo, że w 1549 roku król Zygmunt II August podarował je swojej żonie Barbarze Radziwiłłównie. Być może istniał tu wtedy jakiś obiekt mieszkalny, a według niepotwierdzonej tradycji istniał tu obiekt obronny zbudowany przez Zakon krzyżacki. Po śmierci królowej majątek trafił w ręce innych przedstawicieli rodziny Radziwiłłów. Następnie była to własność wspomnianych Dziewałtowskich. Córka Jana Dziewałtowskiego, Katarzyna Gintowt Dziewałtowska, wyszła za Jana Eustachego Kossakowskiego, po którym w połowie XVII wieku właścicielami stali się ponownie Radziwiłłowie. W 1662 roku dobra kupili Worłowscy, natomiast w połowie XVIII wieku właścicielami byli Zabiełłowie. W roku 1819 dwór kupił Benedykt Tyszkiewicz, który go wyremontował oraz wybudował dodatkowe budynki, w tym stodoły i stajnie oraz urządził park. W rękach Tyszkiewiczów majątek pozostawał do końca I wojny światowej. W trakcie Powstania listopadowego pałac spłonął w pożarze w 1831 roku. Podczas odbudowy zbudowano w latach 1837–1839 oranżerię. Kolejnej przebudowy dokonano po 1855 roku, gdy Tyszkiewiczowie zamienili pałac w rezydencję o cechach neogotyckich i neorenesansowych. Wtedy też przypuszczalnie odbito tynki, uwydatniając czerwony kolor elewacji, a wieżę zwieńczono neogotyckim krenelażem mającym imitować średniowieczną formę obiektu. Kolekcja Tyszkiewiczów z Czerwonego Dworu zawierał jedno z najbogatszych archiwów rodzinnych na terenie dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Liczyło ono 20 000 dokumentów, 12 000 listów, przeszło 10 000 tomów książek. Do tego na kolekcję w pałacu w Czerwony Dworze składała się bogata galeria obrazów malarzy polskich i obcych Canaletto, Bacciarelli, Czechowicz, Wańkowicz, Rustem, zbiór pasów słuckich (zniszczony w Powstaniu Warszawskim), gobelinów i makat. Benedykt Henryk Tyszkiewicz zasłynął również jako nabywca obrazu Stefan Batory pod Pskowem Jana Matejki za 60 000 franków, który zdobił jedną z sal w rezydencji w Czerwonym Dworze. Kolekcję tę wywieziono na wschód przed 1915 r. W zamku w okresie I wojny światowej mieścił się niemiecki sztab wojskowy. Po wojnie majątek został przejęty przez rząd Litwy, a następnie go rozparcelowano, a w pałacu w latach 1927–1944 umieszczono sierociniec. W 1944 roku w trakcie II Wojny światowej pałac spłonął. W latach 1957–1972 pałac odbudowano dokonując przekształcenia wieży sugerując jej gotycką formę. W zamku ma siedzibę Instytut Mechanizacji Rolnictwa i szkoła rolnicza. W 2008 roku został określony jako narodowy pomnik kultury Litwy. Pałac, zwany zamkiem, jest otoczony parkiem z palmiarnią. Rezydencja znana jest z kolekcji sztuk pięknych, zawierających obrazy Leonarda da Vinci, Caravaggia, Rubensa i Andrea del Sarto. W pałacu mieści się muzeum litewskiego kompozytora Juozasa Naujalisa.
• Kościół pw. św. Teresy ufundowany przez Benedykta Tyszkiewicza według projektu Wawrzyńca Cezarego Anichiniego (odbudowany w XX wieku) z ołtarzem Andriolli i z nagrobkami rodziny Tyszkiewiczów.

Ludzie urodzeni w Czerwonym Dworze

• Stanisław Bańkowski
• Zachariasz Dziewoński
• Juozas Naujalis
• Szymon Zabiełło (1750–1824)

Linki zewnętrzne

• Nieoficjalna strona miejscowości
• Czerwonydwór, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 847 .