Juozas Naujalis
| |
| Data i miejsce urodzenia |
9 kwietnia 1869 |
|---|---|
| Pochodzenie | |
| Data i miejsce śmierci |
9 września 1934 |
| Gatunki | |
| Zawód | |
| Odznaczenia | |
  
| |
Juozas Naujalis, także Józef Nowialis, Joseph Nowialis, ros. Юозас Науялис (ur. 9 kwietnia 1869 w Czerwonym Dworze na Litwie, zm. 9 września 1934 w Kownie)[1] – litewski kompozytor, organista, dyrygent chóralny i pedagog.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Pochodził z biednej chłopskiej rodziny. Podstaw muzyki uczył się u miejscowego organisty[2]. W 1884, dzięki wsparciu finansowemu hrabiego Józefa Tyszkiewicza (lit. Juozapas Tiškevičius), wyjechał do Polski, żeby studiować w Instytucie Muzycznym w Warszawie[2][3] grę organową w klasie Jana Śliwińskiego[1], którą ukończył w 1889. Następnie przez rok studiował kompozycję u Zygmunta Noskowskiego[2][4].
W 1891 wyjechał do Kowna, gdzie otrzymał posadę organisty i chórmistrza w kowieńskiej katedrze. Stanowisko to piastował do końca życia[3]. W 1894 wyjechał na pół roku do Niemiec, by studiować w Szkole Muzyki Kościelnej w Ratyzbonie u Franza Xavera Haberla[1][2]. Po powrocie do Kowna wprowadził w katedrze chorał gregoriański[2].
Był współzałożycielem Litewskiego Stowarzyszenia Organistów im. św. Grzegorza w Kownie[1]. W 1913 złożył szkołę organistów J. Naujalisa, w której był dyrektorem i pedagogiem[1]. Pracował również jako nauczyciel w Wilnie, gdzie mieszkał w latach 1914–1916[2]. W 1919 założył kowieńską szkołę muzyczną[4], w której nauczano na poziomie szkoły wyższej. W 1933 została ona przemianowana na konserwatorium w Kownie, a Naujalis objął stanowisko dyrektora. Nadano mu również tytuł profesora, który otrzymał jako pierwszy litewski muzyk[1][2].
Naujalis podejmował działania łagodzące skutki rusyfikacji Litwinów po powstaniu styczniowym. Założył pierwszą litewską księgarnię i wydawał „Vargonininkas” (pol. organista), pierwszy na Litwie periodyk muzyczny[2]. W 1898 potajemnie założył litewskie towarzystwo śpiewacze „Daina” (pol. pieśń)[1][2][4], które odegrało kluczową rolę w krzewieniu litewskiej muzyki narodowej. W 1905 towarzystwo zorganizowało pierwszy publiczny wieczór litewski, a w 1924 pierwszy litewski festiwal piosenki z Naujalisem jako głównym dyrygentem[2].
Twórczość
[edytuj | edytuj kod]Komponował głównie muzykę religijną – instrumentalną, wokalną i wokalno-instrumentalną – obejmującą 13 mszy, 23 motety, hymny, psalmy i inne utwory liturgiczne[1][4][3]. Preferował klasyczną harmonię i nie akceptował innowacji w języku muzycznym. W jego spuściźnie poczytne miejsce zajmuje muzyka chóralna, zachowało się 27 oryginalnych pieśni i 17 harmonizacji pieśni ludowych. Główną cechą wyróżniającą jest ich melodyjność. Większość ma postać stroficzną, strukturę homofoniczną i często bazuje na stałej rytmicznej formule[3]. Świecka muzyka instrumentalna Naujalisa obejmuje 45 kompozycji na organy, fortepian i orkiestrę[1][3]. W sumie skomponował ponad 150 utworów[3].
Odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Wielki Komandorski Orderu Wielkiego Księcia Giedymina (1931)[5]
- Krzyż Komandorski Orderu Wielkiego Księcia Giedymina (1930)[5]
- Krzyż Komandorski Orderu Korony Włoch (1928)[5]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i Chodkowski 1995 ↓, s. 598.
- ↑ a b c d e f g h i j Wolverton 2007 ↓.
- ↑ a b c d e f Renata Varanavičiūtė: Juozas Naujalis Biography. [w:] Music Lithuania [on-line]. [dostęp 2018-03-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-26)]. (ang. • lit. • łot.). [5]
- ↑ a b c d Ona Narbutienė: Juozas Naujalis. [w:] Visuotinė Lietuvių Enciklopedija [on-line]. www.vle.lt. [dostęp 2019-12-28]. (lit.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Encyklopedia muzyki. Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: PWN, 1995. ISBN 83-01-11390-1. (pol.).
Vance D. Wolverton. Juozas Naujalis Patriarch of Lithuanian Sacred Music. „The American Organist”. Vol. 41, nr 3, 03 2007. via Questia. (ang.).
- H. Rabinavicius: Naujalis, Juozas. W: A Dictionary of Modern Music and Musicians. Hugh Allen (red.) i inni. London: J.M. Dent & Sons, 1924, s. 344. via Questia. (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Juozas Naujalis – twórczość tego autora dostępna w bibliotece cyfrowej International Music Score Library Project
- Juozas Naujalis w bazie AllMusic (ang.)
- Juozas Naujalis w bazie Discogs.com (ang.)
- Juozas Naujalis – nuty w bibliotece Polona