Daktylowiec
 Daktylowiec kanaryjski | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
daktylowiec |
| Nazwa systematyczna | |
| Phoenix L. Sp. Pl. 1188. 1753 | |
| Typ nomenklatoryczny | |
Daktylowiec (Phoenix L.) – rodzaj roślin z rodziny arekowatych (Arececeae). Obejmuje 13[4]–14 gatunków[5] palm o pierzastych liściach. Występują one w tropikalnej i subtropikalnej części Azji, Afryki, w basenie Morza Śródziemnego i na Wyspach Kanaryjskich[6] (w Europie jeden gatunek – Phoenix theophrasti)[7]. Szeroko rozprzestrzeniony w uprawie w strefie międzyzwrotnikowej jest daktylowiec właściwy tj. palma daktylowa P. dactylifera[6]. Większość gatunków rośnie na terenach suchych, w tym na pustyniach i półpustyniach, aczkolwiek z reguły w pobliżu cieków i źródeł wód podziemnych. Część gatunków występuje w lasach monsunowych. Phoenix paludosa rośnie w miejscach bagiennych, w namorzynach od strony lądu, a Phoenix roebelenii nad rzekami w Azji Południowo-Wschodniej[4].
Rośliny z tego rodzaju mają zmienny pokrój, ale charakterystyczne liście – rozpoznawalne są po pierzastych liściach, których dolne listki są sztywne i cierniste, a dalsze są V-kształtne na przekroju[6].
Nazwa rodzajowa została utworzona z greckiej nazwy palmy daktylowej[6].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Palmy o rozmaicie wykształconym pędzie – u różnych gatunków występuje pojedyncza lub wiele kłodzin, bywają one okazałe lub silnie skrócone i podziemne. Zawsze są szorstkie z powodu zachowujących się na nich trwałych nasad liści[6].
- Liście
- Okazałe, zimozielone, pierzasto złożone, tworzące pióropusz na szczycie kłodzin[8] składający się zwykle z 8–50 liści[6]. Pochwy liści są otwarte. Listki dolne (u nasady liścia, proksymalne) są przekształcone w szydlaste, ostre i sztywne ciernie. Kolejne listki są ostro zakończone i V-kształtne na przekroju[6].
- Kwiaty
- Rośliny dwupienne o drobnych kwiatach zebranych w grona[8]. Kwiatostany wyrastają między liśćmi lub skrętolegle wzdłuż osi kwiatostanu złożonego[6].
- Owoce
- Jagody[9] jajowate do elipsoidalnych, zwykle jednonasienne, czarne lub brązowe. Mięsisty mezokarp daktylowca właściwego jest słodki, gruby i jadalny, u innych gatunków jest cienki i raczej gorzki[6].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]
Dachel Adanson, Palma P. Miller
Phoenix Haller = Chrysopogon Trinius
- Pozycja systematyczna
Rodzaj z rodziny arekowatych (Arecaceae) z rzędu arekowce (Arecales). W obrębie rodziny należy do podrodziny Coryphoideae, plemienia Phoeniceae[10].
- Wykaz gatunków[5]
- Phoenix acaulis Roxb.
- Phoenix andamanensis S.Barrow
- Phoenix atlantica A.Chev.
- Phoenix caespitosa Chiov.
- Phoenix canariensis Chabaud – daktylowiec kanaryjski
- Phoenix dactylifera L. – daktylowiec właściwy
- Phoenix loureiroi Kunth
- Phoenix paludosa Roxb.
- Phoenix pusilla Gaertn. – daktylowiec mąkodajny
- Phoenix reclinata Jacq. – daktylowiec nagięty
- Phoenix roebelenii O'Brien
- Phoenix rupicola T.Anderson
- Phoenix sylvestris (L.) Roxb. – daktylowiec leśny
- Phoenix theophrasti Greuter
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-15] (ang.).
- ↑ a b c Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-22].
- ↑ a b Phoenix L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-10-08].
- ↑ a b Phoenix. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2018-11-17].
- ↑ a b c d e f g h i Andrew Henderson: Palms of Southern Asia. Princeton, Oxford: The New York Botanical Garden, Princeton University Press, 2009, s. 140. ISBN 978-0-691-13449-9.
- ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 707, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ a b Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
- ↑ N.V. Biradar, T.S. Mahabale F.A.Sc., Studies on palms: Fruits, seeds and seed germination in the genus Phoenix L., „70”, Proceedings / Indian Academy of Sciences, 1969, s. 55–65 [dostęp 2024-11-15].
- ↑ Genus: Phoenix L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2018-11-17].