Dereczyn
53°14′49″N 24°55′11″E/53,246944 24,919722 Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny | |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Rejon | |
| Populacja (2009) • liczba ludności |
|
| Nr kierunkowy |
+375 1564 |
| Kod pocztowy |
231952[2] |
| Tablice rejestracyjne |
4 |
Położenie na mapie Białorusi  | |
Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego  | |
| 53°14′49″N 24°55′11″E/53,246944 24,919722
| |
Dereczyn (biał. Дзярэчын) – wieś (niegdyś miasteczko) w rejonie zelwieńskim obwodu grodzieńskiego Białorusi, położona na północ od Różany nad rzeką Zelwą.
Siedziba parafii prawosławnej (pw. Przemienienia Pańskiego)[3] i rzymskokatolickiej (pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny).
Miasto magnackie położone było w końcu XVIII wieku w powiecie słonimskim województwa nowogródzkiego[4].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Niegdyś własność Kopoczewiczów, Połubińskich oraz Sapiehów, którzy mieli tutaj swój pałac zbudowany w 1786 r. W 1629 roku Konstanty Połubiński i jego żona, Zofia z Sapiehów ufundowali w Dereczynie kościół i klasztor dominikanów. W XVIII wieku kanclerz i hetman Aleksander Michał Sapieha polecił zbudować w Dereczynie gmach z przeznaczeniem na zakład naukowy dla 30 synów zasłużonych wojskowych[5]. Jego syn, Franciszek Sapieha (1772–1829), przeniósł się do Dereczyna w 1793 r. z rodzinnej siedziby w Różanie i rozbudował założenie pałacowe, m.in. o ogród[5]. Po upadku powstania listopadowego wyposażenie pałacu, łącznie ze wspaniałymi obrazami, bogatą biblioteką i obszernym archiwum zostały wywiezione przez Rosjan do Petersburga, skąd już, jak większość zrabowanego Polsce dziedzictwa kultury, nigdy nie powróciły. Podobnie poczynione ze zbiorami w pobliskiej Różanie, gdzie straty dla kultury polskiej były jeszcze większe.
W 1878 r. Dereczyn liczył 2269 mieszkańców.
W okresie międzywojennym miejscowość była siedzibą gminy Dereczyn w powiecie słonimskim województwa nowogródzkiego. Według spisu powszechnego z 1921 r. było to miasteczko liczące 338 domów. Mieszkało tu 2180 osób: 1044 mężczyzn i 1136 kobiet. Pod względem wyznania żyło tu 525 rzymskich katolików, 302 prawosławnych, 1346 żydów i 7 mahometan. Większość mieszkańców (1307) deklarowała narodowość polską, 136 białoruską, a 737 żydowską[6].
Podczas okupacji hitlerowskiej, styczniu 1942 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 4000 osób. 23 lipca 1942 roku Niemcy zlikwidowali getto, a Żydów zamordowano na miejscu. Sprawcami zbrodni byli Niemcy z SD ze Słonimia, białoruska policja oraz litewskie i ukraińskie oddziały służ pomocniczych[7].
Urodził się tutaj Tymoteusz Lipiński (1797), polski historyk i archeolog, a zmarł książę Aleksander Antoni Sapieha (1812), przyrodnik, etnograf, podróżnik i szpieg.
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]- cerkiew pw. Przemienienia Pańskiego[3],
- neogotycki kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, plebania i brama na cmentarz katolicki,
- klasycystyczny pałac i kościół dominikanów już nie istnieją,
- murowana synagoga, zburzona podczas II wojny światowej[8].
-
Cerkiew Przemienienia Pańskiego podczas renowacji -
Pałac Sapiehów przed 1939 r. -
Kościół Dominikanów (nieistniejący) -
Wnętrze synagogi
.jpg)
_(3).jpg)
_(3).jpg)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Liczby ludności miejscowości obwodu grodzieńskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 14 października 2009 roku. (ros.).
- ↑ Почтовые индексы, почтовые коды, телефонные коды городов.
- ↑ a b Храм Преображения Господня д.Деречин. orthos.org. [dostęp 2021-01-14]. (ros.).
- ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 98.
- ↑ a b K. Shastouski, Dereczyn | zabytki | zdjęcia [online], www.radzima.org [dostęp 2022-06-20].
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych.. T. 7, cz. 1: Województwo nowogródzkie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1923, s. 60. [dostęp 2012-06-16].
- ↑ Geoffrey P. Megargee (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part B, s. 1177.
- ↑ Dereczyn, [w:] Maria Piechotka, Kazimierz Piechotka, Bramy nieba: bożnice murowane na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej, Warszawa: Krupski i S-ka, 1999, s. 392–393, ISBN 978-83-86117-18-5.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Dereczyn, miasteczko, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 960., s. 960.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Dereczyn w serwisie Radzima.org
- Historia Żydów w Dereczynie na portalu Wirtualny Sztetl