Didymochlena
 Didymochlaena truncatula | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Klasa | |||
| Podklasa | |||
| Rząd | |||
| Rodzina |
Didymochlaenaceae | ||
| Rodzaj |
didymochlena | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Didymochlaena Desv. Mag. Neuesten Entdeck. Gesammten Naturk. Ges. Naturf. Freunde Berlin 5:303. 1811[2] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Didymochlena[4] (Didymochlaena Desv.) – rodzaj paproci z monotypowej rodziny Didymochlaenaceae z rzędu paprotkowców (Polypodiales). W zależności od ujęcia wyróżnia się tu jeden (szeroko ujmowany D. truncatula)[2][5], dwa[6] lub siedem[3] gatunków. Rośliny te rozprzestrzenione są szeroko w strefie tropikalnej. Są to paprocie naziemne[7], rosnące zwykle w wilgotnych lasach[6].
Didymochlena wyniosła D. truncatula uprawiana jest jako paproć ozdobna, w strefach umiarkowanych jako roślina doniczkowa[7][4].
Rozmieszczenie geograficzne
[edytuj | edytuj kod]Paprocie z rodzaju Didymochlaena są spotykane na wszystkich kontynentach w strefie tropikalnej bez Australii[7]. W Ameryce Środkowej rosną od południowego Meksyku po Panamę oraz na Wielkich Antylach (aczkolwiek brak ich na Jamajce). W Ameryce Południowej są rozpowszechnione sięgając na południe do Boliwii, południowo-wschodniej Brazylii i Urugwaju (brak tych paproci jednak w Amazonii, poza obrzeżami)[5]. Obecne są we wschodniej Afryce od KwaZulu-Natal po Etiopię oraz w Afryce Środkowej (Demokratyczna Republika Konga, Angola, Kamerun, Nigeria), na Madagaskarze, w południowo-wschodniej Azji od Asamu, poprzez Mjanmę po Archipelag Malajski i dalej na wschodzie po wyspy Fidżi[3][5].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Sporofit
- Kłącze krótkie, wzniesione[7] lub czasem pokładające się, dość tęgie, pokryte przy tym trwałymi nasadami liści, łuskami i korzeniami. Łuski dwojakiego rodzaju – długie, wąskie i brązowe oraz włosowato cienkie[5]. Liście niezróżnicowane (wegetatywne i płodne takie same), skupione w pióropusz na szczycie kłącza, osiągają zwykle od 0,7 do 2 m długości, rzadko do 3 m. Ogonek liścia przynajmniej u nasady pokryty łuskami i włoskami. Oś liścia i jej odgałęzienia na stronie brzusznej rowkowane. Blaszka podwójnie pierzasta, z osiami liści nagimi lub w różnym stopniu pokrytymi włoskami i łuskami[5]. Odcinki liścia wszystkie podobnego kształtu i wielkości – nie zmniejszają się ku końcom odcinków liściowych i wierzchołkowi liścia[8]. Wiązki przewodzące otwarte[5], przy końcach odcinków liściowych nieco zgrubiałe[8]. Kupki zarodni wydłużone, powstają wzdłuż wiązek przewodzących w niewielkiej odległości od brzegu odcinków liściowych, okryte wydłużoną zawijką połączoną z liściem wzdłuż osi i otwierającą się wzdłuż brzegów[5]. Często zagłębione są w tkance liścia i tworzą na jej stronie grzbietowej wypukłość[7]. Zarodnie rozwijają się na długich trzonkach[7]. Zarodniki elipsoidalne do kulistych, jednobruzdowe, ze ścianami falistymi (czasem z fałdami skrzydełkowato wyciągniętymi), na powierzchni kolczastymi[5].
- Gametofit
- Zielony, sercowatego kształtu, nagi[8].
Ekologia
[edytuj | edytuj kod]
Paprocie naziemne wilgotnych lasów – deszczowych, mglistych i mszystych, często zasiedlające w nich brzegi strumieni i wąwozy[5], zwykle na glebach gliniastych[8]. Rosną także w zaroślach i na terenach skalistych[5]. Na ogół zasiedlają tereny niżej położone do 1000 m n.p.m., rzadziej wyżej do ok. 2300 m n.p.m.[5]
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]W systemie PPG I (2016) rodzina w rzędzie paprotkowców (Polypodiales). Zajmuje pozycję bazalną w podrzędzie Polypodiineae Dumort., 1829 odpowiadającym kladowi „eupolypods I” w systemie Smitha i in. (2006)[2]. W systemie Smitha i in. (2006) rodzina ta nie była ujęta, a rodzaj Didymochlaena włączono do nerecznicowatych Dryopteridaceae, przy czym już wówczas wiedziano, że czyni to z tej rodziny takson parafiletyczny[9]. W systemach szeroko ujmujących rodzinę paprotkowatych Polypodiaceae – jest do nich włączana w randze podrodziny Didymochlaenoioideae, zajmującej pozycję bazalną[8].
W systemie Nitta i in. z 2022 rodzina podstawiona została w pozycji bazalnej podrzędu Polypodiineae przez rodzinę Hypodematiaceae, zajmując jej pozycję jako następną linię rozwojową[10].
- Pozycja filogenetyczna rodziny w rzędzie paprotkowców[10]
| paprotkowce |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Wykaz gatunków[3]
- Didymochlaena attenuata (Bonap.) Li Bing Zhang & H.Shang
- Didymochlaena bipinnatipartita (Bonap.) Li Bing Zhang & H.Shang
- Didymochlaena deltoidea Li Bing Zhang & H.Shang
- Didymochlaena madagascariensis Li Bing Zhang & H.Shang
- Didymochlaena microphylla (Bonap.) C.Chr.
- Didymochlaena spinulosa (Brause) Li Bing Zhang & H.Shang
- Didymochlaena truncatula (Sw.) J.Sm. – didymochlena wyniosła
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-10-12] (ang.).
- ↑ a b c d The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229.
- ↑ a b c d Didymochlaena Desv.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-10-13].
- ↑ a b Mieczysław Czekalski, Rośliny ozdobne do dekoracji wnętrz, Poznań: Wydawnictwo Akademii Rolniczej w Poznaniu, 1996, s. 20-21, ISBN 83-7160-011-9.
- ↑ a b c d e f g h i j k Rolla M. Tryon, Alice F. Tryon: Ferns and Allied Plants With Special Reference to Tropical America. New York, Heidelberg, Berlin: Springer-Verlag New York Inc., 1982, s. 515-518. ISBN 978-1-4613-8164-8.
- ↑ a b David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 293, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ a b c d e f Li-Bing Zhang, Liang Zhang, Didymochlaenaceae: A new fern family of eupolypods I (Polypodiales), „Taxon”, 64 (1), 2015, s. 27–38, DOI: 10.12705/641.4 [dostęp 2023-08-07].
- ↑ a b c d e Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 63-64. ISBN 978-1-842466346.
- ↑ Smith, A. R., K. M. Pryer, E. Schuettpelz, P. Korall, H. Schneider & P. G. Wolf. A classification for extant ferns. „Taxon”. 55 (3), s. 705–731, 2006. (ang.).
- ↑ a b Nitta J.H. i inni, An open and continuously updated fern tree of life, „Frontiers in Plant Science”, 13, 2022, DOI: 10.3389/fpls.2022.909768 [dostęp 2023-08-06].