Sprężykokształtne
| Elateriformia[1] | |
| Crowson, 1960 | |
_(14221476875).png) Ampedus balteatus z rodziny sprężykowatych | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Infrarząd |
Elateriformia |
_mirifica_bl.JPG)
_(5598492362).jpg)
.png)
_(3188614410).jpg)
_(23410554701).png)
_(5926273386).jpg)
_(23239996820).png)
_(21810640943).png)
Sprężykokształtne[2] (Elateriformia) – infrarząd[1] lub seria[3][4] chrząszczy z podrzędu wielożernych (Polyphaga).
Obejmuje około 43,5 tysiąca lub 42,2 tysiąca (po wyłączeniu Scirtoidea) opisanych gatunków[5][6]. Nieznane są synapomorfie grupy[6]. Cechują się różnorodną biologią. Larwy zasiedlają wodę, glebę, ściółkę i rośliny. Różne gatunki żywią się martwą materią organiczną, drewnem, aktywnie polują na żywe zwierzęta, a larwy Rhipiceridae są ektopasożytami cykad. Czasem imagines nie pobierają pokarmu[5]. Znane są w tej grupie bioluminescencja, neotenia i nadprzeobrażenie[6][5].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Systematyka sprężykokształtnych jest niestabilna[6]. W 1955 Crowson używał w podobnym zakresie taksonu Dasciliiformia, natomiast w 1960 zastąpił go taksonem Elateriformia, wyłączając zeń goleńczykowate, Clambidae i Scirtidae. W systematyce Lawrence'a i Newtona z 1995 do Elateriformia zaliczone zostały 4 nadrodziny: Dascilloidea, Buprestoidea, Byrrhoidea i Elateroidea[7]. W pracy Boucharda i innych z 2011 zaliczono doń także Scirtoidea[4]. Według wyników analizy morfologicznej Lawrence'a i innych z 2011, obejmującej cechy larw i imagines, większość Scirtoidea tworzy wraz Derodontidae i Nosodendridae osobny klad, stąd autorzy sklasyfikowali tę nadrodzinę we własnej serii Scirtiformia[8]. Wyniki analiz molekularnych Kurdaty i innych z 2014 wskazują, że Scirtoidea wraz z częścią Derodontoidea zajmują pozycję bazalną w obrębie chrząszczy wielożernych, odległą od Elateriformia, które były monofiletyczne po ich wyłączeniu. Same Elateriformia tworzą natomiast klad wraz ze Staphyliniformia, Scarabaeiformia i Bostrichiformia, dla tych ostatnich będąc grupą siostrzaną. Relacje pomiędzy poszczególnymi nadrodzinami Elateriformia pozostają niepewne[6].
Podział wg Lawrence'a i innych z 2011
[edytuj | edytuj kod]- nadrodzina: Dascilloidea Guérin-Méneville, 1843 (1834)
- Dascillidae Guérin-Méneville, 1843 (1834) - popielichowate
- Rhipiceridae Latreille, 1834
- nadrodzina: Buprestoidea Leach, 1815 – bogatki
- Buprestidae Leach, 1815 – bogatkowate
- nadrodzina: Byrrhoidea Latreille, 1804 – otrupki
- Byrrhidae Latreille, 1804 – otrupkowate
- Elmidae Curtis, 1830 – osuszkowate
- Dryopidae Billberg, 1820 (1817) – dzierożnicowate
- Lutrochidae Kasap and Crowson, 1975
- Limnichidae Erichson, 1846 – nabłotkowate
- Heteroceridae MacLeay, 1825
- Psephenidae Lacordaire, 1854
- Cneoglossidae Champion, 1897
- Podabrocephalidae Pic, 1930
- Ptilodactylidae Laporte, 1836
- Chelonariidae Blanchard, 1845
- Eulichadidae Crowson, 1973
- Callirhipidae Emden, 1924
- nadrodzina: Elateroidea Leach, 1815 – sprężyki
- Rhinorhipidae Lawrence, 1988
- Artematopodidae Lacordaire, 1857
- Brachypsectridae LeConte and Horn, 1883
- Cerophytidae Latreille, 1834
- Eucnemidae Eschscholtz, 1829 – goleńczykowate
- Throscidae Laporte, 1840 – podrywkowate
- Elateridae Leach, 1815 – sprężykowate
- †Praelateriidae Dolin, 1973
- Plastoceridae Crowson, 1972
- Drilidae Blanchard, 1845 – ślimacznikowate
- Omalisidae Lacordaire, 1857 – rozgniotkowate
- Lycidae Laporte, 1836 – karmazynkowate
- Telegeusidae Leng, 1920
- Phengodidae LeConte, 1861
- Lampyridae Rafinesque, 1815 – świetlikowate
- Omethidae LeConte, 1861
- Cantharidae Imhoff, 1856 (1815) – omomiłkowate
Podział wg Boucharda i innych z 2011
[edytuj | edytuj kod]- nadrodzina: Scirtoidea Fleming, 1821
- Decliniidae Nikitsky, Lawrence, Kirejtshuk and Gratshev, 1994
- Eucinetidae Lacordaire, 1857
- Clambidae Fischer von Waldheim, 1821
- Scirtidae Fleming, 1821
- †Elodophthalmidae Kirejtshuk and Azar, 2008
- †Mesocinetidae Kirejtshuk and Ponomarenko, 2010
- nadrodzina: Dascilloidea Guérin-Méneville, 1843 (1834)
- Dascillidae Guérin-Méneville, 1843 (1834)
- Rhipiceridae Latreille, 1834
- nadrodzina: Buprestoidea Leach, 1815 – bogatki
- Schizopodidae LeConte, 1859
- Buprestidae Leach, 1815 – bogatkowate
- nadrodzina: Byrrhoidea Latreille, 1804 – otrupki
- Byrrhidae Latreille, 1804 – otrupkowate
- Elmidae Curtis, 1830 – osuszkowate
- Dryopidae Billberg, 1820 (1817) – dzierożnicowate
- Lutrochidae Kasap and Crowson, 1975
- Limnichidae Erichson, 1846 – nabłotkowate
- Heteroceridae MacLeay, 1825
- Psephenidae Lacordaire, 1854
- Cneoglossidae Champion, 1897
- Ptilodactylidae Laporte, 1836
- Podabrocephalidae Pic, 1930
- Chelonariidae Blanchard, 1845
- Eulichadidae Crowson, 1973
- Callirhipidae Emden, 1924
- nadrodzina: Elateroidea Leach, 1815 – sprężyki
- Rhinorhipidae Lawrence, 1988
- Artematopodidae Lacordaire, 1857
- Brachypsectridae LeConte and Horn, 1883
- Cerophytidae Latreille, 1834
- Eucnemidae Eschscholtz, 1829 – goleńczykowate
- Throscidae Laporte, 1840 – podrywkowate
- †Praelateriidae Dolin, 1973
- Elateridae Leach, 1815 – sprężykowate
- Plastoceridae Crowson, 1972
- Drilidae Blanchard, 1845 – ślimacznikowate
- Omalisidae Lacordaire, 1857 – rozgniotkowate
- †Berendtimiridae Winkler, 1987
- Lycidae Laporte, 1836 – karmazynkowate
- Telegeusidae Leng, 1920
- Phengodidae LeConte, 1861
- Rhagophthalmidae Olivier, 1907
- Lampyridae Rafinesque, 1815 – świetlikowate
- Omethidae LeConte, 1861
- Cantharidae Imhoff, 1856 (1815) – omomiłkowate
Podział wg Lawrence'a i Newtona z 1995
[edytuj | edytuj kod]- nadrodzina: Scirtoidea Fleming, 1821
- Decliniidae Nikitsky, Lawrence, Kirejtshuk and Gratshev, 1994
- Eucinetidae Lacordaire, 1857
- Clambidae Fischer von Waldheim, 1821
- Scirtidae Fleming, 1821
- nadrodzina: Dascilloidea Guérin-Méneville, 1843 (1834)
- Dascillidae Guérin-Méneville, 1843 (1834) - popielichowate
- Rhipiceridae Latreille, 1834
- nadrodzina: Buprestoidea Leach, 1815 – bogatki
- Buprestidae Leach, 1815 – bogatkowate
- nadrodzina: Byrrhoidea Latreille, 1804 – otrupki
- Byrrhidae Latreille, 1804 – otrupkowate
- Elmidae Curtis, 1830 – osuszkowate
- Dryopidae Billberg, 1820 (1817) – dzierożnicowate
- Lutrochidae Kasap and Crowson, 1975
- Limnichidae Erichson, 1846
- Heteroceridae MacLeay, 1825
- Psephenidae Lacordaire, 1854
- Cneoglossidae Champion, 1897
- Ptilodactylidae Laporte, 1836
- Chelonariidae Blanchard, 1845
- Eulichadidae Crowson, 1973
- Callirhipidae Emden, 1924
- nadrodzina: Elateroidea Leach, 1815 – sprężyki
- Artematopodidae Lacordaire, 1857
- Brachypsectridae LeConte and Horn, 1883
- Cerophytidae Latreille, 1834
- Eucnemidae Eschscholtz, 1829 – goleńczykowate
- Throscidae Laporte, 1840 – podrywkowate
- Elateridae Leach, 1815 – sprężykowate
- Plastoceridae Crowson, 1972
- Drilidae Blanchard, 1845 – ślimacznikowate
- Omalisidae Lacordaire, 1857 – rozgniotkowate
- Lycidae Laporte, 1836 – karmazynkowate
- Telegeusidae Leng, 1920
- Phengodidae LeConte, 1861
- Lampyridae Rafinesque, 1815 – świetlikowate
- Omethidae LeConte, 1861
- Cantharidae Imhoff, 1856 (1815) – omomiłkowate
- nadrodzina: incertae sedis
- Podabrocephalidae Pic, 1930
- Rhinorhipidae Lawrence, 1988
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Elateriformia, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Roland Gerstmeier: Chrząszcze. Rozpoznawanie i oznaczanie. przeł. Henryk Grabarczyk. Multico, seria: Przewodnik Kieszonkowy. ISBN 83-7073-105-8.
- ↑ Lech Borowiec: Klasyfikacja Coleoptera. [w:] Iconographia Coleopterorum Poloniae [on-line]. [dostęp 2014-01-16].
- ↑ a b Patrice Bouchard i inni, Family-group names in Coleoptera (Insecta), „ZooKeys”, 88, 2011, s. 1-972, DOI: 10.3897/zookeys.88.807.
- ↑ a b c Marek Wanat: Rząd: chrząszcze — Coleoptera. W: Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 300-302.
- ↑ a b c d e Robin Kundrata, Milada Bocakova, Ladislav Bocak. The comprehensive phylogeny of the superfamily Elateroidea (Coleoptera: Elateriformia). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 76, s. 162-171, 2014. DOI: 10.1016/j.ympev.2014.03.012.
- ↑ Rolf G. Beutel, Richard A.B. Leschen, Ladislav Bocak, Milada Bocakova: Elateriformia. W: Richard A.B. Leschen, Rolf G. Beutel, John F. Lawrence: Coleoptera, Beetles. Vol. 2: Morphology and Systematics (Archostemata, Adephaga, Myxophaga, Polyphaga patim). Wyd. II. Berlin, Boston: Walter de Gruyter & Co., 2016, seria: Handbook of Zoology.
- ↑ John F. Lawrence, Adam Ślipiński, Ainsley E. Seago, Margaret K. Thayer, Alfred F. Newton, Adriana E. Marvaldi. Phylogeny of the Coleoptera Based on Morphological Characters of Adults and Larvae. „Annales Zoologici”. 61 (1), s. 1-217, 2011. DOI: 10.3161/000345411X576725.