Przejdź do zawartości

Eugen d’Albert

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Eugen d’Albert
Ilustracja
D’Albert na fotografii Ferdinanda Schmutzera(inne języki)
Imię i nazwisko

Eugen Charles Albert d’Albert

Data i miejsce urodzenia

10 kwietnia 1864
Glasgow

Data i miejsce śmierci

3 maja 1932
Ryga

Instrumenty

fortepian

Gatunki

koncert, opera, pieśń

Zawód

dyrygent, kompozytor, pianista

Wydawnictwo

Odeon, Polydor i Polyphon[1]

Powiązania

Teresa Carreño

Multimedia w Wikimedia Commons

Eugen Charles Albert d’Albert, także Eugène d’Albert[2] (ur. 10 kwietnia 1864 w Glasgow, zm. 3 marca 1932 w Rydze) – niemiecki pianista, kompozytor i dyrygent[2][3][4] pochodzenia szkocko-francuskiego[5][6]. Autor werystycznych oper Niziny i Zamarłe oczy[7][8][9].

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]
D’Albert na karykaturze Lino Salininiego (przed 1925)

Jego ojciec, Charles Louis Napoléon d’Albert, pochodził z Nienstedten; matka, Annie Rowell, pochodziła z Newcastle upon Tyne[10][11], gdzie mieszkała rodzina d’Albertów[12].

Ojciec Eugena, kompozytor i nauczyciel tańca, był jego pierwszym nauczycielem[2]. Od 1874 w londyńskim National Training School studiował harmonię i kontrapunkt u Johna Stainera, Arthura Sullivana i Ebenezera Prouta oraz fortepian u Ernsta Pauera[3].

5 lutego 1881 w Pałacu Kryształowym zagrał Koncert fortepianowy a-moll Roberta Schumanna[2]. W tym samym roku, dzięki stypendium im. Mendelssohna[3] przyznawanym na podróż zagraniczną[12], wyjechał do Wiednia, gdzie kształcił się u Hansa Richtera[3], na którego koncercie 24 października wykonał Koncert fortepianowy A-dur własnej kompozycji[2]. W latach 1882–1884 w Weimarze był uczniem Ferenca Liszta, który porównywał go do Karola Tausiga[3].

W 1895 został dyrygentem weimarskiej opery[3], zastępując Eduarda Lassena (po szybkiej rezygnacji d’Alberta, zastąpił go Bernhard Stavenhagen)[2]. W latach 1898–1902 mieszkał we Frankfurcie nad Menem[11]. W 1904 zastąpił Josepha Joachima na stanowisku dyrektora w berlińskiej Hochschule für Musik[3].

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]
D’Albert z trzecią żoną Hermine na fotografii Georga Brokescha (1902)

Był sześciokrotnie żonaty[10][13]. Jego pierwszą żoną była Louise Salingré[10]. W 1892 poślubił pianistkę Teresę Carreño, z którą rozwiódł się w 1895. Następnie[2], od 18 października 1895[10] do 1910, był żonaty ze śpiewaczką Herminą Finck, a od 1910 do 1912 z Idą Theumann[2]. W 1913 poślubił Friederike Jauner. Później związał się z Hilde Fels. Jego syn, Benvenuto, zmarł pięć dni po narodzinach[10].

Jego letnia rezydencja mieściła się w Meinie[2]. Wyznawał kalwinizm kontynentalny. Pochowany został w Morcote[10].

Działalność pianistyczna

[edytuj | edytuj kod]
Polonez As-dur op. 53 Fryderyka Chopina w wykonaniu d’Alberta zapisanym na rolce Welte-Mignon (1905)

D’Albert był wirtuozem fortepianu[8][14]; cenionym interpretatorem utworów Johanna Sebastiana Bacha (dokonał redakcji wydania krytycznego jego utworów[4][7]. m.in. Das Wohltemperierte Klavier wydanych w 1906[9], oraz transkrypcji dzieł organowych[4][6][7]), Ludwiga van Beethovena[4][6][7] (grał wszystkie jego koncerty fortepianowe[9]) i Johannesa Brahmsa[7] wedle tradycji epoki romantyzmu[15]. Wykonywał również m.in. utwory Roberta Schumanna, Felixa Mendelssohna, Maxa Regera, Richarda Straussa[1] i Claude’a Debussy’ego[9]. Koncertował w Europie i Stanach Zjednoczonych[3].

W 1882 koncertował w Wiedniu, a w 1883 w Warszawie (Filharmonia Warszawska) i Rosji[1]. W 1885 w Lipsku wykonał oba koncerty fortepianowe Brahmsa pod dyrekcją kompozytora. Te same utwory wykonał 10 stycznia 1886 na ostatnim koncertcie dyrygowanym przez Brahmsa[9]. W 1889, 1890 i 1892 występował w Stanach Zjednoczonych[1]. W latach 1883–1925 wielokrotnie występował we frankfurckim Museumsgesellschaft[11]. Brał udział w redagowaniu wydania dzieł wszystkich Liszta[7].

D'Albert swobodnie traktował, szczególnie w przypadku Beethovena, tekst muzyczny, zwłaszcza oznaczenia tempa[9]. Dokonał niewielu nagrań, do których odnosił się krytycznie[8]. Nie przywiązywał większej wagi do możliwości rejestracji wykonania[9].

Był nauczycielem m.in. Carla Prohaski[16], Edwina Fischera, Wilhelma Backhausa i Pauliny Szalitówny. Józef Hofmann pobierał u niego konsultacje[1].

Był naturalizowanym Niemcem[5]. Z powodu poparcia Cesarstwa Niemieckiego podczas I wojny światowej jego kariera pianistyczna w Wielkiej Brytanii uległa załamaniu[13]. Z czasem poświęcił się, m.in. z powodów zdrowotnych[9], głównie pracy kompozytorskiej[7][9].

Działalność kompozytorska

[edytuj | edytuj kod]
Autograf d’Alberta z 8-taktowym cytatem ze wstępu do opery Der Rubin (Coswig, 8 marca 1894)

Utwory instrumentalne d’Alberta nawiązują do twórczości Liszta i Brahmsa[7][10]. Napisał m.in. kadencję do IV koncertu fortepianowego G-dur Beethovena[7][4].

W 1886 w Wiedniu wykonano jego Symfonię F-dur pod dyrekcją Hansa von Bülowa[8]. W 1904 w Stanach Zjednoczonych prawykonał swój koncert fortepianowy E-dur w towarzystwie Bostońskiej Orkiestry Symfonicznej[1]. Twórczość d’Albert, poza nielicznymi operami, popadła w zapomnienie[7][10].

Jego twórczość operowa łączy cechy dramatów muzyczny Richarda Wagnera i włoskiego weryzmu[7]. Jako dyrygent brał udział w wykonaniach swoich oper. Dwie z nich, Der Rubin oraz Ghismonda, skomponował do własnego libretta (według dramatów, odpowiednio, Friedricha Hebbla i Karla Immermanna). 1 kwietnia 1924 dyrygował setnym wystawieniem swojej opery Tiefland (premiera w Pradze w 1903). Opera Mister Wu dokończona została przez Leo Blecha[11][8] (premiera w drezdeńskiej operze w 1932[12]).

Wybrane utwory

[edytuj | edytuj kod]

(opracowano na podstawie materiałów źródłowych)[2][3][4]

Opery

  • Der Rubin (1893)
  • Ghismonda (1895)
  • Die Abreise (1898)
  • Tiefland, pol. Niziny (1903)
  • Flauto solo (1905)
  • Die verschenkte Frau (1912)
  • Liebesketten (1912)
  • Die toten Augen, pol. Zamarłe oczy (1912)
  • Der Stier von Olivera (1918)
  • Revolutionshochzeit (1919)
  • Scirocco (1921)
  • Der Golem (1926)
  • Die schwarze Orchidee (1928)
  • Mister Wu (1932)

Utwory orkiestrowe

  • Suita d-moll op. 1 (1883)
  • Koncert fortepianowy h-moll op. 2 (1884)
  • Symfonia F-dur op. 4 (1886)
  • uwertura Esther op. 8 (1888)
  • Koncert fortepianowy E-dur op. 12 (1893)
  • Koncert wiolonczelowy c-moll (1899)
  • suita Aschenputtel op. 3 (1924)
  • uwertura Hperion

Utwory kameralne

  • Kwartet smyczkowy a-moll op. 7 (1887)
  • Kwartet smyczkowy Es-dur op. 11 (1893)

Utwory fortepianowe

  • Sonata fis-moll op. 10 (wyd. 1893)

Utwory wokalne

  • kantata Der Mensch und das Leben
  • pieśni na głos i fortepian; pieśni na sopran i orkiestrę

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

W 2012 w Lugano z okazji 80. rocznicy śmierci d’Alberta odbył się międzynarodowy konkurs pianistyczny jego imienia, którego laureatami zostali Sonya Bach, Chao Wang i Aleksander Jakowlew[17].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e f Historyczne interpretacje utworów Fryderyka Chopina 2008 ↓.
  2. ↑ a b c d e f g h i j red. Baker, Remy 1919 ↓, s. 11.
  3. ↑ a b c d e f g h i red. Dziębowska 1979 ↓, s. 27.
  4. ↑ a b c d e f Schaeffer 1965 ↓, s. 11.
  5. ↑ a b Kennedy 1994 ↓, s. 13.
  6. ↑ a b c red. Chodkowski 1995 ↓, s. 26.
  7. ↑ a b c d e f g h i j k red. Dziębowska 1979 ↓, s. 28.
  8. ↑ a b c d e Kamiński 2008 ↓, s. 21.
  9. ↑ a b c d e f g h i Lachert 2003 ↓, s. 38.
  10. ↑ a b c d e f g h Deutsche Biographie ↓.
  11. ↑ a b c d Hessische Biografie ↓.
  12. ↑ a b c Sadie i Bashford 1992 ↓, s. 53.
  13. ↑ a b red. Denis Arnold 1984 ↓, s. 42.
  14. ↑ red. Dziębowska 1979 ↓, s. 27–28.
  15. ↑ red. Eggebrech, Dahlhau 1978 ↓, s. 25.
  16. ↑ d'Albert, Eugen (1864–1932), Dirigent, [w:] Bayerisches Musiker-Lexikon Online [online], Bmlo.uni-muenchen.de [dostęp 2022-12-21] (niem.).
  17. ↑ IMMG Switzerland, Eugen d’Albert International Music Competition Announces 2012 Winners, [w:] Musical America [online], Musicalamerica.com, 3 grudnia 2012 [dostęp 2022-12-21] [zarchiwizowane z adresu 2022-12-21] (ang.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Denis Arnold (red.), The new Oxford companion to music, t. I. A–J, Oxford: Oxford University Press, 1984, OCLC 830179686 (ang.).
  • Theodore Baker, Alfred Remy (red.), Baker's Biographical Dictionary of Musicians, wyd. 3, New York: G. Schirmer, 1919, OCLC 752566 (ang.).
  • Werner Bollert, d'Albert, Eugen Franz Karl, [w:] Deutsche Biographie, Bayerischen Akademie der Wissenschaften [dostęp 2022-12-21] (niem.).
  • Andrzej Chodkowski (red.), Encyklopedia muzyki, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995, ISBN 83-01-11390-1.
  • Elżbieta Dziębowska (red.), Encyklopedia muzyczna, t. 1. AB, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1979, ISBN 83-224-0113-2.
  • Hans Heinrich Eggebrech, Carl Dahlhau (red.), Brockhaus Riemann Musiklexikon, t. I. A–K, Wiesbaden: F.A. Brockhaus, 1978, OCLC 916831808 (niem.).
  • Michael Kennedy, The Oxford dictionary of music, Joyce Bourne (red.), wyd. 2, Oxford: Oxford University Press, 1994, OCLC 0198691629 (ang.).
  • Horst Seeger, Musiklexikon Personen A–Z, wyd. 1, Leipzig: Deutscher Verlag für Musik, 1981, OCLC 830234831 (niem.).
  • Eugen d’Albert – biografia, [w:] Historyczne interpretacje utworów Fryderyka Chopina, Biblioteka Narodowa, 2008 [dostęp 2022-12-21] [zarchiwizowane z adresu 2022-12-21].
  • Albert, Eugen Franz Karl d', [w:] Hessische Biografie, Landesgeschichtliches Informationssystem Hessen [dostęp 2022-12-21] (niem.).
  • Piotr Kamiński, Tysiąc i jedna opera, t. I. A–M, Kraków: Państwowe Wydawnictwo Muzyczne, 2008, ISBN 978-83-224-0899-5.
  • Stanley Sadie, Christina Bashford, The new Grove dictionary of opera, t. I. A–D, London, New York: Macmillan Press, 1992, OCLC 749914260 (ang.).
  • Bogusław Schaeffer, Leksykon kompozytorów XX wieku, t. II. M–Z, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1965, OCLC 69506296.
  • Piotr Lachert, Eugen d'Albert, „Ruch Muzyczny” (8), 2003, OCLC 998241718.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Eugen_d’Albert&oldid=74840953”