Przejdź do zawartości

Feliksa Szałwińska

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Feliksa Szałwińska
Data i miejsce urodzenia

9 listopada 1888
Lijewo

Data i miejsce śmierci

18 października 1981
Włocławek

Miejsce spoczynku

Kruszyn

Zawód, zajęcie

Nauczycielka

Miejsce zamieszkania

ul. Juliusza Słowackiego 8, 87-800 Włocławek

Edukacja

Seminarium dla Wychowawczyń Przedszkoli w Warszawie

Stanowisko

Nauczycielka domowa (1910-1918); Dyrektorka przedszkola we Włocławku (1918-ok. 1980)

Rodzice

Teofil Szałwiński (1836-1910) i Marianna Wiktoria z Wojciechowskich (1855-1918)

Krewni i powinowaci

Eugeniusz Szałwiński (brat)

Feliksa Szałwińska (ur. 9 listopada 1888 w Lijewie, zm. 18 października 1981 we Włocławku) – polska nauczycielka i działaczka społeczna.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Pochodzenie i wykształcenie

[edytuj | edytuj kod]
Kamienica przy ul. Słowackiego 8 we Włocławku, w której Feliksa Szałwińska prowadziła przedszkole, a także salon dla lokalnej inteligencji

Urodziła się w majątku rodziców w Lijewie. Była córką Teofila Szałwińskiego (1836-1910) i jego drugiej żony Marianny Wiktorii z Wojciechowskich (1855-1918)[1]. Teofil Szałwiński pochodził z rodziny szlacheckiej pieczętującej się herbem Szaława. Przez wiele lat pracował jako rządca dóbr Witkowie, potem dzierżawił dobra w Szczepankach, a wreszcie został właścicielem dóbr ziemskich Lijewo[2]. W latach 1886–1890 był wójtem gminy Śmiłowice[3]. Matka pochodziła z rodziny pieczętującej się herbem Lubicz[4][5][6].

Przodkowie Feliksy od strony ojca byli młynarzami. Pracowali w młynie w Raciążku[7], następnie dzierżawili młyn z osadą w Kuczku[8][9]. Na początku XIX wieku pradziadek Feliksy, Ignacy Szałwiński (ok. 1767-1831[10]) wydzierżawił osadę młyńską Świech we Włocławku. Jego żona Katarzyna ze Świechowiczów (1774-1828[11][12]) pochodziła z rodziny młynarzy osadzonych tu w XVI wieku, od których osada zawdzięcza swoją nazwę. W połowie wieku ich syn Jan Szałwiński (1794-1856[7][13]) wykupił młyn z ziemią na własność. W 1876 r. synowie Jana, Wincenty Onufry (1835-1883[14][15]) i ww. Teofil sprzedali majątek[16].

Feliksa Szałwińska swoje pierwsze nauki pobierała w domu rodzinnym. W latach 1907–1910 kształciła się w Seminarium dla Wychowawczyń Przedszkoli w Warszawie. Szkoła ta, działająca pod patronatem Towarzystwa Wychowania Przedszkolnego propagowała nowatorską metodę nauczania przez naukę, sport i zabawę podług teorii Fryderyka Froebla[1]. Nauczycielki realizujące tę metodę nazywano freblankami[17], a szkoły froeblowskimi (freblowskimi)[18].

Nauczycielka w czasie zaborów i dyrektorka przedszkola i w dwudziestoleciu międzywojennym

[edytuj | edytuj kod]

W latach 1910–1918 pracowała jako nauczycielka domowa dzieci ziemiańskich na Kujawach. Po zakończeniu I wojny światowej zamieszkała we Włocławku. Tu na ówczesnym Nowym Rynku 12 (dzisiejszym Placu Wolności) otworzyła prywatne przedszkole. Następnie zostało ono przeniesione na ul. Żelazną 6 (ul. Kościuszki) oraz Karnkowskiego 20 (ob. Wojska Polskiego), gdzie działało do wybuchu II wojny światowej[1].

25 września 1937 roku wraz ze swoimi wychowankami powitała we Włocławku Edwarda Śmigłego-Rydza, który przybył tu na otwarcie mostu swojego imienia[1].

W 1931 r. w zabytkowej kamienicy przy ul. Stary Rynek 14 we Włocławku zarejestrowała swoją firmę, sklep Feliksa oferujący sprzedaż wędlin, słodyczy i owoców[19]. Sklep był prawdopodobnie kontynuacją działalności istniejącej od 1897 roku wędliniarni Wacława Kłudkowskiego[20] (1871-?), który był szwagrem Szałwińskiej[21][22].

II wojna światowa. Pomoc ofiarom prześladowań

[edytuj | edytuj kod]

14 września 1939 roku, po wkroczeniu do miasta wojsk hitlerowskich jej przedszkole przestało funkcjonować. Podczas okupacji wspólnie z siostrą Zenobią Pauliną Przybylczak (1883-1978)[23] udzielała pomocy ofiarom okupacji. M.in. udało się im wynegocjować zwolnienie z więzienia późniejszego nadleśniczego nadleśnictwa Czarne, Romana Stanisława Tokarskiego (1914-1984)[24], który był szwagrem Alicji Zofii Tokarskiej (1899-1988), młodszej siostry Feliksy i Zenobii. Siostry pomogły ukryć osoby prześladowane przez okupanta, w tym księży i nauczycieli włocławskich szkół średnich, m.in. prof. Ludwika Lidwina i Tadeusza Cypriana Fopp, których umieszczono w domu rodzinnym Tokarskiego na Michelinie, u jego siostry Aurelii Wojciechowskiej (1912-1999)[25]. Feliksa Szałwińska pomagała też dzieciom, które zostały osierocone w wyniku działań wojennych[1].

Nauczycielka w czasie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej

[edytuj | edytuj kod]

Po 1945 roku powróciła do pracy zawodowej. Przedszkole zostało ponownie otworzone w jej mieszkaniu przy ul. Ogrodowej 8 (obecnie Słowackiego 8). Feliksa Szałwińska była jedyną przedwojenną dyrektorką przedszkola we Włocławku, która otworzyła je ponownie po zakończeniu wojny. Pracowała zawodowo do późnej starości, tj. do lat 70. XX wieku[1][26].

Zmarła 18 października 1981 roku we Włocławku. Została pochowana w grobowcu rodzinnym na cmentarzu parafialnym w Kruszynie[1], w kwaterze nr 747 kw. 2/1, wspólnie ze swoimi rodzicami, rodzeństwem Zenobią i Eugeniuszem Stanisławem (1893-1928) oraz cioteczną babką Józefą Szymańską (1851-1943)[23].

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]

Feliksa Szałwińska mieszkała wraz z siostrą Zenobią przy ówczesnej ulicy Ogrodowej 8 we Włocławku (dzisiejszej ul. Słowackiego). Początkowo mieszkały z nimi także siostry Alicja Zofia Tokarska i Anna Kanczewska (ur. 1891), które pracowały w tutejszym Starostwie Powiatowym[27][28], a także brat Eugeniusz Stanisław Szałwiński, który najpierw pracował jako urzędnik starostwa, a następnie aż do swojej śmierci prowadził w mieszkaniu biuro własnej firmy[29]. W domu sióstr Szałwińskich spotykali się przedstawiciele lokalnej inteligencji, m.in. nauczyciele, literaci i ziemianie[1].

Feliksa Szałwińska nigdy nie założyła własnej rodziny[1].

Spuścizna

[edytuj | edytuj kod]

Styl pracy

[edytuj | edytuj kod]

Jako nauczycielka, Feliksa Szałwińska kładła duży nacisk na poznawanie przez dzieci przyrody. Jej wychowankowie chodzili na wycieczki na Wzgórze Szpetalskie i okolice ówczesnej wsi, a dziś części miasta, Michelina. Oprócz tradycyjnych nauk, dzieci uczyły się także na lekcjach – plastyki i muzyki. Uczniowie poznawali lektury oraz uczęszczali na zajęcia wychowania fizycznego. W jej szkole działał Teatrzyk Dziecięcy. Oprócz tego dzieci miały okazję zapoznawać się z profesjonalną realizacją przedstawień poprzez uczestnictwo tak w spektaklach teatralnych, jak i w spotkaniach z aktorem zawodowym, Edwardem Wiktorem Tokarskim (1903-1944)[30], szwagrem Feliksy. Przekazywała im również podstawy dobrego wychowania, jak też kształtowała właściwą postawę patriotyczną[1].

Feliksa Szałwińska współpracowała z twórcą włocławskich teatrów i pedagogiem Włodzimierzem Gniazdowskim. Jej uczniowie bywali w jego domu przy ul. Wojska Polskiego 4 na przedstawieniach Teatru Nauczycielskiego[1].

Wraz z biskupem Stanisławem Zdzitowieckim organizowała ochronki dla dzieci z najuboższych rodzin. Była również działaczką Włocławskiego Towarzystwa Wioślarskiego, szczególnie, poprzez koneksje rodzinne, związaną z kierownikiem WTW Jerzym Zygmuntem Bojańczykiem[1] oraz Włocławskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, gdzie kierowała sekcją kulturalno-oświatową.

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

W 2016 roku przed domem przy ul. Wojska Polskiego 4 odsłonięto kamień upamiętniający Feliksę Szałwińską, a także mieszkających tam w innych okresach Włodzimierza Gniazdowskiego i Ludwika Boucharda. Głaz ufundowali Jacek i Bożena Rejowie[31].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e f g h i j k l Grażyna Ode-Zwolińska: Feliksa Szałwińska. W: Włocławski Słownik Biograficzny. T. II. Włocławek: Włocławskie Towarzystwo Naukowe, 2005. ISBN 83-88115-85-5.
  2. ↑ Zbiór dokumentów Księgi Hipotecznej nr 266 dóbr ziemskich Lijewo, tom III. Sygn. 36, [w:] Księgi i akta hipoteczne sądów we Włocławku. Lata [1797] 1820-1946 [2004]. Spis zdawczo-odbiorczy nr 7. Miejsce przechowywania: Archiwum Państwowe w Toruniu. Oddział we Włocławku.
  3. ↑ Tomasz Michalski. Wybór źródeł do dziejów wsi Śmiłowice w XIX wieku. „Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie”. Wsie kujawskie i dobrzyńskie. t. 31, 2016. Włocławek: Włocławskie Towarzystwo Naukowe. ISSN 1426-7136. 
  4. ↑ Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Włocławek Sygn. 100. genealogiawarchiwach.pl, 1855-12-25. s. 121. [dostęp 2019-09-02]. (pol.).
  5. ↑ Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Włocławek Sygn. 64. genealogiawarchiwach.pl, 1837-10-03. s. 157. [dostęp 2019-09-02]. (pol.).
  6. ↑ Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Włocławek Sygn. 20. genealogiawarchiwach.pl, 1816-06-15. s. 5. [dostęp 2019-09-02]. (pol.).
  7. ↑ a b Liber Baptisatorum 1753-1786. Sygn. 5112230/2 i 5112230/3, [w:] Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Raciążek. Zespół 513/133/0. Miejsce przechowywania: Archiwum Diecezjalne we Włocławku.
  8. ↑ Akta Józefa Ignacego Rybińskiego 1777-1778. Sygn. 0150. Miejsce przechowywania: Archiwum Diecezjalne we Włocławku
  9. ↑ Jan Wysocki: Józef Ignacy Rybiński, biskup włocławski i pomorski, 1777-1806: Zarys biograficzny na tle rządów diecezją. T. 6. Cz. 5: Historica. Instytut Studiów Kościelnych, 1967, s. 298-299; 418, seria: Dissertationes Studia ecclesiastica. [dostęp 2020-04-19].
  10. ↑ Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Włocławek Sygn. 53. genealogiawarchiwach.pl, 1831. s. 210. [dostęp 2020-04-19]. (pol.).
  11. ↑ Barbara Lendzion: Parafia Włocławek. Urodzenia za lata 1758-1776. szpejankowski.eu, 2018-03-11. s. 35. [dostęp 2020-04-19]. (pol.).
  12. ↑ Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Włocławek Sygn. 47. genealogiawarchiwach.pl, 1828. s. 212. [dostęp 2020-04-19]. (pol.).
  13. ↑ Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Włocławek Sygn. 102. genealogiawarchiwach.pl, 1856. s. 211. [dostęp 2020-04-20]. (pol.).
  14. ↑ Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Włocławek Sygn. 60. genealogiawarchiwach.pl, 1835. s. 75. [dostęp 2020-04-20]. (pol.).
  15. ↑ Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Włocławek Sygn. 156. genealogiawarchiwach.pl, 1883. s. 322. [dostęp 2020-04-20]. (ros.).
  16. ↑ Młyny: Młyny wodno motorowe na Świechu. HistoriaWloclawka.pl. [dostęp 2020-04-20]. (pol.).
  17. ↑ Freblanka. Słownik języka polskiego PWN. [dostęp 2020-04-14]. (pol.).
  18. ↑ Rocznik Diecezji Włocławskiej na rok 1931. Włocławek: Nakładem Kurii Diecezjalnej, 1931, s. 282. [dostęp 2020-03-13].
  19. ↑ 71/85/0 Sąd Okręgowy we Włocławku i Sąd Okręgowy w Toruniu Wydział Zamiejscowy we Włocławku: Seria: 3.1 Rejestr Handlowy Działu A: Jednostka: 1763. Narodowe Archiwum Cyfrowe. [dostęp 2020-03-02]. (pol.).
  20. ↑ Nazwisko występuje także w formie: Kłódkowski.
  21. ↑ Województwo Warszawskie. Włocławek. W: Księga Adresowa Polski ( wraz z w. m. Gdańskiem ) dla handlu, rzemiosł i rolnictwa; Annuaire de la Pologne ( y Compris la V. I. de Dantzig ) pour le Commerce, L'Industrie.les Metiers et L'Agriculture. Warszawa: Warszawa; Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej Sp. z o.o. Jener Reprez. Rudolf Mosse, 1926, s. 1671-74. [dostęp 2020-02-17].
  22. ↑ Księga Ludności Stałej miasta Włocławek, tom 14, numery domów 531-577, 1910. Polskie Towarzystwo Genealogiczne, 1910. [dostęp 2020-02-17]. (ros.).
  23. ↑ a b Parafia NMP Królowej Polski w Kruszynie - GeoCmentarz. Geocmentarz. Mapowy System Zarządzania Cmentarzem. [dostęp 2019-03-18]. (pol.).
  24. ↑ Cmentarz Włocławek Michelin. Polskie-Cmentarze.com. [dostęp 2019-10-23]. (pol.).
  25. ↑ Cmentarz Włocławek Michelin. Polskie-Cmentarze.com. [dostęp 2019-10-23]. (pol.).
  26. ↑ Marian Pawlak: Oświata i szkolnictwo w latach 1945-1990. W: Włocławek. Dzieje miasta. T. II. Włocławek: Włocławskie Towarzystwo Naukowe, 2001, s. 636. ISBN 83-88115-08-1.
  27. ↑ Akta dot. służby Zofii Szałwińskiej. Sygn. 249, [w:] Starostwo Powiatowe Włocławskie. Miejsce przechowywania: Archiwum Państwowe w Toruniu. Oddział we Włocławku.
  28. ↑ Akta dot. służby Anny Szałwińskiej. Sygn. 243, [w:] Starostwo Powiatowe Włocławskie. Miejsce przechowywania: Archiwum Państwowe w Toruniu. Oddział we Włocławku.
  29. ↑ Grażyna Ode-Zwolińska: Eugeniusz Stanisław Szałwiński. W: Włocławski Słownik Biograficzny. T. VII. Włocławek: Włocławskie Towarzystwo Naukowe, 2018. ISBN 978-83-60150-74-0.
  30. ↑ Renata Kudeł. Warszawski powstaniec rodem z Włocławka. Zginął mając 20 lat.. „Gazeta Pomorska”, 2018-01-11. Włocławek: Polska Press. ISSN 0867-4965. [dostęp 2019-10-23]. 
  31. ↑ W tej imprezie wziął udział tłum ludzi. Przyszli mimo upału i trwającego meczu. DDWloclawek.pl, 2016-06-27. [dostęp 2019-03-18]. (pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Feliksa_Szałwińska&oldid=71788261”