Granica gibraltarsko-hiszpańska
| |
| Państwa graniczące | |
|---|---|
| Okres istnienia |
od 1704 (faktycznie) |
| W obecnym przebiegu |
od 1908 |
| Długość |
1,2 km |
| Liczba przejść granicznych |
1 lądowe |
Gibraltar graniczy z Hiszpanią na odcinku około 1,2 km. Rozdziela je zdemilitaryzowana strefa neutralna, gdzie wybudowano sztuczny pas startowy gibraltarskiego lotniska i zabudowania lądowego przejścia granicznego pomiędzy Gibraltarem i Hiszpanią, które znajduje się w mieście La Línea de la Concepción.
Granica powstała w 1713 roku, kiedy to traktatem pokojowym w Utrechcie przyznano Gibraltar, zdobyty w 1904 roku, Wielkiej Brytanii.
Strefa neutralna
[edytuj | edytuj kod]
Traktat w Utrechcie przyznawał Wielkiej Brytanii miasto, port i twierdzę w Gibraltarze, nie określając jednak precyzyjnie granicy[1]. W czasie wojny angielsko-hiszpańskiej w 1727 roku Hiszpania próbowała odzyskać zbrojnie Gibraltar, co jednak zakończyło się porażką. Po tej wojnie mocą traktatu w Sewilli w 1729 roku została ustalona strefa neutralna między brytyjskim obszarem Gibraltaru, a hiszpańską miejscowością La Línea de la Concepción, o długości 600 toises (ok. 1170 m) – szeroką na „więcej niż odległość dwóch strzałów armatnich między Hiszpanami a Brytyjczykami”[2]. Według innych ocen, strefa neutralna początkowo rozciągała się na ok. 1450 m[1]. Podczas wojen napoleońskich, 14 lutego 1810 roku Brytyjczycy wysadzili w powietrze dwa hiszpańskie forty San Felipe i Santa Barbara po hiszpańskiej stronie granicy, aby uniknąć możliwości opanowania ich przez Francuzów[1].
Naruszanie strefy neutralnej rozpoczęło się w 1815 roku, kiedy Brytyjczycy, za zgodą Hiszpanii, zbudowali poza murami twierdzy tymczasowy obóz dla izolowania chorych na żółtą febrę, po czym sytuacja powtórzyła się w 1854 roku, kiedy dodatkowo zbudowano w strefie budki strażnicze i obóz wojskowy[1]. Budki strażnicze, ale po swojej stronie granicy, zbudowali też Hiszpanie[1]. W 1876 roku gubernator brytyjski urządził w strefie neutralnej ogrody, a następnie zbudował tam tor dla wyścigów konnych, z których korzystali też Hiszpanie i co nie spotkało się ze sprzeciwem[3]. Do 1881 roku teren zajęty przez Brytyjczyków rozciągnął się na 800 m od skały gibraltarskiej[1]. Obszar ten był określany jako North Front[3].
W drugiej połowie 1908 roku Brytyjczycy zbudowali ponaddwumetrowe stalowe ogrodzenie zwieńczone drutem kolczastym na skraju zajętej przez siebie części strefy neutralnej, w celu redukcji liczebności strażników, przeciwko czemu zaprotestowała Hiszpania[1]. Oznaczało to faktyczny podział strefy, chociaż ludność mogła nadal poruszać się przez granicę[3]. W ogrodzeniu pozostawiono bramę przy głównej drodze i dwa przejścia po zachodniej i wschodniej stronie, między innymi dla przepędu bydła[1]. W latach 30. w strefie neutralnej na terenie toru wyścigowego zorganizowano prowizoryczne lotnisko, które jednak nie było rozbudowywane do końca dekady z uwagi na protesty Hiszpanii[4]. Dopiero w połowie II wojny światowej, począwszy od 1942 roku Brytyjczycy zbudowali tam duże lotnisko wojskowe, przecinające półwysep i główną drogę, używane też później jako cywilny port lotniczy[5]. Nadal jednak podczas wojny kilka tysięcy robotników hiszpańskich przemierzało dwa razy dziennie granicę[5]. Hiszpania zbudowała podczas wojny wzdłuż granicy zapory przeciwczołgowe, usunięte w 1966 roku[6].
Na skutek pogorszenia stosunków hiszpańsko-brytyjskich na tle statusu Gibraltaru, 20 maja 1968 roku Hiszpania, rządzona przez Francisco Franco, zamknęła na pewien czas przejście graniczne[6]. Następnie, w ramach retorsji za uchwalenie konstytucji dla Gibraltaru, 8 czerwca 1969 roku Hiszpania zamknęła bramę na stałe, likwidując ruch graniczny[7]. W lipcu 1976 roku Wielka Brytania przedłużyła płot na kilkanaście metrów do morza po obu stronach[6]. Dopiero 15 grudnia 1982 roku granica została otwarta dla ruchu pieszego[8]. Przejście graniczne zostało ponownie otwarte dla ruchu kołowego 5 lutego 1985 roku, w ramach przygotowań do wstąpienia Hiszpanii do EWG w kolejnym roku[9].
Hiszpania nie uznaje granicy z Gibraltarem – używa terminologii „ogrodzenie”, „płot”, „zasieki”[potrzebny przypis].
Mimo wstąpienia Wielkiej Brytanii i Hiszpanii do Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i wprowadzenia swobody ruchu osób, Gibraltar pozostawał poza europejską unią celną, wobec czego prowadzone były nadal kontrole graniczne pod kątem przewożonych towarów[10]. Kwestia granicy hiszpańsko-gibraltarskiej i swobody ruchu mieszkańców, zwłaszcza Hiszpanów licznie pracujących w Gibraltarze, stała się ponownie problemem po wyjściu Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej w 2020 roku[10]. W grudniu 2020 roku osiągnięto wstępne porozumienie między rządami Wielkiej Brytanii i Hiszpanii co do możliwości włączenia Gibraltaru do strefy Schengen[11], lecz trwające przez kolejne lata negocjacje w tym przedmiocie nie przyniosły rezultatu (stan na marzec 2023).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h Ramsey (red.) 1978 ↓, s. 2.
- ↑ The Status of the Neutral Territory. Gibraltar... The unoffcial homepage. (ang.).
- ↑ a b c Ramsey (red.) 1978 ↓, s. 4.
- ↑ Ramsey (red.) 1978 ↓, s. 6-7.
- ↑ a b Ramsey (red.) 1978 ↓, s. 11.
- ↑ a b c Ramsey (red.) 1978 ↓, s. 3.
- ↑ Spanish close off 'Rock'. „Montreal Gazette”, s. 1, 9-06-1969. (ang.).
- ↑ John Hooper. Spain ends Gibraltar blockade. „The Guardian”, s. 1, 15-12-1982. Londyn. (ang.).
- ↑ The siege of Gibraltar is over. „The Observer”, s. 17, 3-02-1985. Londyn. (ang.).
- ↑ a b What could Brexit mean for Gibraltar? [online], BBC, 3 kwietnia 2017 (ang.).
- ↑ Ashifa Kassam, Daniel Boffey: Spain and UK reach draft deal on post-Brexit status of Gibraltar. theguardian.com, 31-12-2020. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Winston Ramsey (red.). Gibraltar. „After the Battle”. No. 21, 1978. London: Battle of Britain Prints International. ISSN 0306-154X. (ang.).
| Granice obecne |
|---|
| Granice obecne | |
|---|---|
| Granice terytoriów zależnych |
