Przejdź do zawartości

Józef Giza

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Józef Giza
Baca
Ilustracja
generał brygady generał brygady
Data i miejsce urodzenia

3 marca 1887
Dąbrówka Polska, Austro-Węgry

Data i miejsce śmierci

16 sierpnia 1965
Londyn, Wielka Brytania

Przebieg służby
Lata służby

od 1910

Siły zbrojne

Wojsko Polskie

Jednostki

7 Dywizja Piechoty

Stanowiska

dowódca dywizji

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
Wojna polsko-bolszewicka
wyprawa kijowska
Kampania wrześniowa
II wojna światowa

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920–1941, trzykrotnie) Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami Złoty Krzyż Zasługi (II RP) Medal Niepodległości Medal Zasługi Wojskowej „Signum Laudis” z Mieczami Medal Zasługi Wojskowej „Signum Laudis” z Mieczami Medal Waleczności (Austro-Węgry) Krzyż Wojskowy Karola Krzyż Pamiątkowy Mobilizacji 1912–1913
Multimedia w Wikimedia Commons
Józef Giza pierwszy z lewej w towarzystwie polskich oficerów ogląda czeski lekki schron po zajęciu Zaolzia w 1938

Józef Giza (ur. 3 marca 1887 w Dąbrówce Polskiej, zm. 16 sierpnia 1965 w Londynie) – generał brygady Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 3 marca 1887 w Dąbrówce Polskiej (obecnie część Nowego Sącza), w rodzinie Michała i Małgorzaty ze Szkaradków[1]. W 1909 ukończył I Gimnazjum w Nowym Sączu. W czasie nauki należał do Polskich Drużyn Strzeleckich. Po maturze nie został przyjęty do Seminarium Diecezjalnego i do końca września 1910 pracował w cegielni w Biegonicach. W październiku 1910 został powołany do odbycia obowiązkowej służby wojskowej w cesarskiej i królewskiej Armii, w charakterze jednorocznego ochotnika. Początkowo służbę pełnił w 56 pułku piechoty w Krakowie i Wadowicach, a od 20 kwietnia 1911 w miejscowości Bijeljina, w Bośni, gdzie był dowódcą sekcji i plutonu w 16 kompanii 20 pułku piechoty, w stopniu kaprala, a następnie sierżanta podchorążego. 30 września 1911 został przeniesiony do rezerwy. Od 12 lutego 1912 pracował na stanowisku oficjała pocztowego w Urzędzie Pocztowym w Nowym Sączu. Od maja do czerwca 1913 odbywał ćwiczenia wojskowe ponownie w Bośni, od października 1912 do końca marca 1913 ukończył sześciomiesięczny kurs pocztowo-telegraficzny. Od 1912 działał w Polskich Drużynach Strzeleckich.

Po wybuchu I wojny światowej 1 sierpnia 1914 został wcielony do 15 kompanii macierzystego 20 pułku. 4 lutego 1915 awansowany na stopień kadeta rezerwy ze starszeństwem z 4 sierpnia 1914 i 1796. lokatą i mianowany dowódcą plutonu[2]. Brał udział w walkach na froncie serbskim i włoskim. Na stopień podporucznika rezerwy został mianowany ze starszeństwem z 1 lipca 1915[3]. Od lipca 1916 uczestniczył w walkach na froncie rosyjskim. Następnie z powodu choroby był leczony w szpitalu. Od 30 czerwca 1917 był instruktorem w 20 pułku, ukończył kurs techniczny. 10 sierpnia 1917 został awansowany na porucznika rezerwy ze starszeństwem z 1 sierpnia 1917 i 1428. lokatą[4][5]. Po raz drugi brał udział w walkach na froncie włoskim. Od 16 kwietnia do 23 maja 1918 ponownie przebywał w szpitalu, po czym był instruktorem w kompanii zapasowej 20 pułku w Tarnowie. W międzyczasie był członkiem konspiracyjnej organizacji „Wolność” (1917–1918, współpracował m.in. z Leopoldem Gebelem[6])[7]. Od 30 października 1918 był dowódcą 1 kompanii zapasowej 20 pułku piechoty. Współautor antyaustriackiego zamachu wojskowego z 30 na 31 października 1918 w Tarnowie.

Od 1 listopada 1918 w Wojsku Polskim. U schyłku wojny uczestniczył w przekształceniu 20 pułku piechoty w 1 pułk strzelców podhalańskich. W pułku stacjonującym w Nowym Sączu pełnił funkcję adiutanta. 19 lutego 1919 został formalnie przyjęty do Wojska Polskiego z dniem 1 listopada 1918, z byłej armii austro-węgierskiej, z zatwierdzeniem posiadanego stopnia porucznika ze starszeństwem od dnia 1 sierpnia 1917[8]. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej na stanowisku dowódcy kompanii. Walczył w szeregach I Brygady Górskiej, brał udział w wyprawie kijowskiej. Następnie walczył w rejonie Pińska, w obronie Brześcia. 19 sierpnia 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu kapitana, w piechocie, w grupie oficerów byłej armii austro-węgierskiej[9].

Po zakończeniu wojny w grudniu 1920 wraz z 1 pułkiem wrócił do Nowego Sącza. Odbył kurs przy dywizyjnym Centrum Szkolenia w Krakowie, po czym nadal służył w pułku na stanowisku adiutanta. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 445. lokatą w korpusie oficerów piechoty[10]. 10 lipca tego roku został zatwierdzony na stanowisku dowódcy batalionu w 1 psp[11]. W maju 1925 został zatwierdzony na stanowisku dowódcy II batalionu 1 psp[12]. Od kwietnia 1926 pełnił w macierzystym pułku funkcję oficera Przysposobienia Wojskowego. W maju 1927 został przesunięty na stanowisko dowódcy III batalionu[13].

We wrześniu 1927 został przeniesiony do Korpusu Ochrony Pogranicza z równoczesnym przeniesieniem do kadry oficerów piechoty[14]. Od 6 października 1927 do kwietnia 1931 był dowódcą batalionu KOP „Iwieniec”[15]. 23 stycznia 1929 został mianowany podpułkownikiem ze starszeństwem z 1 stycznia 1929 i 8. lokatą w korpusie oficerów piechoty[16]. Od kwietnia 1931 do maja 1932 był zastępcą dowódcy 82 pułku piechoty w Brześciu, po czym wystąpił o przeniesienie ze względu na klimat niesprzyjający zdrowiu jego dzieci. 20 maja 1932 został przeniesiony do 2 pułku strzelców podhalańskich w Sanoku na stanowisko zastępcy dowódcy pułku[17]. W lipcu 1935 został przeniesiony do 3 pułku strzelców podhalańskich w Bielsku na stanowisko dowódcy pułku[18][19]. Na stopień pułkownika został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1938 i 6. lokatą w korpusie oficerów piechoty[20][21]. W maju 1938 został dowódcą Górnośląskiej Brygady Obrony Narodowej w Katowicach. Jednocześnie pełnił obowiązki komendanta Rejonu Przysposobienia Wojskowego i Wychowania Fizycznego 23 Dywizji Piechoty[22].

W obliczu zagrożenia konfliktem zbrojnym w sierpniu 1939 objął funkcję dowódcy piechoty dywizyjnej 55 Dywizji Piechoty[15]. W czasie kampanii wrześniowej dowodził obroną odcinka Śmiłowice – Mikołów – Wyry na Górnym Śląsku, później w odwrocie (Kazimierza Wielka 7 września, Osiek 11 września) i od 12 września na Lubelszczyźnie aż po Tomaszów Lubelski 23 września. Uniknął niewoli i przedostał się na Węgry w październiku 1939. Tam był internowany w obozie Selyp od 25 października do 31 grudnia 1939. Zwolniony, został zastępcą dowódcy Przedstawicielstwa WP w Budapeszcie do 24 kwietnia 1940. W maju 1940 przedostał się do Francji, gdzie od 17 maja do 18 czerwca przebywał w obozach Carpiange i Val Andree. Po upadku Francji 18 czerwca 1940 został ewakuowany do Wielkiej Brytanii. Od 16 sierpnia 1940 przebywał w obozie w Crawford (Szkocja). Tam od października do listopada 1940 pełnił funkcje: zastępca dowódcy 5 Brygady Kadrowej Strzelców, od listopada 1940 do kwietnia 1941 komendant Szkoły Podchorążych Piechoty, od kwietnia do października 1941 komendant kursów unitarnych, od listopada 1941 II zastępca dowódcy brygady szkolnej.

W czerwcu 1942 został skierowany na Bliski Wschód. Tam od 14 lipca 1942 był dowódcą 4 Brygady Strzelców, a po jej przekształceniu, od marca do 22 września 1943 dowódcą 5 Wileńskiej Brygadą Piechoty. Następnie od września 1943 do 12 kwietnia 1944 był komendantem Centrum Wyszkolenia Armii. W maju 1944 objął dowodzenie 7 Dywizją Piechoty[21]. Następnie z uwagi na zły stan zdrowia (choroba malaria, zapalenie stawów, artretyzm), od grudnia był dowódcą tylko formalnie, a w sierpniu 1945 złożył dowództwo. 25 września 1944 został mianowany generałem brygady[21]. Od października 1945 pozostawał w stanie nieczynnym[21]. Był leczony w szpitalu w Casamassima we Włoszech, następnie w 8 Polskim Szpitalu Wojskowym w Egipcie do 1948, po czym zwolniony jako inwalida.

Po zakończeniu II wojny światowej osiadł w Londynie. Działał w ruchu kombatanckim, pełnił funkcje w Oficerskim Sądzie Honorowym i był powoływany do sądów koleżeńskich. Ponownie był leczony w Polskim Szpitalu w Penley. Zmarł 16 sierpnia 1965 w Londynie. Został pochowany na londyńskim Cmentarzu Gunnersbury.

27 maja 1914 w Nowym Sączu ożenił się z Wiktorią Szkaradkówną[23] (1899–1986), pochowana na cmentarzu św. Heleny w Nowym Sączu[24]. Mieli czworo dzieci: córkę Marię (ur. 1921), łączniczkę Armii Krajowej oraz synów Mieczysława (1920–1939), absolwenta Korpusu Kadetów nr 1 we Lwowie, poległego w kampanii wrześniowej pod Radłowem, Kazimierza (ur. 1924) i Tadeusza (ur. 1929). Córka Maria Podgórska poświęciła ojcu książkę pt. Z Sącza rodem, Wspomnienia córki generała Józefa Gizy[25].

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]
austriackie

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ W okresie PRL przedstawiono go do odznaczenia Krzyżem Złotym Orderu Wojennego Virtuti Militari IV klasy, jednak z uwagi na pobyt na emigracji Józef Giza został skreślony z listy.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Kolekcja ↓, s. 3.
  2. ↑ Podgórski 2015 ↓, s. 71.
  3. ↑ a b c Podgórski 2015 ↓, s. 70.
  4. ↑ Podgórski 2015 ↓, s. 74.
  5. ↑ Ranglisten 1918 ↓, s. 230.
  6. ↑ Krzysztof Podgórski: „Wolność”. [dostęp 2015-04-14].
  7. ↑ Paweł Stachnik: Sądeccy c. k. dezerterzy. [dostęp 2015-04-14].
  8. ↑ Dz. Rozk. Wojsk. Nr 23 z 1 marca 1919, poz. 747.
  9. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 32 z 25 sierpnia 1920, s. 771.
  10. ↑ Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 34.
  11. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 22 z 22 lipca 1922, s. 554.
  12. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 55 z 22 maja 1925, s. 277.
  13. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 23 maja 1927, s. 154.
  14. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 24 z 26 września 1927, s. 288.
  15. ↑ a b c Głowiński 2009 ↓, s. 27.
  16. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 24 stycznia 1929, s. 3.
  17. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 11 kwietnia 1933, s. 96.
  18. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 10 z 4 lipca 1935, s. 95.
  19. ↑ Nowi dowódcy i zastępcy dowódców pułków. „Gazeta Lwowska”, s. 4, Nr 155 z 11 lipca 1935. 
  20. ↑ Rybka i Stepan 2021 ↓, s. 464.
  21. ↑ a b c d Kryska-Karski i Żurakowski 1991 ↓, s. 95.
  22. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 538.
  23. ↑ Kolekcja ↓, s. 84.
  24. ↑ Nekrolog. Wiktora Gizowa. „Dziennik Polski”. Nr 22, s. 6, 27 stycznia 1986. 
  25. ↑ Maria Giza-Podgórska: Pamiętam kazanie kardynała Wyszyńskiego. Sądeczanin, 5 marca 2013. [dostęp 2019-07-14].
  26. ↑ Kolekcja ↓, s. 3, 7.
  27. ↑ Dekret Wodza Naczelnego L. 2949 z 17 maja 1921 r. Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 21, poz. 828
  28. ↑ M.P. z 1937 r. nr 260, poz. 410 „za zasługi w służbie wojskowej”.
  29. ↑ Zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej. Nadanie Orderu Odrodzenia Polski. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 2, s. 34, 11 listopada 1937. 
  30. ↑ M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 634 „w uznaniu zasług, położonych w poszczególnych działach pracy dla wojska”.
  31. ↑ M.P. z 1931 r. nr 251, poz. 335.
  32. ↑ Podgórski 2015 ↓, s. 70, 73.
  33. ↑ a b c d e Ranglisten 1918 ↓, s. 510.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Józef_Giza&oldid=74594668”