Jan Augustyniak

Jan Augustyniak
	; Jan Augustyniak ok. 1935 r.
Data i miejsce urodzenia	26 maja 1893 ; Chwalęcice
Data i miejsce śmierci	17 stycznia 1971 ; Łódź
	profesor nauk prawnych
Alma Mater	Uniwersytet Łódzki
Profesura	1956
	Nauczyciel akademicki
Uczelnia	Uniwersytet Łódzki
	Odznaczenia
	;

Jan Augustyniak pseudonim Konrad (ur. 26 maja 1893 w Chwalęcicach^[1], zm. 17 stycznia 1971 w Łodzi)^[2] – bibliotekarz, działacz społeczny i oświatowy, profesor nadzwyczajny Uniwersytetu Łódzkiego.

Życiorys

Jan Augustyniak był synem Ignacego i Józefy Augustyniaków. Jego ojciec był wiejskim cieślą. W 1898 rodzina przeniosła się do Łodzi, gdzie Ignacy Augustyniak podjął pracę w Widzewskiej Manufakturze. Jan Augustyniak w młodości związał się z Polską Partią Socjalistyczną, w ramach której w czasie rewolucji 1905 roku działał jako łącznik – w tornistrze szkolnym przenosił materiały wybuchowe, broń, dokumenty, a także nielegalne ulotki, broszury i pisma partyjne. Po ukończeniu szkoły elementarnej pracował w Widzewskiej Manufakturze jako uczeń fabryczny i następnie jako przyuczony robotnik, a następnie jako oficjalista^[1].

Od 1912 trenował gimnastykę w TMRF Widzew^[3]. W 1916 ukończył szkołę średnią handlową, a następnie pedagogiczne kursy, dzięki czemu uzyskał świadectwo nauczyciela ludowego^[1]. Jednocześnie działał w Robotniczym Towarzystwie Oświatowym „Naprzód”, działającym pod auspicjami PPS, oraz był współorganizatorem, wraz ze swoją przyszłą żoną – Ireną Mruk (późn. Ireną Augustyniak), Biblioteki i Wypożyczalni Książek im. dra Klemensa Lipińskiego. Społecznie prowadził Bibliotekę Kursów Pedagogicznych w Łodzi oraz wraz z Henrykiem Ochędalskim organizował na terenach wiejskich ruchome biblioteczki i kursy dla analfabetów^[1].

W 1917 wygrał konkurs Towarzystwa Biblioteki Publicznej w Łodzi na stanowisko bibliotekarza oraz ukończył szkolenie zawodowe w Bibliotece Publicznej w Warszawie^[4], pod kierunkiem Faustyna Czerwijowskiego^[1], co pozwoliło mu na organizację i otworzenie 11 października 1917^[4] pierwszej biblioteki publicznej w Łodzi, której został kierownikiem.

W 1921 przedstawił miejskim urzędnikom pomysł na utworzenie wzorcowej sieci bibliotek. W 1922 przyczynił się do przejęcia biblioteki Towarzystwa Biblioteki Publicznej przez miasto i zainaugurował tworzenie sieci miejskiej, jednocześnie tworząc jedne z pierwszych w Polsce oddziały biblioteczne dla dzieci i młodzieży. Dzięki jego działalności 1 stycznia 1922 została uruchomiona przy ul. Andrzeja 14 (ul. Andrzeja Struga 14) pierwsza biblioteka publiczna w Łodzi prowadzona pod auspicjami Urzędu Miasta Łodzi^[1]. W 1922 działał jako członek komitetu organizacyjnego Robotniczego Towarzystwa Sportowego Widzew^[5].

W latach 1924–1927 uczył się w Wyższej Szkole Nauk Społecznych i Politycznych. W 1936 zainicjował budowę nowego gmachu biblioteki przy ul. Gdańskiej 102 (obecnie Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Łodzi)^[1], który ukończono w 1938. W 1939 sieć zarządzanych przez niego bibliotek obejmowała 10 filii. Jednocześnie oprócz działań na rzecz rozwoju sieci bibliotek w Łodzi, Augustyniak był zaangażowany w działalność Towarzystwa Krzewienia Oświaty i Związku Bibliotekarzy Polskich, zakładając w Łodzi pierwsze w Polsce, koło ZBP, w którym był sekretarzem do 1926 i przewodniczącym do 1939. W ramach działalności w kole zajmował się również kursami, odczytami, a także publikował opracowania na temat działalności łódzkich bibliotek^[1].

Podczas II wojny światowej biblioteki zaprzestały działalności, a Augustyniak został przesiedlony do Krakowa^[1]. Tam działał w Armii Krajowej pod pseudonimem „Konrad”^[6]. Do Łodzi wrócił w lutym 1945 obejmując stanowisko dyrektora w Miejskiej Biblioteki Publicznej w Łodzi. Kierował wówczas pracami związanymi z porządkowaniem, dokumentacją, udostępnianiem ocalałych zbiorów i reaktywacją sieci bibliotek. Przyczynił się do otwarcia 51 filii bibliotek^[1].

W 1952 ukończył studia prawnicze na Wydziale Prawa Uniwersytetu Łódzkiego. W 1956 uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1964 przeszedł na emeryturę. Do 1968 działał jako przewodniczący Koła Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich. Ponadto do 1971 był kierownikiem Punktu Konsultacyjnego Państwowego Ośrodka Kształcenia Korespondencyjnego Bibliotekarzy przy Miejskiej Biblioteki Publicznej w Łodzi^[1].

Był Członkiem Honorowym Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich^[4]^[1].

Został pochowany na Starym Cmentarzu w Łodzi^[7].

Upamiętnienie

Przy ul. W. Wróblewskiego 67 w Łodzi znajduje się Zespół Bibliotek im. Jana Augustyniaka^[8]^[7],
W 1976 na osiedlu Koziny w Łodzi wytyczono ulicę Jana Augustyniaka^[9]^[7],
W Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Łodzi znajduje się popiersie Jana Augustyniaka dłuta rzeźbiarza Mieczysława Lubelskiego^[7].

Publikacje

Łódzka Biblioteka Publiczna (1929),
Życie naukowe Łodzi (1934),
Biblioteka Publiczna w Łodzi: zarys rozwoju i współczesne organizacja (1934),
Czytelnictwo a zawody (1935),
Nowoczesne budownictwo biblioteczne, Biblioteka Publiczna – zagadnienia architektoniczne (1935),
Życie prywatne i kultura robotnika łódzkiego (1936),
Bibliotekarz pod dopingiem (1945),
Miejskie Biblioteki Publiczne w Łodzi (1945),
Biblioteka Publiczna, jej rozwój, istota i potrzeby (1946),
O stały kontakt szkoły z biblioteką powszechną (1946),
Propaganda i kolportaż książki (1946),
Organizacja życia naukowego współczesnej Łodzi (1947),
W obronie charakteru wielkich bibliotek publicznych (1947),
Nowy gmach Biblioteki Publicznej w Łodzi (1950),
Z pola walki o nowego czytelnika (1953),
Losy książki polskiej (1954),
O upowszechnianiu książki w Łodzi (1955),
Łódź u progu XX w. (1955),
Dziejów biblioteki część nieco starsza (1963)^[1].

Odznaczenia

Srebrny Krzyż Zasługi^[10]
Złoty Krzyż Zasługi (1949)^[11]^[12],
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1955)^[13]^[12],
Medal 10-lecia Polski Ludowej (1955),
Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury”,
Honorowa Odznaka Miasta Łodzi,
Honorowa Odznaka Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich^[12],
Odznaka pamiątkowa Polskiej Organizacji Wojskowej,
Krzyż Legionowy^[10].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m EugeniuszE. Dębowski EugeniuszE., Jan Augustyniak (1893–1971), „Biuletyn Informacji Bibliotecznych i Kulturalnych” (Numer 7(52)), Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Łodzi, kwiecień 2008 .
↑ Augustyniak Jan, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-04-04] .
↑ Widzewska Mapa Pamięci – Moje Mapy Google [online], Google My Maps [dostęp 2022-10-30] .
↑ ^a ^b ^c 50 rocznica śmierci Jana Augustyniaka [online], Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich [dostęp 2022-04-04] [zarchiwizowane z adresu 2023-05-08] .
↑ AndrzejA. Gowarzewski AndrzejA., Widzew oraz dawni łódzcy ligowcy – ŁTS-G, Klub Turystów, Union-Touring. 75 lat prawdziwej historii RTS (1922–1997) = 75 years of the true history of RTS Widzew. The jubilee book, Katowice: Wydawnictwo GiA, 1998, ISBN 83-905424-5-5, OCLC 749776202 [dostęp 2022-04-04] .
↑ Archiwum ofiar terroru nazistowskiego i komunistycznego w Krakowie 1939–1956 [online], krakowianie1939-56.mhk.pl [dostęp 2022-04-04] .
↑ ^a ^b ^c ^d JanuszJ. Dunin JanuszJ., Jan Augustyniak. Dyrektor, który wiele przetrwał, „Biuletyn Informacji Bibliotecznych i Kulturalnych” (Numer 7(52)), Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Łodzi, kwiecień 2008 .
↑ Spotkanie z Jakubem Ćwiekiem [online], Plaster Łódzki, 7 grudnia 2015 [dostęp 2022-04-04] (pol.).
↑ DanutaD. Bieńkowska DanutaD., ElżbietaE. Umińska-Tytoń ElżbietaE., Słownik Nazewnictwa Miejskiego Łodzi, Łódź 2012 .
↑ ^a ^b Dyrektor z ogłoszenia [online], Wojewódzka Biblioteka Publiczna [dostęp 2022-04-04] .
↑ Nadanie odznaczeń państwowych [online], Prawo.pl [dostęp 2022-04-04] .
↑ ^a ^b ^c IzabelaI. Nagórska IzabelaI., Jan Augustyniak 1893-1971, „Przegląd Biblioteczny”, 1, 1972 .
↑ (bez tytułu – dot. nadania odznaczeń państwowych) [online], Prawo.pl [dostęp 2022-04-04] .

[:1-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m EugeniuszE. Dębowski EugeniuszE., Jan Augustyniak (1893–1971), „Biuletyn Informacji Bibliotecznych i Kulturalnych” (Numer 7(52)), Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Łodzi, kwiecień 2008 .

[:0-2] Augustyniak Jan, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-04-04] .

[3] Widzewska Mapa Pamięci – Moje Mapy Google [online], Google My Maps [dostęp 2022-10-30] .

[:2-4] 50 rocznica śmierci Jana Augustyniaka [online], Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich [dostęp 2022-04-04] [zarchiwizowane z adresu 2023-05-08] .

[5] AndrzejA. Gowarzewski AndrzejA., Widzew oraz dawni łódzcy ligowcy – ŁTS-G, Klub Turystów, Union-Touring. 75 lat prawdziwej historii RTS (1922–1997) = 75 years of the true history of RTS Widzew. The jubilee book, Katowice: Wydawnictwo GiA, 1998, ISBN 83-905424-5-5, OCLC 749776202 [dostęp 2022-04-04] .

[6] Archiwum ofiar terroru nazistowskiego i komunistycznego w Krakowie 1939–1956 [online], krakowianie1939-56.mhk.pl [dostęp 2022-04-04] .

[:12-7] JanuszJ. Dunin JanuszJ., Jan Augustyniak. Dyrektor, który wiele przetrwał, „Biuletyn Informacji Bibliotecznych i Kulturalnych” (Numer 7(52)), Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Łodzi, kwiecień 2008 .

[8] Spotkanie z Jakubem Ćwiekiem [online], Plaster Łódzki, 7 grudnia 2015 [dostęp 2022-04-04] (pol.).

[9] DanutaD. Bieńkowska DanutaD., ElżbietaE. Umińska-Tytoń ElżbietaE., Słownik Nazewnictwa Miejskiego Łodzi, Łódź 2012 .

[:3-10] Dyrektor z ogłoszenia [online], Wojewódzka Biblioteka Publiczna [dostęp 2022-04-04] .

[11] Nadanie odznaczeń państwowych [online], Prawo.pl [dostęp 2022-04-04] .

[:4-12] IzabelaI. Nagórska IzabelaI., Jan Augustyniak 1893-1971, „Przegląd Biblioteczny”, 1, 1972 .

[13] (bez tytułu – dot. nadania odznaczeń państwowych) [online], Prawo.pl [dostęp 2022-04-04] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]