Jan Karcz
pułkownik dyplomowany kawalerii | |
Data i miejsce urodzenia |
16 października 1892 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
25 stycznia 1943 |
Przebieg służby | |
Lata służby |
1914–1943 |
Siły zbrojne | |
Jednostki | |
Stanowiska |
szef departamentu |
Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
Odznaczenia | |
|
Jan Karcz (ur. 16 października 1892 w Modlnicy, zm. 25 stycznia 1943 w KL-Auschwitz) – pułkownik dyplomowany kawalerii Wojska Polskiego.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Był synem Bartłomieja, rolnika, i Marianny z Wojdyłów. W 1912 po zdaniu matury w Krakowie podjął studia na wydziale budowy dróg i mostów Politechniki Lwowskiej (5 semestrów). Ukończył Oficerską Szkołę Saperów dla jednorocznych ochotników.
W 1914 został zmobilizowany do Armii Austro-Węgier. Po ukończeniu oficerskiej szkoły saperów w Krems, jako chorąży, a następnie podporucznik saperów, walczył na froncie serbskim i włoskim. W październiku 1918 roku urlopowany w celu dokończenia studiów.
Do Wojska Polskiego wstąpił w listopadzie 1918. Będąc porucznikiem, brał najpierw udział w obronie Lwowa, po czym został dowódcą szwadronu technicznego 7 pułku Ułanów Lubelskich (do lutego 1919). Od lutego 1919 do września 1921 dowodził szwadronem w 7 puł., walcząc w wojnie polsko-sowieckiej. Za męstwo na polu walki został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari oraz czterokrotnie Krzyżem Walecznych.
Od września 1921 do lipca 1922 przebywał na kursie dowódców szwadronów w Centralnej Szkole Kawalerii w Grudziądzu, po ukończeniu, którego został dowódcą szwadronu zapasowego, a następnie zastępcą dowódcy 1 pułku szwoleżerów Józefa Piłsudskiego. W listopadzie 1925 powierzono mu funkcję referenta w Departamencie Kawalerii Ministerstwa Spraw Wojskowych. W latach 1926–1928 był słuchaczem Kursu Normalnego Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. Z dniem 31 października 1928, po ukończeniu kursu i uzyskaniu dyplomu naukowego oficera Sztabu Generalnego, otrzymał przydział służbowy do 1 p.sz. na stanowisko dowódcy[1]. W październiku 1931 został szefem Departamentu Kawalerii Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie. W kwietniu 1937 objął dowództwo Mazowieckiej Brygady Kawalerii.
W kampanii wrześniowej 1939 roku Mazowiecka Brygada Kawalerii pod jego dowództwem toczyła zacięte opóźniające i odwrotowe walki z Niemcami. Działając w składzie Armii „Modlin”, stanowiła prawe skrzydło obrony Mławy, walcząc w okolicy Krzynowłogi Małej i Chorzel, a także pod Przasnyszem, Pułtuskiem i Wyszkowem. Swój wrześniowy szlak bojowy zakończyła 24 września pod Góreckiem Starym, gdzie została rozbita po krwawym i zaciętym boju i następnie rozwiązana.
Brał czynny udział w działalności sportowej i społecznej. Pełnił obowiązki przewodniczącego Komisji Technicznej Towarzystwa Międzynarodowych i Krajowych Zawodów Konnych w Polsce. Za działalność społeczną został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Był również współautorem Zarysu historii wojennej 1 Pułku Szwoleżerów Józefa Piłsudskiego.
W czasie okupacji podjął walkę konspiracyjną (ps. „Jan”). Wstąpił do tajnej Organizacji Orła Białego działającej na terenie Krakowa. Wraz z nią przeszedł do Związku Walki Zbrojnej (Okręg Krakowski). Na początku 1941 został przypadkowo aresztowany w łapance w Tarnowie. Początkowo więziony w Lublinie w więzieniu na Zamku, w dniu 27 listopada 1941 przywieziony do niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz–Birkenau.
Osadzony jako więzień polityczny – Polak (P.Pole) z numerem 23569, również tam Jan Karcz nie złożył broni. Wstąpił do konspiracyjnego Związku Organizacji Wojskowej, założonego w obozie Auschwitz przez rtm. Witolda Pileckiego. Prawdopodobnie w grudniu 1941 został wydany przez zdrajcę obozowemu Gestapo. Po przejściu okrutnego przesłuchania w bunkrze bloku 11 został osadzony w karnej kompanii i skierowany do obozu w Birkenau. Tam założył płk Jan Karcz ekspozyturę ZOW i kierował nią do stycznia 1943 roku. 23 stycznia został powtórnie osadzony w bunkrze bloku 11 i 25 stycznia rozstrzelany pod Ścianą Straceń, a jego ciało spalone w krematorium.
11 listopada 1969 roku Prezydent RP, August Zaleski mianował go pośmiertnie generałem brygady[2].
Awanse
[edytuj | edytuj kod]- chorąży – 1 maja 1915
- podporucznik – 1 stycznia 1916
- porucznik – 1 lutego 1918
- rotmistrz – 13 kwietnia 1920
- major – 3 maja 1922 ze starszeństwem dniem 1 czerwca 1919
- podpułkownik – 1 stycznia 1927
- pułkownik dyplomowany – 1 stycznia 1931
- generał brygady – 11 listopada 1969 (pośmiertnie)
Ordery i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (1921)[3][4]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
- Krzyż Walecznych (czterokrotnie)[3]
- Złoty Krzyż Zasługi (10 listopada 1928)[5][3]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[3]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[3]
- Odznaka Sztabu Generalnego[6]
- Państwowa Odznaka Sportowa[7]
- Order Krzyża Orła III klasy (1936, Estonia)[8]
- Krzyż Komandorski Orderu Trzech Gwiazd (Łotwa, 1934)[9]
- Krzyż Oficerski Orderu Gwiazdy Rumunii (Rumunia)[3]
- Medal 10 Rocznicy Wojny Niepodległościowej (Łotwa)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 14 z 05.11.1928 r., s. 341.
- ↑ Kryska-Karski i Żurakowski 1991 ↓, s. 108.
- ↑ a b c d e f Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Wyd. II popr. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938, s. 323.
- ↑ Dekret Wodza Naczelnego L. 3099 z 30 czerwca 1921 r. Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 27, poz. 1088
- ↑ M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 634 „w uznaniu zasług, położonych na polu pracy w poszczególnych działach wojskowości”.
- ↑ Na podstawie fotografii [1].
- ↑ Na podstawie fotografii [2].
- ↑ Eesti tänab 1919–2000, Tallinn: Eesti Vabariigi Riigikantselei, 2000, ISBN 9985-60-778-3 [dostęp 2014-10-23] [zarchiwizowane z adresu 2011-08-27] (est.).
- ↑ Order Trzech Gwiazd na piersiach oficerów polskich. „Dziennik Białostocki”, s. 2, 19 listopada 1934.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Tadeusz Jurga: Obrona Polski 1939. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1990, s. 777. ISBN 83-211-1096-7.
- Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski: Generałowie Polski niepodległej. Warszawa: Editions Spotkania, 1991.
- Cezary Leżeński / Lesław Kukawski: O kawalerii polskiej XX wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991, s. 117. ISBN 83-04-03364-X.
- W. A. Kajtochowie: Jan Karcz, bohaterski syn ziemi modlnickiej Przegląd Lokalny, styczeń 2005, s. 6.
- Stefan Żagiel: Tajemnice Generała Karcza Tygodnik Ciechanowski 2.02.2005 r.
- Andrzej M. Kobos: Witold Pilecki. W piekle XX wieku.
- Członkowie Organizacji Orła Białego
- Członkowie Związku Organizacji Wojskowej
- Członkowie Związku Walki Zbrojnej
- Dowódcy 1 Pułku Szwoleżerów Józefa Piłsudskiego
- Generałowie brygady mianowani przez władze RP na uchodźstwie po 1947
- Odznaczeni Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Walecznych (czterokrotnie)
- Odznaczeni Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
- Odznaczeni Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918–1921
- Odznaczeni Państwową Odznaką Sportową
- Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi (II Rzeczpospolita)
- Oficerowie 7 Pułku Ułanów Lubelskich
- Oficerowie dyplomowani II Rzeczypospolitej
- Oficerowie Mazowieckiej Brygady Kawalerii
- Oficerowie Wojska Polskiego – ofiary KL Auschwitz
- Polacy – oficerowie armii austro-węgierskiej
- Polacy – żołnierze Cesarskiej i Królewskiej Armii w I wojnie światowej
- Polacy odznaczeni Medalem 10 Rocznicy Wojny Niepodległościowej
- Polacy odznaczeni Orderem Gwiazdy Rumunii
- Polacy odznaczeni Orderem Krzyża Orła
- Polacy odznaczeni Orderem Trzech Gwiazd
- Pułkownicy kawalerii II Rzeczypospolitej
- Wojskowi związani z Przasnyszem
- Straceni przez rozstrzelanie
- Uczestnicy bitwy o Lwów 1918–1919 (strona polska)
- Uczestnicy kampanii wrześniowej (strona polska)
- Uczestnicy wojny polsko-bolszewickiej (strona polska)
- Urodzeni w 1892
- Więźniowie zamku lubelskiego (okupacja niemiecka)
- Zmarli w 1943