Joulupukki

Joulupukki

Joulupukki – mityczna postać będąca fińskim odpowiednikiem Świętego Mikołaja. Od wieków odgrywał on ważną rolę w fińskiej tradycji bożonarodzeniowej, jednak z czasem upodobnił się do amerykańskiego Św. Mikołaja. Jego imię w dosłownym tłumaczeniu oznacza bożonarodzeniowego kozła.

Pochodzenie

Dawną fińską tradycją było przebieranie się za kozła, w celu otrzymania resztek świątecznego jedzenia. Zwykle taką osobą był starszy człowiek, tradycyjnie nazywany Nuuttipukki.

Określenie Nuuttipukki dosłownie oznacza „kozła Nuutti” i w fińskim kalendarzu odnosi się do dnia zwanego Nuutti, który wypada 13 stycznia. Wtedy też oficjalnie kończył się okres bożonarodzeniowy, a ludzie świętowali ten dzień poprzebierani za kozły. W strojach zrobionych ze słomy i futer chodzili od domu do domu, śpiewali piosenki i prosili o resztki świątecznego jedzenia. Często straszyli też dzieci.

W XIX wieku różne fińskie tradycje świąteczne stały się bardziej ujednolicone i wspólne. Najwięcej tych zwyczajów pochodziło z Niemiec, więc wkrótce fiński Nuuttipukki zaczął się mieszać z niemieckim Weihnachtsmannem, który wyewoluował z tradycji Św. Mikołaja po reformacji. Z tego połączenia powstał Joulupukki, który nie straszył już dzieci, tylko przynosił im prezenty. Chociaż na podarunki mogły liczyć jedynie dobrze wychowane dzieci, gdyż te niegrzeczne otrzymywały wiązankę suchych gałązek.

Charakterystyka

Początkowo Joulupukki był staruszkiem noszącym szare, zużyte ubranie, ale w latach 50. jego bezbarwny wizerunek zaczął się powoli zmieniać i nabierać kolorytu. Dzisiaj wygląda i zachowuje się podobnie jak jego amerykański odpowiednik, ale istnieją pewne różnice. Jego dom i pracownia znajdują na górze Korvatunturi, podczas gdy Święty Mikołaj zamieszkuje biegun północny. Nie zakrada się też w nocy przez komin, tylko puka do frontowych drzwi w czasie wigilijnej kolacji. Kiedy wchodzi do domu najpierw tradycyjnie wypowiada słowa: Onkos täällä kilttejä lapsia? (Czy są tu jakieś grzeczne dzieci?). Zawsze jest bardzo miły, hojny i radosny, a ponadto bardzo kocha dzieci.

Zwykle nosi ciepłe czerwone ubranie, używa drewnianej laski i podróżuje w saniach ciągniętych przez kilka reniferów. Jednak w przeciwieństwie do Świętego Mikołaja jego renifery nie latają. Popularna piosenka Rudolph the Red-Nosed Reindeer w fińskim tłumaczeniu, Petteri Punakuono, doprowadziła do ogólnej akceptacji Rudolfa jako czołowego renifera Joulupukkiego.

W świątecznych przygotowaniach pomagają mu istoty zwane tonttu, a dokładniej joulutonttu (od szwedzkiego tomte); nie są one elfami, ale raczej karłowatymi ludźmi. Zwykle mają podobne stroje co Joulupukki, a mężczyźni noszą białe brody. Joulupukki ma też żonę Joulumuori, ale tradycja za dużo o niej nie mówi.

W 1927 r. przyjęto oficjalne miejsce zamieszkania Joulupukkiego, kiedy to fiński reporter Markus Rautio – znany też jako wujek Markus – powiadomił w swoim popularnym programie radiowym dla dzieci, że Joulupukki mieszka w Laponii na górze Korvatunturi. Wybór miejsca wyjaśnił tym, że odkąd góra ma uszy (nazwa Korvatunturi dosłownie znaczy góra ucha), Joulupukki wszystko słyszy i dlatego zawsze wie, czy dzieci były grzeczne czy nie.

Zobacz też

• Święty Mikołaj
• Sinterklaas
• Befana
• Korvatunturi