Przejdź do zawartości

Kamieniec Ząbkowicki

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kamieniec Ząbkowicki
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Pałac w Kamieńcu Ząbkowickim (2016)
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Powiat

ząbkowicki

Gmina

Kamieniec Ząbkowicki

Prawa miejskie

1945–1946, od 2021

Burmistrz

Sylwester Kowal

Powierzchnia

12,99[1] km²

Populacja (01.01.2023)
• liczba ludności
• gęstość


4343[1]
334,3 os./km²

Strefa numeracyjna

74

Kod pocztowy

57-230

Tablice rejestracyjne

DZA

Położenie na mapie gminy Kamieniec Ząbkowicki
Mapa konturowa gminy Kamieniec Ząbkowicki , blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Kamieniec Ząbkowicki”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Kamieniec Ząbkowicki”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Kamieniec Ząbkowicki”
Położenie na mapie powiatu ząbkowickiego
Mapa konturowa powiatu ząbkowickiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kamieniec Ząbkowicki”
Ziemia50°31′35″N 16°52′41″E/50,526389 16,878056
TERC (TERYT)

0224034

SIMC

0852631

Strona internetowa

Kamieniec Ząbkowicki (niem. Kamenz, Camenz) – miasto w Polsce, położone w województwie dolnośląskim, w powiecie ząbkowickim, w miejsko-wiejskiej gminie Kamieniec Ząbkowicki.

Niemiecka nazwa Obecna nazwa Rodzaj Status nazwy
W skład miasta wchodzą dawne wsie[2][3][4]
Gallenau Goleniów Śląski część miasta urzędowa
Grunau, Ystebcha Istebka osada dawna
Laubnitz Łopienica część miasta niestandaryzowana

Miejscowość posiadała prawa miejskie w latach 1945–1946[5]. Status miasta otrzymała ponownie 1 stycznia 2021[6].

Od 1946, po połączeniu z gminą Goleniów, aż do 1954 siedziba gminy Kamieniec Ząbkowicki[7][8]. 1954–1957 siedziba gromady Kamieniec Ząbkowicki[9]. 1958–1972 administracyjnie odrębne osiedle[10] (dodatkowo 1968–1972 siedziba nowej gromady Kamieniec Ząbkowicki). Od 1973 siedziba współczesnej gminy Kamieniec Ząbkowicki[11]. W latach 1975–1998 administracyjnie należał do województwa wałbrzyskiego.

Według niemieckiego nauczyciela Heinricha Adamy’ego nazwa pochodzi od polskiej nazwy – kamienia i nawiązuje do skalistego posadowienia grodu[12]. W swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu wymienia jako najstarszą zanotowaną nazwę miejscowości Kamieniec podając jej znaczenie Felsenburg, czyli po polsku Skalne miasto[12].

Miejscowość w zlatynizowanej staropolskiej formie Kamencz notuje Gall Anonim w swojej Kronice spisanej w latach 1112–1116[13]. W spisanym po łacinie dokumencie średniowiecznym wydanym we Wrocławiu 26 lutego 1253, który sygnował książę śląski Henryk III Biały miejscowość wymieniona jest pod nazwą Cameniz[14]. W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińską nazwę: Camencense monasterium[15].

Polską nazwę Kamieniec oraz niemiecką Camenz w książce Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa[16].

Kalendarium

[edytuj | edytuj kod]
Kościół pw. Wniebowzięcia NMP
Dom opata w zespole klasztoru cysterskiego, obecnie Archiwum Państwowe we Wrocławiu
  • 1096: książę Czech Brzetysław II wzniósł na wschód od zniszczonej przez siebie polskiej twierdzy Bardo warownię obronną w Kamieńcu, nad brodem na Nysie Kłodzkiej, przy którym prawdopodobnie istniała już wcześniejsza osada (wg „Kroniki CzechówKosmasa, XII w.)[17]
  • 1200: warownia i okolice były własnością znanej śląskiej rodziny Pogorzelów – panów z Pogorzeli
  • 1207: na mocy decyzji księcia Henryka I Brodatego osiedlili się tutaj augustianie z wrocławskiego kościoła na Piasku. Książę ofiarował im, celem zagospodarowania, 150 łanów lasu, a właściciele okolicznych terenów, rody Pogorzelskich i Dzierżysławiców, dalsze ziemie[17]
  • 1210: pierwszym opatem klasztoru został Wincenty z Pogorzeli
  • 1249 (lub 1247[17]): klasztor został odebrany augustianom i przekazany cystersom z Lubiąża, powstało samodzielne opactwo cystersów w Kamieńcu
  • 1350: przebudowa kościoła i klasztoru na klasztor obronny
  • 1425–1428: wojny husyckie: taboryci czescy, w odwecie za antyhusyckie wyprawy biskupa wrocławskiego, zniszczyli klasztor wraz z osadą[17]
  • 1618–1648: dalsze zniszczenia w czasie wojny trzydziestoletniej
  • 1681–1732: nowy rozkwit klasztoru pod rządami opatów Augustyna Neudecka (1681–1702) i Gerharda Woywody (1702–1732): klasztor i kościół zostają kompletnie przebudowane w stylu barokowym z obrazem Willmanna na głównym ołtarzu
  • 1741–1747: w czasie wojen śląskich Fryderyka Wielkiego klasztor musiał płacić wielkie podatki i kontrybucje; sam Fryderyk w 1741 znalazł schronienie w klasztorze, uciekając przed Austriakami po potyczce pod Braszowicami (niem. Baumgarten)
  • 1784: wieś Camenz (wymowa: ka’ments), jak się wówczas nazywa, miała 988 mieszkańców
  • 1810: sekularyzacja klasztorów w Prusach. Klasztor w Kamieńcu miał wówczas 38 mnichów, w jego posiadaniu znajdowało się 31 wsi. Zbiory sztuki i książek zostały częściowo przewiezione do Wrocławia, częściowo rozkradzione, przyklasztorny kościół stał się parafialnym kościołem katolickim. Mnisi z ostatnim opatem Placidusem Hoffmannem opuścili Kamieniec
  • 1812: królewna pruska Fryderyka Luiza Wilhelmina (1774–1837), siostra króla Fryderyka Wilhelma III, żona przyszłego króla Niderlandów Wilhelma I zakupiła dobra poklasztorne
  • 1817: kościół i klasztor padły ofiarą pożaru; kościół został odbudowany w nieco zmienionej formie, z budynków klasztornych udało się ocalić tylko jedno skrzydło, tzw. prałaturę
  • 1830: dobra w Kamieńcu dostała w posagu królewna niderlandzka i księżna pruska Marianna Orańska
  • 1835: ponieważ resztki budynków poklasztornych nie nadawały się na rezydencję, Marianna i jej mąż książę Albrecht Pruski starszy zlecili sławnemu architektowi Schinklowi wybudowanie monumentalnego pałacu na tzw. Hertabergu ponad budynkami dawnego opactwa
  • 1838: rozpoczęła się budowa pałacu w stylu neogotyckim, trwająca do 1872, którą po śmierci Schinkla kontynuował Ferdinand Martius
  • 1845: Marianna opuściła męża i przeniosła się do Holandii, później do Nadrenii
  • 1849: przy rozwodzie Marianna przepisała pałac na jedynego syna Albrechta
  • 1873: poprzez budowę linii kolejowej Wrocław – Kamieniec – MiędzylesiePraga (ob. linia kolejowa nr 276) znaczenie Kamieńca wzrosło
  • 1874: powstała linia kolejowa Legnica – Kamieniec – Nysa (ob. linia kolejowa nr 137), tym samym wieś stała się ważnym węzłem komunikacyjnym
  • 1906: książę Albrecht, syn Marianny, zmarł w pałacu w Kamieńcu, dobra Kamenz przeszły na ostatniego właściciela z rodu Hohenzollernów, jego najstarszego syna Friedricha Heinricha
  • 1939: wieś Kamenz miała 2510 mieszkańców, dobra Hohenzollernów obejmowały 637 ha i płaciły roczny podatek w wysokości 11034 marek; park pałacowy miał powierzchnię 123 ha
  • 1940: właściciel Kamieńca, ks. Friedrich Heinrich Hohenzollern, umarł bezdzietnie; odziedziczył go wnuk cesarza i króla Prus Fryderyka III, Waldemar Hohenzollern (1889–1945)
  • 1945: wieś została włączona do Polski; w ciągu następnych lat dotychczasowa ludność została wysiedlona do Niemiec
  • 1945–1946: pałac został obrabowany i spalony przez żołnierzy sowieckich i polskich szabrowników, także prałatura stała przez wiele lat jako półruina i była wykorzystywana jako magazyn zboża
  • 1962: 4662 mieszkańców
  • 1970: 3884 mieszkańców
  • 27 maja 1990: powstanie gminy samorządowej Kamieniec Ząbkowicki (ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym)
  • 1996: 900 lat Kamieńca
  • 1997: katastrofalna powódź tysiąclecia
  • 1999: oddanie do użytku wyremontowanej po powodzi Szkoły Podstawowej nr 1 im. Bolesława Chrobrego; otwarcie osiedla domów dla powodzian – Osiedla Bolesława Chrobrego
  • lata 90. XX w.: prałatura została wyremontowana i adaptowana na filię Archiwum Państwowego we Wrocławiu
  • 16 lutego 2018: oddanie do użytku mostu na Nysie Kłodzkiej po długotrwałym remoncie[18]
  • 13 października 2018: otwarcie zrewaloryzowanego mauzoleum w parku pałacowym[19]
  • 1 stycznia 2021: miejscowość otrzymała status miasta[6]

Demografia

[edytuj | edytuj kod]
Liczba ludności Kamieńca Ząbkowickiego

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]
Kościół poewangelicki, XIX w.

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[20]:

inne:

  • mauzoleum Hohenzollernów, wybudowane w 1898 r. w parku pobliżu zamku Marianny Orańskiej; zdewastowane w 1945 roku; 13 października 2018 r. otwarto odbudowany obiekt[19][22].

Religia

[edytuj | edytuj kod]

Miasto przynależy do dwóch parafii rzymskokatolickich, Kamieniec I należy do Parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kamieńcu Ząbkowickim, parafia ta jest siedzibą dekanatu Kamieniec Ząbkowicki. Kamieniec II (dawniej Goleniów Śląski[23]) należy do Parafii św. Jana Chrzciciela w Starczowie[potrzebny przypis].

Na terenie miasta znajdują się następujące świątynie[potrzebny przypis]:

  • Kościół parafialny pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP i św. Jakuba Starszego
  • Kaplica sióstr boromeuszek pod wezwaniem Świętej Rodziny
  • Kościół filialny pod wezwaniem NMP Częstochowskiej
  • Kościół poewangelicki pod wezwaniem świętej Trójcy (od 1945 roku nieużywany w celach sakralnych)

Na terenie miasta znajdują się: cmentarz komunalny, cmentarz sióstr boromeuszek, a także nieużywany cmentarz ewangelicki[potrzebny przypis].

Od XIX wieku w Kamieńcu Ząbkowickim przebywają siostry z Kongregacji Sióstr Miłosierdzia św. Karola Boromeusza[potrzebny przypis].

Edukacja

[edytuj | edytuj kod]
  • Przedszkole Publiczne nr 1
  • Szkoła Podstawowa nr 1 im. Bolesława Chrobrego
  • Zespół Szkolno-Przedszkolny im. papieża Jana Pawła II[potrzebny przypis]

Ludzie związani z Kamieńcem Ząbkowickim

[edytuj | edytuj kod]
 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Kamieńcem Ząbkowickim.
 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Kamieńcu Ząbkowickim.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b GUS, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 roku [online], stat.gov.pl [dostęp 2023-07-24] (pol.).
  2. Otwarte Dane [online], dane.gov.pl [dostęp 2023-08-15].
  3. Grunau 5) [online], www.meyersgaz.org [dostęp 2023-08-15].
  4. Laubnitz 3) [online], www.meyersgaz.org [dostęp 2023-08-15].
  5. GUS wykaz z 1946.
  6. a b (Dz.U. z 2020 r. poz. 1332) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 lipca 2020 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedziby władz gminy.
  7. Spis sumaryczny w 1946 roku.
  8. Alfabetyczny wykaz gmin Rzeczypospolitej Polski według stanu z dnia 1.I.1949 r. Główny Urząd Statystyczny.
  9. Tyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 3 grudnia 1954 r., Nr. 9, Poz. 71).
  10. Dz.U. z 1957 r. nr 59, poz. 317.
  11. Uchwała Nr XIX/109/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 13 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie wrocławskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 15 grudnia 1972, Nr 8, Poz. 165).
  12. a b Heinrich Adamy, Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 8, OCLC 456751858 (niem.).
  13. Monumenta Poloniae Historica. Tom I, Akademia Umiejętności w Krakowie, Lwów 1864, s. 472.
  14. Georg Korn, „Breslauer Urkundenbuch”. Erster Theil, Breslau, Verlag von Wilhelm Gottlieb Korn 1870, s. 14.
  15. Detlef Haberland: Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 174. ISBN 978-83-910595-2-4.
  16. Józef Lompa, „Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej”, Głogówek 1847, s. 24.
  17. a b c d Zbygniew Martynowski, Krzysztof R. Mazurski: Sudety. Ziemia Kłodzka i Góry Opawskie, Sport i Turystyka, Warszawa 1978, s. 85–88.
  18. Waldemar Brygier: Otwarcie mostu w Kamieńcu Ząbkowickim. NaszeSudety.pl, 2018-02-15. [dostęp 2018-03-18]. (pol.).
  19. a b mwinnik: Otwarcie zrewitalizowanego mauzoleum w Kamieńcu Ząbkowickim. express-miejski.pl, 2018-10-13. [dostęp 2019-05-18]. (pol.).
  20. Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 241. [dostęp 2012-11-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
  21. Łuczyński Romuald M. Zamki, dwory i pałace w Sudetach, Legnica, 2008, s. 164–173.
  22. I zabytki, i bezpieczeństwo, i sport – wszystko w Kamieńcu Ząbkowickim. Zabkowice4YOU, 2018-10-17. [dostęp 2019-05-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-04-17)]. (pol.).
  23. Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Almanach de Gotha, Gotha 1937
  • Schlesisches Güter-Adreßbuch, Verzeichnis sämtlicher Rittergüter sowie der größeren Landgüter der Provinzen Nieder-und Oberschlesien, Breslau 1937
  • Hugo Weczerka (wyd.), Handbuch der historischen Stätten – Schlesien, Stuttgart 1977

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]