Kolegiata św. Serwacego w Quedlinburgu
| Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Typ |
kulturowy |
| Spełniane kryterium |
IV |
| Numer ref. | |
| Region[b] |
Europa i Ameryka Północna |
| Historia wpisania na listę | |
| Wpisanie na listę | |
Położenie na mapie Saksonii-Anhaltu  | |
Położenie na mapie Niemiec  | |
 51°47′09,2″N 11°08′13,0″E/51,785889 11,136944
| |
Kolegiata św. Serwacego w Quedlinburgu (niem. Stiftskirche St. Servatius) – trójnawowa bazylika w stylu romańskim wzniesiona w XI-XII w. Quedlinburgu w środkowych Niemczech. Dawny kościół kwedlinburskiego opactwa żeńskiego (niem. Damenstift Quedlinburg). Określany często mianem katedry kwedlinburskiej (niem. Quedlinburger Dom), chociaż nigdy nie był kościołem biskupim.
Kolegiata, zamek oraz stare miasto w Quedlinburgu zostały wpisane w 1994 na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Pierwotnie w miejscu obecnej świątyni stała kaplica królewskiego palatium, która stała się miejscem pochówku pierwszej pary królewskiej Niemiec: Henryka I Ptasznika oraz jego żony Matyldy.
W 961 sprowadzono z Maastricht do Quedlinburga relikwie św. Serwacego z Tongeren, a w 997 ukończono budowę kolegiaty w miejscu kaplicy. Kościół poświęcono 24 września 1021 w obecności cesarza Henryka II. W 1070 świątynia została częściowo zniszczona w wielkim pożarze, a następnie wiernie odbudowana i ponownie poświęcona w Zielone Świątki w 1129 w obecności króla Lotara III.
Kościół był kilkakrotnie przebudowywany. W XI-XII w. rozpoczęto prace nad dwiema romańskimi wieżami po stronie zachodniej. Jednak wieża południowa nie została wtedy ukończona z powodu problemów technicznych. W 1320 za czasów opatki Jutty von Kranichfeld przebudowano chór wysoki w stylu gotyckim. W latach 1863–82, w trakcie kompleksowych prac restauracyjnych kierowanych przez Ferdinanda von Quasta dokończono drugą wieżę. Obydwie wieże otrzymały wtedy reńskie kopuły.
W latach 1938–40 przeprowadzono rekonstrukcję romańskiego chóru. W okresie 1938-45 kościół pozostawał zajęty przez oddziały SS Heinricha Himmlera, który uważał się za powtórne wcielenie króla Henryka I Ptasznika[2]. Propaganda nazistowska rozpowszechniała informacje o odnalezieniu zaginionych przez wieki szczątków króla Henryka I, które ponownie złożono do grobu. Powojenne badania domniemanego szkieletu Henryka I wykazały fałszerstwo.
W 1945 wskutek ostrzału artyleryjskiego zostały zniszczone wieże. Odbudowano je w latach 1947-50, kryjąc niskim dachem namiotowym bardziej odpowiednim dla stylu romańskiego.
W 1994 kolegiata wraz z zamkiem i starym miastem została wpisana na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO.
Architektura
[edytuj | edytuj kod]Zbudowana na planie krzyża kolegiata ma formę trójnawowej bazyliki. Kościół jest jednym z najznamienitszych przykładów architektury romańskiej. Wnętrza świątyni są surowe, jedyne dekoracje to zdobienia kolumn oraz biegnący górą fryz.
Arkady oddzielające nawę główną od naw bocznych charakteryzują się specyficznym układem kolumn. Jest to tzw. dolnosaksoński zmienny system podpór, w którym po dwóch kolumnach następuje filar. Głowice kolumn oraz przyczółki sklepione zdobią motywy roślinne, zwierzęce (orzeł) i geometryczne. Zarówno w fasadzie, jak i w wystroju wnętrz widoczne są silne wpływy lombardzkie.
Krypta
[edytuj | edytuj kod]Krypta jest miejscem pochówku króla Henryka I Ptasznika i jego żony Matyldy. Sklepienie krypty pokrywają freski o motywach biblijnych. Na ścianach znajdują się romańskie i gotyckie płyty nagrobne opatek klasztoru żeńskiego[3], m.in.:
- Matyldy, córki Ottona I, wnuczki króla Henryka I
- Adelajdy I (zm. w 1044), siostry Ottona III
- Beatrycze I (zm. w 1061), córki Henryka III, siostry Henryka IV
- Adelajdy II, córki Henryka III
- Agnieszki II Miśnieńskiej, córki margrabiego Miśni Konrada
- Bertrady von Korsigk (zm. w 1231)
- Osterlindy von Falkenstein (zm. w 1232)
- Gertrudy von Amfurt (zm. w 1270)
- Margarety von Schrappelaw (zm. w 1379)
Krypta połączona jest wąskim przejściem z grobowcem książęcym (niem. Fürstengruft), który słynie ze specyficznego mikroklimatu sprzyjającego mumifikacji ciał. Znajdują się tu sarkofagi Aurory von Königsmarck, opatek Anny II i Anny III, a także Marii Elisabeth, księżnej von Holstein-Gottorp.
Skarbiec
[edytuj | edytuj kod]
Skarbiec kolegiaty w Quedlinburgu jest jednym z najbogatszych w Niemczech. Znajduje się tu ponad 50 cennych dzieł sztuki, głównie z okresu średniowiecza, m.in. relikwiarz św. Serwacego (IX w.), grzebień z kości słoniowej króla Henryka I (VII-VIII w.), dzban z Kany Galilejskiej (I w.), ewangeliarz Samuela (IX w.), relikwiarz Henryka I oraz ewangeliarz św. Wiperta. Większość skarbów została podarowanych przez Ottonów.
Wykonany z kości słoniowej relikwiarz św. Serwacego powstał najprawdopodobniej na dworze Karola II Łysego ok. 870. Zdobienia relikwiarza przedstawiają scenę rozmowy Jezusa z jedenastoma apostołami (pominięto Judasza). Szkatułę zdobią ponadto liczne złocenia, dodane najprawdopodobniej ok. 1200 na zlecenie opatki Agnieszki II Miśnieńskiej. Z przodu relikwiarza umieszczono wykonaną w ametyście głowę św. Dionizosa (koniec I w.).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Georg Dehio: Kirchliche Baukunst des Abendlandes. Stuttgart: Verlag der Cotta'schen Buchhandlung 1887-1901, s. Tafel 47.
- ↑ Matthias Puhle: Die ottonischen Herrscher in der Rezeption des Nationalsozialismus. Quedlinburg: Christian Mühldorfer-Vogt und der Heinrich-Böllstiftung Sachsen-Anhalt, 2005, s. 22. (niem.).: "Heinrich Himmler, der sich als reinkarnierter König Heinrich I. sah, trieb den Heinrichskult in Quedlinburg kräftig voran.", co w wolnym tłumaczeniu na polski brzmi: “Heinrich Himmler, który uważał się za reinkarnację króla Henryka I, propagował kult Henryka w Quedlinburgu”
- ↑ Zob. Wäß 2006, s. 511 wyczerpujące opisy poszczególnych płyt.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Klaus Voigtländer: Die Stiftskirche St. Servatii zu Quedlinburg. Geschichte ihrer Restaurierung und Ausstattung. Berlin: 1989. ISBN 3-05-000580-7. (niem.).
- Friedemann Goßlau, Rosemarie Radecke: Die Stiftskirche zu Quedlinburg. Eine Führung durch den romanischen Kirchenbau und den Domschatz. Quedlinburg: 1999. ISBN 3-9806120-7-4. (niem.).
- Tim Lorentzen: Ideologische Usurpation: die nationalsozialistische Umgestaltung der Stiftskirchen zu Braunschweig und Quedlinburg als Zeichenhandlung. Wolfenbüttel: 2005. (niem.).
- Antje Middeldorf Kosegarten. "Die häßlichen Äbtissinnen" : Versuch über die frühen Grabmäler in Quedlinburg. „Zeitschrift des Deutschen Vereins für Kunstwissenschaft”. 56/57, 2002/03(2004). s. 9-47. (niem.).
- Kerstin Hengevoss-Dürkop: Äbtissinnengrabmäler als Repräsetationsbilder: die romanischen Grabplatten in Quedlinburg. W: Otto Gerhard Oexle (wyd.): Die Repräsentation der Gruppen: Texte, Bilder, Objekte. Getynga: 1998, s. 45-87. (niem.).
- Helga Wäß: Form und Wahrnehmung mitteldeutscher Gedächtnisskulptur im 14. Jahrhundert. Ein Beitrag zu mittelalterlichen Grabmonumenten, Epitaphen und Kuriosa in Sachsen.Katalog ausgewählter Objekte vom Hohen Mittelalter bis zum Anfang des 15. Jahrhunderts (Tom 2). Bristol: 2006, s. 510. ISBN 3-86504-159-0. (niem.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Kolegiata św. Serwacego w Quedlinburgu: strona oficjalna. [dostęp 2009-02-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (13 lutego 2009)]. (niem.).
- sekulada.com: Kolegiata w Quedlinburgu - Kolebka Ottonów. [dostęp 2016-07-10]. (pol.).
