Przejdź do zawartości

Konklawe 1549–1550

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Konklawe 1549-1550
Ilustracja
Daty i miejsce
29 listopada 1549 – 8 lutego 1550
Pałac Apostolski, Rzym
Główne postacie
Dziekan

Giovanni Domenico de Cupis

Kamerling

Guido Ascanio Sforza

Protoprezbiter

Louis de Bourbon de Vendôme (obecny od 14 stycznia 1550)

Protoprezbiter elektorów

François de Tournon CRSAnt (od 12 grudnia 1549 do 14 stycznia 1550)
Rodolfo Pio di Carpi (do 12 grudnia 1549)

Protodiakon

Innocenzo Cibo (czasowo nieobecny od 23 stycznia do 1 lutego 1550)

Protodiakon elektorów

Francesco Pisani (od 23 stycznia do 1 lutego 1550)

Wybory
Liczba elektorów
• uczestnicy
• nieobecni


51
3

Wybrany papież
Zdjęcie papieża
Giovanni Maria Ciocchi del Monte
Przybrane imię: Juliusz III

Konklawe 29 listopada 1549 – 8 lutego 1550 – konklawe, które odbyło się po śmierci papieża Pawła III i zakończyło się wyborem Juliusza III.

Śmierć Pawła III

[edytuj | edytuj kod]

Paweł III zmarł 10 listopada 1549 w wieku 81 lat. Jego nadspodziewanie długi, 15-letni pontyfikat nie jest oceniany jednoznacznie. Z jednej strony był krytykowany za nepotyzm, z drugiej strony podjął długo oczekiwane działania mające na celu reformę Kościoła, w tym zwołał sobór. W chwili jego śmierci obrady soboru były jednak zawieszone z powodu konfliktu papieża z cesarzem Karolem V. Co więcej, pomimo tych kroków katolicyzm w dalszym ciągu był w odwrocie – w trakcie pontyfikatu tego papieża protestantyzm przyjęły królestwa Danii i Norwegii, elektoraty Saksonii i Brandenburgii i szereg pomniejszych terytoriów niemieckich, w Genewie rozpoczął działalność Jan Kalwin, a w Anglii ugruntowała się schizma. Jego niewątpliwą zasługą było natomiast mianowanie wielu nowych kardynałów, którzy widzieli potrzebę gruntownych reform w Kościele, co w ciągu poprzednich stu lat bynajmniej nie było regułą.

Lista uczestników konklawe

[edytuj | edytuj kod]

W chwili śmierci Pawła III Kolegium Kardynalskie liczyło 54 członków, z czego na konklawe przybyło 51, jednak dwóch z nich zmarło w jego trakcie, a dwóch opuściło je z powodu choroby[1]:

Wśród elektorów było dwunastu Francuzów, czterech Hiszpanów i po jednym Niemcu, Angliku oraz Portugalczyku; resztę stanowili Włosi. Trzydziestu ośmiu z nich mianował Paweł III, sześciu papież Klemens VII, a siedmiu Leon X.

Nieobecni

[edytuj | edytuj kod]

Trzech kardynałów nie uczestniczyło w konklawe, w tym dwóch Francuzów i Portugalczyk:

De Givry został mianowany przez Klemensa VII, pozostali dwaj przez Pawła III.

Frakcje i kandydaci

[edytuj | edytuj kod]

W Świętym Kolegium wyróżniano trzy grupy kardynałów: zwolenników cesarza, zwolenników Francji oraz „farnesian”, czyli włoskich kardynałów mianowanych przez Pawła III i skupionych wokół jego wnuka kardynała Alessandro Farnese. Jednakże w końcowym okresie pontyfikatu Pawła III Farnese wszedł w ścisły sojusz z cesarzem Karolem V, licząc na odzyskanie dla swego rodu księstwa Parmy i Piacenzy. Tym samym Kolegium Kardynałów na konklawe było podzielone jedynie na dwie duże frakcje[3]:

  • Partia cesarska – kardynałowie Álvarez de Toledo, Mendoza, Cueva, Pacheco, Gonzaga, Doria, Sforza, Pio di Carpi, Morone, Madruzzo, Truchsess, Pole, Alessandro Farnese, Crescenzi, Sfondrati, Duranti, Ranuccio Farnese, Medici, Maffei, Savelli, Cornaro, della Rovere
  • Partia francuska – kardynałowie de Guise, Armagnac, Meudon, Lenoncourt, du Bellay, Chatillon, Charles de Vendome, Tournon, de la Chambre, Louis de Bourbon, Amboise, Jean de Lorraine, Cupis, Salviati, del Monte, Carafa, Cesi, Veralli, Ridolfi, Pisani, Sermoneta, Este, Capodiferro, Crispi, Filonardi

Kardynałowie Cibo, Gaddi, da Silva i Cervini byli uważani za neutralnych.

Kandydatem popieranym przez cesarza był Hiszpan Álvarez de Toledo, a w dalszej kolejności Carpi, Morone, Sfondrati oraz Anglik Reginald Pole. Karol V wykluczył natomiast w instrukcjach dla swych kardynałów kandydatury Salviatiego, Cerviniego, Capodiferro, Ridolfiego, Verallo i wszystkich Francuzów[4]. Francuzi natomiast popierali w pierwszej kolejności kandydatury kardynałów Lorraine, Ridolfiego, Salviatiego, de Cupis i d’Este, a w dalszej Cerviniego i del Monte, natomiast przeciwni byli Pole’owi[5]. Salviati był najczęściej wymienianym kandydatem w ostatnich miesiącach życia Pawła III[6].

Konklawe

[edytuj | edytuj kod]
Kardynał Reginald Pole (ok. 1549 r.)

Konklawe rozpoczęło się 29 listopada 1549 roku z udziałem 41 kardynałów[7]. Hiszpan Pacheco dotarł rankiem 4 grudnia[8]. Francuscy kardynałowie de Guise, du Bellay, Charles de Vendome, Chatillon i Tournon przybyli 12 grudnia. 14 grudnia 1549 chory kardynał Filonardi opuścił konklawe i zmarł pięć dni później, a 22 grudnia 1549 konklawe opuścił także Marcello Cervini, jednak 28 grudnia skład elektorów uzupełnili Francuzi de la Chambre i Amboise. 31 grudnia 1549 na konklawe dotarł kardynał Lorraine, ale już następnego dnia ciężko chory de la Chambre musiał zrezygnować z udziału w nim. 14 stycznia 1550 do grona elektorów dołączył Louis Bourbon, ale 20 stycznia obrady opuścił Ridolfi, który zmarł 31 stycznia 1550. Między 23 stycznia a 1 lutego 1550 czasowo poza konklawe przebywał także protodiakon Innocenzo Cibo[9]. W końcowym głosowaniu 8 lutego 1550 wzięło udział 47 elektorów.

Elektorzy mieli prawo wpisywać na kartkach wyborczych więcej niż jednego kandydata[10].

Stronnictwo cesarskie postanowiło wykorzystać swą liczebną przewagę w pierwszych dniach konklawe i jeszcze przed przybyciem Francuzów próbowało doprowadzić do wyboru kardynała Reginalda Pole’a na papieża. Już w pierwszym głosowaniu 3 grudnia uzyskał on 21 głosów, a w drugim następnego dnia 24 głosy, podczas gdy wymagana większość wynosiła 28 głosów[11]. W nocy z 4 na 5 grudnia zwolennicy Pole’a podjęli próbę wybrania go przez aklamację, na co jednak Anglik się nie zgodził[12]. Obecni na konklawe profrancuscy kardynałowie próbowali przeciwdziałać poczynaniom przeciwnego obozu. Inkwizytor Carafa zarzucał Anglikowi kryptoprotestantyzm. Francuski ambasador w Rzymie Claude d’Urfé oficjalnie zażądał odroczenia obrad do czasu przybycia Francuzów, a sprzyjający Francji dziekan Świętego Kolegium de Cupis poparł ten pomysł. Jednak ostatecznie większość kardynałów sprzeciwiła się temu[13].

Przed głosowaniem 5 grudnia wśród elektorów panowało powszechne przekonanie, że w jego wyniku Pole zostanie papieżem. W fazie pisemnego głosowania (scrutinium) dostał 23 głosy, a do zwycięstwa potrzebował 28. Po ogłoszeniu wyniku kardynał Carpi rozpoczął procedurę akcesu i również oddał swój głos na Anglika. Chwilę później to samo uczynił Farnese, jednak wbrew oczekiwaniom frakcji cesarskiej na tym się zakończyło. O porażce Pole’a przesądziły prawdopodobnie, oprócz wątpliwości co do jego ortodoksji, także angielskie pochodzenie i stosunkowo młody wiek (49 lat), które powodowały, że wielu starszych kardynałów z Włoch nie chciało na niego głosować[14].

6 grudnia francuski ambasador ponownie stanął w drzwiach konklawe informując o rychłym przyjeździe kardynałów z jego kraju. Cesarscy kardynałowie, nie zniechęceni porażką z poprzedniego dnia, ponawiali swe wysiłki na rzecz Pole’a, by zdążyć przed ich przybyciem. 7 grudnia rano Pole otrzymał 22 głosy w scrutinium i 2 kolejne w fazie akcesu, ale było to wciąż za mało. Frakcja profrancuska nieoczekiwanie wysunęła jako kontrkandydata kardynała Toledo, jednego z najbardziej procesarskich kardynałów. Cesarska frakcja oczywiście na niego się zgodziła, ale w głosowaniu okazało się, że stronnictwo profrancuskie, wbrew deklaracjom, nie poparła go, lecz swojego kandydata Salviatiego. Wysunięcie Toledo było zwykłym manewrem taktycznym, mającym na celu rozbicie jedności frakcji cesarskiej między dwóch kandydatów i tym samym osłabienie kandydatury Pole’a. W głosowaniu 12 grudnia Hiszpan otrzymał 12 głosów w scrutinium i 3 kolejne przez akces[15].

12 grudnia przybyli francuscy kardynałowie, w tym ich lider Guise. Od tego momentu siły obu grup były wyrównane. Zarówno Francuzi, jak i kardynałowie cesarscy podczas następnych tygodni pozostawali w regularnym kontakcie ze swoimi ambasadorami, a ci odpowiednio z królem Francji Henrykiem II lub cesarzem Karolem V. Reguły kanoniczne, zakazujące kontaktów ze światem zewnętrznym podczas konklawe, a także nakazujące stopniowe ograniczanie posiłków elektorom, nie były przestrzegane, co sprzyjało przedłużaniu się konklawe. W odbywających się rutynowo głosowaniach frakcja cesarska głosowała na Reginalda Pole’a (otrzymywał regularnie 21-23 głosy), a frakcja francuska na Carafę (otrzymywał 21-22 głosy począwszy od 15 grudnia). W międzyczasie poszukiwano kandydatów kompromisowych. W dniach 14 – 16 grudnia obie frakcje przedstawiły sobie nawzajem swoje listy kandydatów, ale nie doszły do porozumienia. Wobec fiaska tych rozmów w dwóch kolejnych turach obie frakcje demonstracyjnie zagłosowały na kardynałów nie uważanych za papabile. W głosowaniu 16 grudnia piętnaście głosów kardynałów z cesarskiej frakcji oddanych zostało na nieobecnego kardynała-infanta Henryka z Portugalii, a następnego dnia profrancuscy kardynałowie oddali aż 20 głosów na swego 23-letniego lidera Guise[16].

26 grudnia ponownie wysunięta została kandydatura kardynała Toledo. Frakcja cesarska działała bardzo dyskretnie, starając się zakulisowo przeciągnąć na stronę Hiszpana ośmiu kardynałów z przeciwnego obozu. Wydawało się, że zdołali zebrać 31 głosów na jego rzecz, co przy 45 elektorach stanowiło wystarczającą ilość. Jednakże Francuzi w porę zorientowali się w tych działaniach i podjęli skuteczną kontrakcję. W głosowaniu 27 grudnia Toledo otrzymał jedynie 20 głosów, a kontrkandydat Francuzów de Cupis 22 głosy. Dzień później dotarło na konklawe kolejnych dwóch Francuzów, wzmacniając swoją frakcję i podwyższając wymagany próg do 32 głosów[17].

Przedłużające się konklawe powodowało, że nie była możliwa inauguracja Roku Jubileuszowego, która powinna mieć miejsce w Wigilię Bożego Narodzenia 24 grudnia 1549. Pomimo że w Rzymie było już wielu pielgrzymów, kardynałowie uznali, że stosownej ceremonii musi dokonać nowy papież, którego na razie nie było. Nie skłoniło to jednak elektorów do przyspieszenia decyzji[18].

2 stycznia 1550 odbyło się spotkanie Alessandro Farnese z kardynałem Guise, ale nie przyniosło ono żadnych rezultatów. W tej sytuacji cesarska frakcja podjęła próbę dokonania wyboru kardynała Morone. 15 stycznia dostał on 24 głosy w scrutinium i 2 kolejne przez akces, ale wymagany próg wynosił wtedy już 32 głosy. Wobec niepowodzenia tej inicjatywy cesarscy powrócili do głosowania na Pole’a. Kolejne spotkanie Farnese z Guise również do niczego konstruktywnego nie doprowadziło, a jedynie spowodowało usztywnienie stanowisk obu frakcji. Cesarscy zadeklarowali, że nigdy nie zagłosują na de Cupisa, Salviatiego, Carafę i Ridolfiego, natomiast Francuzi wykluczyli Pole’a, Morone, Sfondratiego i Carpi[19].

W drugiej połowie stycznia coraz więcej kardynałów, zmęczonych impasem, zaczęło głośno wytykać naruszenia reguł konklawe oraz brak woli kompromisu po obu stronach. W dniach 26–31 stycznia obrady poświęcono nie na głosowania, lecz na wyeliminowanie istniejących nadużyć. W rezultacie zwolniono wielu konklawistów (tj. sług kardynałów podczas konklawe), których zgodnie z regułami mogło być najwyżej dwóch i zaczęto wdrażać ograniczenia w zakresie posiłków i egzekwować zakaz kontaktów ze światem zewnętrznym[20].

31 stycznia 1550 zmarł kardynał Ridolfi, jeden z głównych kandydatów Francji. W tej sytuacji Francuzi wysunęli kandydaturę Salviatiego. Liczyli oni na rozłam wśród cesarskich kardynałów, gdyż wbrew stanowisku Alessandro Farnese jego własny brat Ranuccio skłaniał się ku Salviatiemu. Ostatecznie jednak manewr ten się nie powiódł, gdyż Ranuccio okazał się lojalny wobec Alessandro[21].

Wybór Juliusza III

[edytuj | edytuj kod]

Krótko po wprowadzeniu rygorystycznych reguł impas został przełamany. 6 lutego kamerling Sforza zaproponował Giovanniego Ciocchi del Monte, biskupa Palestriny, który uchodził za możliwego do zaakceptowania dla obu zwaśnionych stronnictw. Kardynał Guise początkowo się sprzeciwił, proponując w zamian Cerviniego, ale kardynał d’Este przekonał go do poparcia del Monte. Również Alessandro Farnese i jego stronnicy zgodzili się na tę kandydaturę. Przeciwni mu byli hiszpańscy kardynałowie, jednak kardynałowie Farnese i Maffei przekonali Mendozę i Toledo do zmiany zdania. Również Truchsess, Pole i Gonzaga udzielili poparcia biskupowi Palestriny. 7 lutego wybór del Monte był już pewny. Tego dnia późnym wieczorem 41 kardynałów (nie licząc del Monte) zebrało się w kaplicy Pauliańskiej i przez aklamację wybrali del Monte na papieża. Nie brali w tym udziału jedynie Madruzzo, Gonzaga, Pacheco i Cueva oraz chory kardynał Carpi, z tym, że ten ostatni również zadeklarował poparcie dla del Monte. Elekt obrał imię Juliusz III. Z uwagi na późną porę zrezygnowano jednak z ogłoszenia wyników i wszyscy elektorzy wycofali się na noc do cel. Rankiem 8 lutego odbyło się formalne głosowanie, w którym del Monte uzyskał głosy wszystkich elektorów, w tym także Carpi, Madruzzo, Gonzagi, Pacheco i Cuevy. Tylko sam del Monte zagłosował na kardynała Toledo[22]. Rezultat konklawe ogłosił protodiakon Innocenzo Cibo, który 22 lutego 1550 uroczyście koronował nowego papieża[23].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Lista elektorów i nieobecnych za The Cardinals of the Holy Roman Church; Eubel, s. 31 przyp. 1.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae Od XIV do XVI wieku (a sporadycznie nawet i jeszcze później) rozpowszechniony był zwyczaj nazywania kardynałów (nawet w oficjalnych dokumentach) nie według ich imion i nazwisk, lecz według pseudonimów nawiązujących najczęściej do miejsca pochodzenia, diecezji lub kościoła tytularnego danego kardynała.
  3. ↑ Pastor, s. 5-6.
  4. ↑ Pastor, s. 10.
  5. ↑ Pastor, s. 20.
  6. ↑ Pastor, s. 4-5.
  7. ↑ Pastor, s. 3.
  8. ↑ Pastor, s. 13.
  9. ↑ Pastor, s. 19-20. Kardynał de la Chambre zmarł 21 lutego 1550, niespełna dwa tygodnie po zakończeniu konklawe.
  10. ↑ Vatican History
  11. ↑ Pastor, s. 11-13.
  12. ↑ Pastor, s. 14.
  13. ↑ Pastor, s. 15-17.
  14. ↑ Pastor, s. 17-18.
  15. ↑ Pastor, s. 18-19.
  16. ↑ Pastor, s. 19-27.
  17. ↑ Pastor, s. 27.
  18. ↑ Pastor, s. 27-29.
  19. ↑ Pastor, s. 30-31.
  20. ↑ Pastor, s. 31-36.
  21. ↑ Pastor, s. 37-38.
  22. ↑ Pastor, s. 38-43.
  23. ↑ Eubel, s. 31.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Ludwig von Pastor: History of the Popes. T. 13. Londyn: 1924. (ang.).
  • Konrad Eubel: Hierarchia Catholica. T. III. Padwa: 1923. (łac.).

Uzupełniające źródła internetowe

[edytuj | edytuj kod]
Papieskie elekcje i konklawe
XI wiek
XII wiek
XIII wiek
XIV wiek
XV wiek
XVI wiek
XVII wiek
XVIII wiek
XIX wiek
XX wiek
XXI wiek

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Konklawe_1549–1550&oldid=73130725”