Przejdź do zawartości

Kosatka (roślina)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kosatka
Ilustracja
T. calyculata i T. pusilla
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

żabieńcowce

Rodzina

kosatkowate

Rodzaj

kosatka

Nazwa systematyczna
Tofieldia Huds.
Fl. Anglica ed. 2: 157 (1778)
Typ nomenklatoryczny

Tofieldia calyculata (L.) Wahlenb[3].

Synonimy
  • Narthecium Gérard
  • Heriteria Schrank
  • Hebelia C.C.Gmel.
  • Conradia Raf.
  • Leptilix Raf.
  • Cymba Dulac
  • Asphodeliris Möhring ex Kuntze[4]
Kwiatostany Tofieldia pusilla

Kosatka (Tofieldia Huds.) – rodzaj roślin z rodziny kosatkowatych, obejmujący 12 gatunków pochodzących z obszarów klimatu umiarkowanego północnej hemisfery[4][5]. Gatunkiem rodzimym flory Polski jest kosatka kielichowa (Tofieldia calyculata)[6].

Nazwa naukowa rodzaju została nadana na cześć Thomasa Tofielda, angielskiego botanika, żyjącego w XVIII wieku[7].

Zasięg geograficzny

[edytuj | edytuj kod]

Kosatki występują we wszystkich regionach Europy, w Azji (na Syberii, dalekim wschodzie Rosji, w Chinach, Mongolii, Japonii, Korei oraz w Himalajach) i Ameryce Północnej (na obszarze od Ameryki subarktycznej do środkowych Stanów Zjednoczonych)[4].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Łodyga
Podziemne, krótkie kłącze.
Liście
Liście odziomkowe lub zbliżone, ciasno zachodzące na siebie u nasady, mieczowate[8], równowąskie[7], bocznie spłaszczone.
Kwiaty
Groniasty kwiatostan, niekiedy zbliżony do kłosa, wyrasta na wzniesionym, smukłym głąbiku. Kwiaty obupłciowe, 6-pręcikowe, wyrastają z kątów niewielkich podsadek[8]. Mniejsze podkwiatki zrośnięte w kieliszek. Okwiat pojedynczy, 6-listkowy. Listki okwiatu wolne lub zrośnięte u nasady, położone w dwóch podobnych okółkach. Pręciki wolne, rzadziej zrośnięte u nasady. Nitki pręcików spłaszczone (z wyjątkiem Tofieldia coccinea)[7]. Główki pręcików jajowate, osadzone u nasady lub niemal grzbietowo. Słupkowie u nasady apokarpiczne, rozdzielone na 3 krótkie szyjki. Zalążnia górna, osadzona na krótkiej szypułce, zwykle jajowata. Zalążki liczne[8].
Owoce
Trójkomorowe[8], eliptyczne do kulistych lub jajowatych torebki. Nasiona małe, czerwonawo-brązowe[7], zwykle równowąskie do podłużnych[8].
Genetyka
Liczba chromosomów 2n = 30[7].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

W dawniejszych systemach (np. Cronquista z 1981) kosatka umieszczana była w szeroko wówczas definiowanej rodzinie liliowatych (Liliaceae)[9]. W 1998 w systemie Kubitzkiego włączona została do łomkowatych (Nartheciaceae). W systemie Reveala z 1999 roku rodzaj rząd zaliczony został do rzędu kosatkowców (Tofieldiales Reveal & Zomlefer), rodziny kosatkowatych (Tofieldiaceae Takht.Barnh.)[10].

Nowsze systemy (np. system APG IV z 2016 wyłączają kosatkę z grupą kilku spokrewnionych rodzajów w odrębną rodzinę kosatkowatych (Tofieldiaceae) w obrębie rzędu żabieńcowców (Alismatales Dumort.)[8][2].

W wyniku rewizji taksonomicznych wyłączono z tego taksonu w odrębne rodzaje: Triantha i Pleea (dawniej sekcje)[7].

Gatunki[5]
Mieszańce[4]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-11-08] (ang.).
  3. Index Nominum Genericorum. [dostęp 2011-01-28]. (ang.).
  4. a b c d Rafaël Govaerts: World Checklist of Selected Plant Families. The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2011-01-28]. (ang.).
  5. a b The Plant List. [dostęp 2016-11-08].
  6. Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 193, ISBN 978-83-62975-45-7.
  7. a b c d e f Flora of North America. Vol. 26. Liliaceae: Tofieldia. [dostęp 2011-01-28].
  8. a b c d e f Flora of China. Vol. 24. Liliaceae: Tofieldia. [dostęp 2011-01-28].
  9. James L. Reveal: Families Placed in Liliaceae by Cronquist. University of Maryland. [dostęp 2010-06-22]. (ang.).
  10. Crescent Bloom: Tofieldia. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-06-08]. (ang.).