Mangustka kongijska
Crossarchus alexandri[1] | |||
O. Thomas & Wroughton, 1907[2] | |||
Systematyka | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Typ | |||
Podtyp | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Infragromada | |||
Rząd | |||
Podrząd | |||
Rodzina | |||
Podrodzina | |||
Rodzaj | |||
Gatunek |
mangustka kongijska | ||
Synonimy | |||
| |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[5] | |||
Zasięg występowania | |||
Mangustka kongijska[6] (Crossarchus alexandri) – gatunek drapieżnego ssaka z podrodziny Mungotinae w obrębie rodziny mangustowatych (Herpestidae). Ssak ten występuje w środkowej Afryce, według IUCN nie jest zagrożony wyginięciem.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Gatunek po raz pierwszy naukowo opisali teriolodzy – Brytyjczyk Oldfield Thomas i Hindus Robert Charles Wroughton – w 1907 roku na łamach The Annals and Magazine of Natural History[2]. Jako miejsce typowe odłowu holotypu Thomas i Wroughton wskazali „Banzyville nad Ubangi” (ang. from Banzyville, Ubanghi), uściślone przez Coreya Goldmana w 1984 roku do Mobayi-Mbongo w Zairze (formalnie Demokratyczna Republika Konga), o współrzędnych geograficznych 4°00′N 21°11′E/4,000000 21,183333[3].
W 1984 roku Goldman zaproponował wyróżnienie – oprócz podgatunku nominatywnego – podgatunku minor ze skrajnie wschodniej Demokratycznej Republik Konga i Ugandy, na podstawie mniejszych rozmiarów czaszki[3]. Jednakże późniejsze badania nie potwierdziły statusu podgatunku[7] i takson ten traktuje się jako monotypowy[8][5][9][10].
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]- Crossarchus: gr. κροσσοι krossoi „frędzel”; ἀρχὀς arkhos „odbyt”[11].
- alexandri: kpt. Boyd Francis Alexander (1873–1910), brytyjski oficer, ornitolog, kolekcjoner, odkrywca, który z ekspedycji po Afryce od Nigru do Nilu zebrał kolekcję ssaków, którą potem przesłał do Muzeum Historii Naturalnej w Londynie[2][12].
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Mangustka kongijska występuje w Demokratycznej Republice Konga, na północy od rzeki Ubangi i na południu do rzeki Kasai[5]. Występuje także w zachodniej Ugandzie[5][8]. Oddzielna populacja zasiedla też stoki Mount Elgon w Ugandzie[9]. Według sugestii Raya z 2001 roku[13], ssak ten występuje również w południowo-zachodniej części Republiki Środkowoafrykańskiej[14].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała 35–44 cm, ogona 22,5–31,7 cm, stępu 7,5–9,1 cm, ucha 1,9–2,8 cm; masa ciała samców (n = 2) 1,19, 1,75 kg, samic (n = 1) 1,45 kg[8][9]. Największy przedstawiciel rodzaju mangustka (Crossarchus)[8]. Posiada brązowo-czarne, grube i kudłate futro. Grzywa ciągnie się od głowy do ogona (na szyi grzywa układa się w spiralę o długości 6–8 cm)[8][9]. Włosy na grzbiecie długości 40–50 mm, stopniowo wydłużają się od karku w kierunku zadu[8]. Pysk koloru szaropłowego, wydłużony, najdłuższy wśród mangustek (rostrum stanowi 34–36% długości condylobasal[b]). Włosy na głowie krótkie. Ogon, który stanowi około 70% długości ciała, jest długowłosy i zwęża się u podstawy[9]. Po pięć palców na przednich i tylnych łapach[8]. Dobrze rozwinięte pazury na przednich łapach. Samica ma trzy pary sutków[9]. Mangustka kongijska jest sympatryczna z podgatunkiem nigricolor mangustki angolskiej (C. ansorgei) w Kongo, ale jest większa[8]. Długość condylobasal 74–81,1 mm; rostrum 25,7–31,9 mm; szerokość kości jarzmowej 35,4–43,4 mm[8]. Wzór zębowy: I C P M = 36[8].
Ekologia
[edytuj | edytuj kod]Mangustka kongijska zamieszkuje nizinne oraz górskie lasy deszczowe, wilgotne dna dolin, a sezonowo zalane, leśne bagna[8][5]. W przeciwieństwie do mangustki angolskiej nie boi się przebywać w pobliżu ludzkich siedlisk[9]. Oddzielona populacja z Mount Elgon występuje na wysokości 1500–2900 m n.p.m.[9]
Gatunek towarzyski, obserwowany w grupach liczących od 10 do 20 osobników[8][9]. Wydają chrząkające i świergoczące odgłosy[9]. Podczas jakiekolwiek zagrożenia wydają głośne dźwięki, po czym uciekają w ciszy[9]. Stają na przednich łapach w celu zaznaczenia pni i gałęzi, około 25 cm nad ziemią z wydzieliny gruczołu analnego[9]. Ssaki w niewoli mają skłonności do oddawania kału i moczu w jednym miejscu, przy czym żywo reagują na kał i mocz innego osobnika, natychmiast przykrywając go własnym[9]. Maksymalnie dziesięć mangustek śpi razem w otworach w pniach martwych drzew[9]. Prawdopodobnie prowadzą dzienny tryb życia, choć z Kivu w Demokratycznej Republice Konga pochodzą sprawozdania o jakiejś formie aktywności nocnej[8]. Potrafią wspinać się na drzewa[8].
Prawdopodobnie żywią się dżdżownicami, ślimakami (w tym pomrowikami), chrząszczami i małymi kręgowcami, polując na nie w poszyciu lasu i gnijących kłodach; pokarm uzupełniają też o niektóre owoce[8].
Na dziewięć schwytanych w połowie kwietnia samic u sześciu stwierdzono zarodki[9]. Pigmeje z plemienia Mbuti twierdzą, że samica rodzi 3–4 młode[9]. Brak innych informacji[8].
Na okazach z DR Konga stwierdzono nicienie z gatunków Subulura shebini i Spirura congolense, nimfę wrzęchy z gatunku Armillifer armillatus oraz wesz z rodzaju Sericatoeus[9]. Nic nie wiadomo na temat chorób i drapieżników polujących na tego ssaka[9].
Status zagrożenia i ochrona
[edytuj | edytuj kod]W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. Least Concern – najmniejszej troski)[5]. Choć globalna wielkość populacji nie jest znana[5], to na bazarach w północno-wschodniej części Demokratycznej Republiki Konga, na których handluje się dziczyzną, mięso z tego ssaka występuje dość powszechnie (43%, jeśli chodzi o ssaki mięsożerne), co sugeruje, że gatunek ten jest powszechny i liczny w tym regionie[5]. Pigmeje z plemienia Mbuti w Lesie Równikowym Ituri ze wszystkich zwierząt mięsożernych najczęściej chwytają właśnie mangustkę kongijską[5]. Nie ma większych zagrożeń, ale populacja tego ssaka prawdopodobnie spada z powodu utraty siedlisk i polowań[5]. Populacja z Mount Elgon może być również zagrożona przez polowania i degradację ich siedlisk[8][5][9]. Gatunek ten występuje w kilku obszarach chronionych, chociaż stopień jego ochrony jest tam różny[5].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Crossarchus alexandri, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c O. Thomas, R.Ch. Wroughton. New mammals from Lake Chad and the Congo, mostly from the collections made during the Alexander-Gosling expedition. „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh Series. 19, s. 373, 1907. (ang.).
- ↑ a b c d C.A. Goldman. Systematic revision of the African mongoose genus Crossarchus (Mammalia: Viverridae). „Canadian Journal of Zoology”. 62, s. 1618-1630, 1984. (ang.).
- ↑ minor, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-27] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l F.M. Angelici , E. Do Linh San , Crossarchus alexandri, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2015-4 [dostęp 2016-11-07] (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński, W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 143. ISBN 978-83-88147-15-9.
- ↑ M. Colyn, J. Van Rompaey. A biogeographic study of cusimanses (Crossarchus) (Carnivora, Herpestidae) in the Zaire Basin. „Journal of Biogeography”. 21 (5), s. 479-489, 1994. DOI: 10.2307/2845652. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q J.S. Gilchrist, A.P. Jennings, G. Veron & P. Cavallini (koordynator): Family Herpestidae (Mongooses). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 324. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s H. van Rompaey, M. Colyn: Crossarcus alexandri Alexander’s Cusimanse. W: J. Kingdon, D. Happold, T. Butynski, M. Hoffmann, M. Happold, J. Kalina (red.): Mammals of Africa. Cz. 5: Carnivores, Pangolins, Equids and Rhinoceroses. London: Bloomsbury Natural History, 2013, s. 374–376. ISBN 978-1-4081-2257-0. (ang.).
- ↑ C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 420. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer: Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. Washington: Government Printing Office, 1904, s. 204, seria: North American Fauna. (ang.).
- ↑ B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 7. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
- ↑ J.C. Ray: Carnivore biogeography and conservation in the African forest. W: W. Weber, L. White, A. Vedder, L. Naughton-Treves (red.): African rain forest ecology and conservation. New Heaven: Yale University Press, 2001, s. 214–232. ISBN 978-0300084337. (ang.).
- ↑ G. Sonet, M. Colyn, E. Verheyen, Z.T. Nagy, W. Wendelen, H. Van Rompaey, J. Hulselmans. Afrotropical forest-dwelling mongooses (Mammalia: Herpestidae: Crossarchus) investigated by craniometry and mitochondrial DNA. „Journal of Zoological Systematics and Evolutionary Research”. 52 (4), s. 323–330, 2014. DOI: 10.1111/jzs.12066. (ang.).
- ↑ Condylobasal length. encyclopedia.com. [dostęp 2016-11-07]. (ang.).