Marchewnik anyżowy

Marchewnik anyżowy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	selerowce
Rodzina	selerowate
Rodzaj	marchewnik
Gatunek	marchewnik anyżowy
	Nazwa systematyczna
	Myrrhis odorata (L.) Scop.
	Multimedia w Wikimedia Commons

Marchewnik anyżowy, m. wonny (Myrrhis odorata) – gatunek rośliny z rodziny selerowatych. Przedstawiciel monotypowego rodzaju marchewnik Myrrhis Mill.^[3]^[4]^[5] Występuje naturalnie na obszarach górskich południowej Europy^[4], od Pirenejów po Półwysep Bałkański^[6]. Jest rozpowszechniony w uprawie i rejestrowany jako dziczejący na różnych obszarach świata, m.in. w Chile^[4]. Także w Polsce notowany jest jako gatunek dziczejący na Dolnym Śląsku i Pomorzu^[5].

Owoce i korzenie używane są jako aromatyczna przyprawa. Wykorzystywany jest także jako roślina pastewna i roślina lecznicza^[6]. Gatunek popularny był zwłaszcza w przeszłości^[4]. Wykładano go m.in. na podłogach w izbach mieszkalnych^[4] oraz w kościołach^[3], co popularne było zwłaszcza w średniowiecznej Anglii. Liście wykorzystywane były także do polerowania drewna dębowego^[3].

Morfologia

Pokrój: Roślina dwuletnia lub bylina wysokości 40-120 cm^[5], czasem nawet osiągająca do 2 m^[4]. Roślina kłączowa, z kłączem grubym i rozgałęzionym. Łodygi puste wewnątrz, w górze rozgałęziające się, nagie lub owłosione w węzłach i na pochwach. Cała roślina pachnie anyżem^[5].
Liście: W ogólnym zarysie trójkątne, dwu- do czterokrotnie pierzaste. Dolne liście ogonkowe, wyższe siedzące, z pochwami nieco rozdętymi. Odcinki liści ostatniego rzędu jajowato lancetowate, pierzasto wcinane na dole, poza tym na całym brzegu karbowano piłkowane. Blaszka jest owłosiona od spodu^[5].
Kwiaty: Zebrane w baldachy złożone, składające się z 5–18 baldachów prostych. Pokryw brak lub są one nieliczne (1–2), podczas gdy pokrywki składają się z wielu (5–7) listków. Kwiaty obupłciowe znajdują się tylko w środkowej części baldachów szczytowych, podczas gdy na ich brzegach i w baldachach bocznych występują tylko kwiaty męskie. Kielich drobny, ze słabo widocznymi ząbkami działek. Płatki korony białe, odwrotnie jajowate, wycięte na końcach, w kwiatach brzeżnych płatki są większe od tych znajdujących się wewnątrz baldachów^[5]. Pręciki w liczbie 5. Zalążnia dolna, dwukomorowa, w każdej z komór z pojedynczym zalążkiem. Słupki dwa^[4] o szyjkach 1,5 raza dłuższych od stożkowatego krążka miodnikowego^[5].
Owoce: Rozłupnia rozpadająca się na dwie rozłupki^[4]. Te na przekroju gwiazdkowate z powodu pięciu, wydatnych, trójkanciastych żeber, które na brzegach bywają owłosione. Owoce poza tym nagie, o kształcie równowąsko podługowatym^[5]^[4].

Systematyka

Jedyny gatunek w obrębie rodzaju marchewnik Myrrhis P. Miller, Gard. Dict. Abr. ed. 4. 28 Jan 1754 (syn. Chaerophyllastrum Heister ex Fabricius)^[7].

W obrębie rodziny selerowatych (baldaszkowatych) Apiaceae rodzaj klasyfikowany jest do podrodziny Apioideae, plemienia Scandiceae i podplemienia Scandicinae^[8].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).
↑ ^a ^b ^c David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 611, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 307. ISBN 0-333-74890-5.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Władysław Szafer, Bogumił Pawłowski (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Kraków: PAN, PWN, 1960, s. 35.
↑ ^a ^b ZbigniewZ. Podbielkowski ZbigniewZ., Słownik roślin użytkowych, Warszawa: Państ. Wydaw. Rolnicze i Leśne, 1989, s. 219, ISBN 83-09-00256-4, OCLC 69595653 .
↑ Myrrhis. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-05-21].
↑ Genus: Myrrhis Mill.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-05-21].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).

[mabb-3] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 611, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[philips-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 307. ISBN 0-333-74890-5.

[flora-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Władysław Szafer, Bogumił Pawłowski (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Kraków: PAN, PWN, 1960, s. 35.

[podbielkowski-6] ZbigniewZ. Podbielkowski ZbigniewZ., Słownik roślin użytkowych, Warszawa: Państ. Wydaw. Rolnicze i Leśne, 1989, s. 219, ISBN 83-09-00256-4, OCLC 69595653 .

[ing-7] Myrrhis. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-05-21].

[grin-8] Genus: Myrrhis Mill.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-05-21].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]