Mieczyk dachówkowaty

Mieczyk dachówkowaty
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	kosaćcowate
Rodzaj	mieczyk
Gatunek	mieczyk dachówkowaty
	Nazwa systematyczna
	Gladiolus imbricatus L.; Sp. Pl. 1: 37. 1753
	Multimedia w Wikimedia Commons

Mieczyk dachówkowaty (Gladiolus imbricatus) – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny kosaćcowatych.

Występowanie

Zasięg występowania mieczyka dachówkowatego obejmuje Europę Środkową i Wschodnią, sięgając na wschodzie po Ural i Kaukaz^[3].

W Polsce występuje na całym terytorium, ale w górach dużo częściej. Roślina dawniej pospolita, obecnie rzadka, szczególnie na niżu. W polskich Karpatach Zachodnich występuje głównie w niższych położeniach. W Tatrzańskim Parku Narodowym występuje na ponad 20 stanowiskach, sięgając na zboczach Małego Giewontu nad Doliną Małej Łąki do 1550 m n.p.m. Największa populacja mieczyka dachówkowatego w polskich Tatrach znajduje się na polanie Brzanówka koło Zazadniej, gdzie w latach 2012-2014 liczbę rosnących tam osobników oszacowano na 250-260 tys., w tym 70-80 tys. kwitnących, zaś liczba osobników na metr kwadratowy miejscami przekraczała 100^[3].

Morfologia

Łodyga: Pojedyncza, nierozgałęziona, sztywna, dorastająca do 1m (wraz z kwiatostanem).
Liście: Jest ich zaledwie kilka (2–4), są całobrzegie, długie i sztywne. Mają mieczowaty kształt i obejmują pochwiasto dolną część łodygi. Długość 20–25 cm, szerokość ok. 2 cm.
Kwiaty: Duże kwiaty na szczycie łodygi zebrane w jednostronne, gęste grono złożone z kilku do kilkunastu kwiatów. Kwiaty grzbieciste, lejkowate, o długości ok. 2,5 cm. Okwiat niezróżnicowany na kielich i koronę, składający się z 6 purpurowoczerwonych działek, które są u nasady zrośnięte w krótki kieliszek. Najwyższa działka nieco szersza, najniższa dłuższa od pozostałych. Trzy dolne działki o nieco podgiętych brzegach maja ciemnoczerwone smugi z białym środkiem. Nitki trzech pręcików dwukrotnie dłuższe od zielonych pylników. Słupek z nitkowatą szyjką i trzema znamionami.
Owoc: Trójkanciasta torebka z licznymi, oskrzydlonymi nasionami.
Część podziemna: Posiada podziemną bulwocebulkę. Dolna to ubiegłoroczna cebulka, z której roślina czerpie substancje zapasowe, górna to młodsza, tegoroczna bulwocebulka, w której roślina gromadzi substancje zapasowe na przyszły rok. Obydwie mają kulisty kształt i otoczone są błoniasta osłonką.

Biologia i ekologia

Bylina, geofit cebulkowy. Kwitnie w lipcu, zapylana jest przez błonkówki^[4]. Roślina wiatrosiewna. Siedlisko: wilgotne łąki, ugory, polany, zarośla, dąbrowy, w Polsce w niektórych miejscach w górach i na Podhalu masowo. Na niżu rzadko spotykany. Dawniej rósł również w uprawach owsa i jęczmienia jako chwast.

Na niżu rośnie głównie na podmokłych łąkach trzęślicowych, pozostających w stałym zasięgu wód gruntowych (All.) Molinion caeruleae, Ass. Triglochino-Glaucetum (reg.)^[5]. W górach stanowi element świeżych łąk kośnych i pastwisk. Uchodzi tu za gatunek charakterystyczny dla typowej dla naszych Karpat Zachodnich łąki mieczykowo-mietlicowej (All.) Arrhenatherion elatioris, (Ass.) Gladiolo-Agrostietum capillaris^[3]. Na wyższych stanowiskach górskich (powyżej granicy upraw), w tym w Tatrach, swą obecność zawdzięcza człowiekowi. Związany jest tu wyłącznie z polanami i ekstensywną gospodarką kośną (częściowo również pasterską).

Liczba chromosomów 2n= 60^[6].

Zagrożenia i ochrona

Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Umieszczona na polskiej czerwonej liście w kategorii NT (bliski zagrożenia)^[7]. Roślina coraz rzadsza, również w górach. Często zbierana dla swych pięknych kwiatów. Łatwa do wyniszczenia, gdyż podczas zbierania przeważnie wyrywa się z ziemi wraz z bulwami. Przyczyną wyraźnego zanikania tego gatunku jest również zmiana sposobu użytkowania łąk: osuszania ich i zaorywania^[8]. Według Światowej Unii Ochrony Przyrody gatunek narażony na wymarcie (kategoria zagrożenia VU).

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-09] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Zbigniew Mirek, Agnieszka Nikel, Łukasz Wilk: Ozdoba łąk reglowych, w: "Tatry" nr 4 (50), jesień 2014, s. 50-51
↑ Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych. Warszawa. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.

Bibliografia

Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Kwiaty Tatr. Przewodnik kieszonkowy. Warszawa: MULTICO Oficyna Wyd., 2003. ISBN 83-7073-385-9.
Zofia Radwańska-Paryska: Rośliny tatrzańskie (Atlasy botaniczne). Irena Zaborowska (ilustr.). Warszawa: WSiP, 1988. ISBN 83-09-00256-4.
Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
K. Zarzycki, R. Kaźmierczakowa: Polska Czerwona Księga Roślin. Kraków: IB PAN, 2001. ISBN 83-85444-85-8.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-09] (ang.).

[MNW-3] Zbigniew Mirek, Agnieszka Nikel, Łukasz Wilk: Ozdoba łąk reglowych, w: "Tatry" nr 4 (50), jesień 2014, s. 50-51

[4] Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.

[5] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych. Warszawa. ISBN 83-01-14439-4.

[6] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[7] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[C-8] Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]