Mieczysław Jastrun

Mieczysław Jastrun
	; Mieczysław Jastrun (1950)
Data i miejsce urodzenia	29 października 1903 ; Korolówka
Data i miejsce śmierci	22 lutego 1983 ; Warszawa
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	poezja
	Ważne dzieła
	Spotkanie w czasie; Mickiewicz;
	Odznaczenia
	;
	Nagrody
	Nagroda Miasta Łodzi (1946), Nagroda Polskiego PEN Clubu (1969), Nagroda Fundacji im. Alfreda Jurzykowskiego (1972), nagroda miesięcznika „Odra” (1977)
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Mieczysław Jastrun (ur. 29 października 1903 w Korolówce^[1], zm. 22 lutego 1983 w Warszawie^[1]) – polski poeta, prezentujący lirykę refleksyjno-filozoficzną i moralistyczną, tłumacz poezji francuskiej, rosyjskiej i niemieckiej.

Życiorys

Urodził się w Korolówce powiatu barszczowskiego woj. tarnopolskiego^[2] w rodzinie żydowskiej, jako Mojsze (Mojżesz)^[3] (w innej wersji Mieczysław^[4]) Agatsztein, syn Józefa Agatsteina i Marii z domu Nisenshon^[1]. Dzieciństwo spędził w Jodłowej, do szkoły powszechnej uczęszczał w Ryglicach, gdzie jego ojciec otworzył gabinet lekarski. Mieszkali w różnych miejscowościach, w których pracował jego ojciec. W latach 1915–1919 przebywał w Krakowie, gdzie uczęszczał do gimnazjum. Z powodu wybuchu wojny polsko-bolszewickiej (1919–1921) przerwał naukę i zaciągnął się jako ochotnik do Wojska Polskiego. Nie uczestniczył jednak w walkach, gdyż w tym czasie ciężko zachorował na tyfus. 9 marca 1920 wraz ze swoim starszym bratem Jerzym Stanisławem (późniejszy Jerzy Gierowski) przyjął chrzest w kościele św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Jodłowej^[5]. Nie powrócił już do Krakowa, a ostatnie dwie klasy szkoły średniej ukończył w Gimnazjum im. Kazimierza Brodzińskiego w Tarnowie. Mieszkał wtedy w Pleśnej, u swojej dawnej opiekunki (1921−1923). Po złożeniu egzaminu dojrzałości studiował polonistykę, germanistykę i filozofię na Uniwersytecie Jagiellońskim. Zadebiutował jako poeta wierszem Wielki wóz opublikowanym w miesięczniku „Skamander” (1925). W 1929 doktoryzował się u Stanisława Windakiewicza na podstawie rozprawy Stosunek Wyspiańskiego do Słowackiego.

Po ukończeniu studiów, pracował jako nauczyciel języka polskiego i propedeutyki filozofii w prywatnym gimnazjum w Kolbuszowej (1928−1929), następnie w Brześciu i w Społecznym Polskim Gimnazjum Męskim w Łodzi. Jego uczniami byli m.in. Jerzy Jochimek i Jerzy Pomianowski. Od 1929 należał do Związku Zawodowego Literatów Polskich (ZZLP), a w 1930 został członkiem Polskiego Pen Clubu. Po wyjeździe z Tarnowa utrzymywał kontakt z miastem, gdzie spotykał się z innym literatem – Romanem Brandstaetterem. Rozwijał swą twórczość literacką ogłaszając liczne wiersze, artykuły i przekłady poetyckie w językach obcych w wielu czasopismach, m.in. w Wiadomościach Literackich, Skamandrze, Gazecie Literackiej, Okolicy Poetów, Kamenie czy Ateneum.

Po wybuchu II wojny światowej przedostał się w grudniu do okupowanego przez Sowietów Lwowa. Tam zajmował się pracą translatorską z klasyki rosyjskiej i ukraińskiej i brał udział w redagowaniu podręczników szkolnych w języku polskim. 17 września 1940 wstąpił do Związku Radzieckich Pisarzy Ukrainy^[6].

Po zajęciu Lwowa przez III Rzeszę w 1941 powrócił do Warszawy i włączył się w nurt tajnego nauczania oraz nawiązał współpracę z prasą konspiracyjną używając pseudonimu Jan Klonowicz. Aby uniknąć aresztowania przez Gestapo, przeniósł się do Międzylesia (lipiec 1944). Jeszcze przed zakończeniem wojny osiadł w Lublinie, gdzie pisał do tygodnika „Odrodzenie” (do 1949) oraz pracował w redakcji „Wsi” i „Rzeczpospolitej”.

Jesienią 1945 wyjechał do Łodzi. Wstąpił do PPR; pełnił funkcję zastępcy redaktora naczelnego „Kuźnicy”, w której ogłaszał swoje utwory. Po 1947 był autorem utworu pt. Tren na śmierć generała Świerczewskiego^[7]. Od 1949 mieszkał na stałe w Warszawie; rok później ożenił się z poetką Mieczysławą Buczkówną (1924−2015), z którą miał syna Tomasza (ur. 1950). Mieczysław Jastrun kontynuował pracę artystyczną publikując swoje utwory w wielu czasopismach i wydawnictwach. Prowadził także wykłady z poezji współczesnej na Uniwersytecie Warszawskim. W 1957, po niedopuszczeniu przez Władysława Gomułkę wydawania miesięcznika literackiego „Europa”^[8], którego był współzałożycielem, wystąpił z PZPR. Należał do sygnatariuszy Listu 34 – pisarzy i uczonych występujących w obronie wolności słowa (1964). W styczniu 1976 podpisał list protestacyjny do Komisji Nadzwyczajnej Sejmu PRL przeciwko zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej^[9]. 23 sierpnia 1980 dołączył do apelu 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami^[10].

Życie prywatne

Był dwukrotnie żonaty. Jego pierwszą żoną była tłumaczka – Krystyna Bilska (1904–1975), drugą zaś, poetka – Mieczysława Buczkówna (1924–2015)^[11].

Zmarł w Warszawie, spoczywa na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 169-2-11)^[12].

Twórczość

Poezja

Spotkanie w czasie, wyd. Ferdynand Hoesick, Warszawa 1929.
Dzieje nieostygłe (1935).
Strumień i milczenie, Wydawnictwo J. Mortkowicza, Kraków 1937.
Godzina strzeżona, Związek Zawodowy Literatów Polskich, Lublin 1944.
Rzecz ludzka, „Książka”, Warszawa 1946.
Sezon w Alpach i inne wiersze, „Książka”, Kraków 1948.
Barwy ziemi, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1951.
Poemat o mowie polskiej, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1952.
Poezja i prawda, Czytelnik, Warszawa 1955.
Genezy, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1959.
Większe od życia, Czytelnik, Warszawa 1960.
Intonacje, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1962.
Strefa owoców, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1964.
W biały dzień, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1967.
Godła pamięci, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1969.
Wyspa, Czytelnik, Warszawa 1973.
Błysk obrazu, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1975.
Scena obrotowa, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1977.
Punkty świecące, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1980.
Wiersze z jednego roku, Czytelnik, Warszawa 1981.
Fuga temporum, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1986.

Eseje, szkice biograficzne, teksty o literaturze

Mickiewicz, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1949.
Poeta i dworzanin. Rzecz o Janie Kochanowskim, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1954.
Wizerunki. Szkice literackie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1956.
Między słowem a milczeniem, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1960.
Mit śródziemnomorski, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1962.
Wolność wyboru, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1969.
Sytuacja poezji, 1971.
Gwiaździsty diament Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1971.
Walka o słowo, Czytelnik, Warszawa 1973.
Podróż do Grecji, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1978.
Forma i sens poezji, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1988.

Proza

Spotkanie z Salomeą, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1959 (powieść o Słowackim).
Piękna choroba, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1961 (powieść autobiograficzna).
Smuga światła, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1983 (wspomnienia)
W innym miejscu, w innym czasie, Czytelnik, Warszawa 1994 (opowiadania)
Dzienniki 1955–1981, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2002.
Pamięć i milczenie. Z rękopisów przygotował do druku A. Lam. Wyższa Szkoła Humanistyczna im. A. Gieysztora, Pułtusk 2006.

Przetłumaczył Elegie duinejskie i Poezje Rainera Marii Rilkego, poezję Friedricha Hölderlina. Napisał esej O przekładzie jako o sztuce słowa.

Mieczysław Jastrun, mimo iż mocno związany był z Tarnowem i jego najbliższymi okolicami, nie eksponował tych więzów, ani nie starał się ich odnawiać. Jednak w jego twórczości, zwłaszcza prozatorskiej, znajduje się wiele wątków, odniesień czy wspomnień dotyczących tego czasu, kiedy tu żył i mieszkał, kiedy budziły się jego pierwsze fascynacje poetyckie, związki uczuciowe. Krainę dzieciństwa i młodości, „krainę snów” odkrywamy w „Dziennikach i wspomnieniach” (1955), „Pięknej chorobie” (1961), „Smudze światła” (1983) i zwłaszcza w pośmiertnie wydanych wspomnieniach „Pamięć i milczenie” (2006).

Ordery i odznaczenia

Order Sztandaru Pracy I klasy (22 lipca 1949)^[13]
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (16 lipca 1954)^[14]
Złoty Krzyż Zasługi (8 maja 1946)^[15]
Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)^[16]

Nagrody

Nagroda Miasta Łodzi za całokształt pracy literackiej (1946)^[17]
Nagroda tygodnika „Odrodzenie” za powieść Mickiewicz (1949)^[18]
Państwowa Nagroda Artystyczna I stopnia w dziale literatury za powieść biograficzną pt. Adam Mickiewicz (1950)^[19]
Nagroda Państwowa I stopnia za całość twórczości poetyckiej (1955)^[20]
Nagroda Polskiego Pen Clubu za przekłady z języka niemieckiego (1969)
Nagroda Fundacji im. A. Jurzykowskiego w Nowym Jorku (1972)
Nagroda miesięcznika „Odra” (1977)

Przypisy

↑ ^a ^b ^c 40 lat temu zmarł poeta Mieczysław Jastrun [online], Instytut Książki, 22 lutego 2023 [dostęp 2023-08-19] (pol.).
↑ Mieczysław Jastrun (1903 w Korolówce -zm. 1983 w Warszawie) | yury zavadsky [online], 9 listopada 2023 [dostęp 2023-11-09] (ang.).
↑ A.A. Szczęch A.A., Ryglice. Historia miejscowości [online], Polin. Wirtualny sztetl [dostęp 2023-07-22] (pol.).
↑ TomaszT. Jastrun TomaszT., Dom pisarzy w czasach zarazy. Iwicka 8A, Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca, 2 września 2020, Cytat: Ojciec nie powiedział mi nigdy, że kiedyś nazywał się Agatsztajn, Mieczysław Agatsztajn. Nie Mojsze – co czasami jest błędnie lub złośliwie podawane w jego biogramach. Takie połączenie, bardzo polskiego imienia z bardzo żydowskim nazwiskiem, ujawnia dramat, który został wpisany w jego los. Miał uraz do swojego nazwiska, które brzmiało tak żydowsko. Już przed wojną zaczął używać pseudonimu Jastrun, które stanie się jego nazwiskiem. .
↑ Mieczysław Jastrun | Życie i twórczość | Artysta [online], Culture.pl [dostęp 2023-07-22] (pol.).
↑ Bohdan Urbankowski, Czerwona msza, czyli uśmiech Stalina, t. 1, Warszawa 1998, s. 123.
↑ Kazimierz Konieczny, Henryk Wiewióra: Karol Świerczewski Walter. Zbiory Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. Warszawa: Wydawnictwo „Nasza Księgarnia”, 1971, s. 373–374.
↑ ŁukaszŁ. Garbal ŁukaszŁ., DorotaD. Szczerba DorotaD., Nota edytorska do reedycji miesięcznika „Europa”, „Teksty Drugie”, 1–2, 2008, s. 297–301 [dostęp 2019-03-06] .
↑ Kultura 1976/03/342 Paryż 1976, s. 30.
↑ Apel (dokument KSS KOR, Archiwum Opozycji IV/04.05.43 [b.n.s.]).
↑ RobertR. Mielhorski RobertR., Mieczysław Jastrun w Łodzi 1931–1939, „Przegląd Humanistyczny”, 63 (4), 2020, s. 91–104, DOI: 10.5604/01.3001.0013.7286, ISSN 0033-2194 [dostęp 2022-11-05] .
↑ Cmentarz Stare Powązki: Mieczysław Jastrun, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-05-28] .
↑ M.P. z 1950 r. nr 6, poz. 58 „za zasługi położone dla Narodu i Państwa w dziedzinie (...), kultury i sztuki”.
↑ M.P. z 1954 r. nr 112, poz. 1565 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
↑ M.P. z 1946 r. nr 93, poz. 175 „w uznaniu zasług położonych dla dobra demokratycznej Polski w dziele zabezpieczenia porzuconego przez okupanta mienia, odbudowy i uruchomienia miejskich zakładów pracy, jak również stworzenia życia gospodarczego i społecznego na terenie m. Łodzi”.
↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
↑ Nagrody Miasta Łodzi [online], BIP ŁÓDŹ [dostęp 2021-10-04] (pol.).
↑ Mieczysław Jastrun otrzymał Nagrodę „Odrodzenia”. „Odrodzenie”. Rok VI Nr 30 (243), s. 1–2, 6, 24 lipca 1949. Warszawa: Czytelnik. [dostęp 2023-06-01].
↑ Przyznanie Państwowych Nagród Naukowych i Artystycznych. „Nowa Kultura”. Rok I, Nr 19, s. 1, 6 sierpnia 1950. Warszawa: Związek Literatów Polskich. [dostęp 2024-08-06].
↑ Nagrody Państwowe za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki. „Życie Warszawy”. Rok XII, Nr 173 (3656), s. 5, 22 lipca 1955. Warszawa: Instytut Prasy „Czytelnik”. [dostęp 2024-06-28].

Bibliografia

Jastrun Mieczysław, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2009-03-29] .
Miejska Biblioteka Publiczna w Tarnowie. biblioteka.tarman.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-08-23)].
diecezja tarnów. radgoszcz.diecezja.tarnow.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)].
Łódź gimnazjum
Łódź gimnazjum
biblioteka w Kolbuszowej. biblioteka.kolbuszowa.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-11-23)].

Linki zewnętrzne

Spotkanie w czasie w bibliotece Polona

[ankieta-1] 40 lat temu zmarł poeta Mieczysław Jastrun [online], Instytut Książki, 22 lutego 2023 [dostęp 2023-08-19] (pol.).

[2] Mieczysław Jastrun (1903 w Korolówce -zm. 1983 w Warszawie) | yury zavadsky [online], 9 listopada 2023 [dostęp 2023-11-09] (ang.).

[3] A.A. Szczęch A.A., Ryglice. Historia miejscowości [online], Polin. Wirtualny sztetl [dostęp 2023-07-22] (pol.).

[4] TomaszT. Jastrun TomaszT., Dom pisarzy w czasach zarazy. Iwicka 8A, Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca, 2 września 2020, Cytat: Ojciec nie powiedział mi nigdy, że kiedyś nazywał się Agatsztajn, Mieczysław Agatsztajn. Nie Mojsze – co czasami jest błędnie lub złośliwie podawane w jego biogramach. Takie połączenie, bardzo polskiego imienia z bardzo żydowskim nazwiskiem, ujawnia dramat, który został wpisany w jego los. Miał uraz do swojego nazwiska, które brzmiało tak żydowsko. Już przed wojną zaczął używać pseudonimu Jastrun, które stanie się jego nazwiskiem. .

[Culture-5] Mieczysław Jastrun | Życie i twórczość | Artysta [online], Culture.pl [dostęp 2023-07-22] (pol.).

[6] Bohdan Urbankowski, Czerwona msza, czyli uśmiech Stalina, t. 1, Warszawa 1998, s. 123.

[7] Kazimierz Konieczny, Henryk Wiewióra: Karol Świerczewski Walter. Zbiory Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. Warszawa: Wydawnictwo „Nasza Księgarnia”, 1971, s. 373–374.

[nota-8] ŁukaszŁ. Garbal ŁukaszŁ., DorotaD. Szczerba DorotaD., Nota edytorska do reedycji miesięcznika „Europa”, „Teksty Drugie”, 1–2, 2008, s. 297–301 [dostęp 2019-03-06] .

[9] Kultura 1976/03/342 Paryż 1976, s. 30.

[10] Apel (dokument KSS KOR, Archiwum Opozycji IV/04.05.43 [b.n.s.]).

[11] RobertR. Mielhorski RobertR., Mieczysław Jastrun w Łodzi 1931–1939, „Przegląd Humanistyczny”, 63 (4), 2020, s. 91–104, DOI: 10.5604/01.3001.0013.7286, ISSN 0033-2194 [dostęp 2022-11-05] .

[12] Cmentarz Stare Powązki: Mieczysław Jastrun, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-05-28] .

[13] M.P. z 1950 r. nr 6, poz. 58 „za zasługi położone dla Narodu i Państwa w dziedzinie (...), kultury i sztuki”.

[14] M.P. z 1954 r. nr 112, poz. 1565 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.

[15] M.P. z 1946 r. nr 93, poz. 175 „w uznaniu zasług położonych dla dobra demokratycznej Polski w dziele zabezpieczenia porzuconego przez okupanta mienia, odbudowy i uruchomienia miejskich zakładów pracy, jak również stworzenia życia gospodarczego i społecznego na terenie m. Łodzi”.

[16] M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.

[17] Nagrody Miasta Łodzi [online], BIP ŁÓDŹ [dostęp 2021-10-04] (pol.).

[18] Mieczysław Jastrun otrzymał Nagrodę „Odrodzenia”. „Odrodzenie”. Rok VI Nr 30 (243), s. 1–2, 6, 24 lipca 1949. Warszawa: Czytelnik. [dostęp 2023-06-01].

[19] Przyznanie Państwowych Nagród Naukowych i Artystycznych. „Nowa Kultura”. Rok I, Nr 19, s. 1, 6 sierpnia 1950. Warszawa: Związek Literatów Polskich. [dostęp 2024-08-06].

[20] Nagrody Państwowe za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki. „Życie Warszawy”. Rok XII, Nr 173 (3656), s. 5, 22 lipca 1955. Warszawa: Instytut Prasy „Czytelnik”. [dostęp 2024-06-28].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]