Morsowate
| Odobenidae | |||||
| J.A. Allen, 1880[1] | |||||
 Przedstawiciel rodziny – mors arktyczny (Odobenus rosmarus) | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Infragromada | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | |||||
| Infrarząd | |||||
| Nadrodzina | |||||
| Rodzina |
morsowate | ||||
| Typ nomenklatoryczny | |||||
|
Odobenus Brisson, 1762 | |||||
| |||||
| Rodzaje | |||||
| |||||
Morsowate[24] (Odobenidae) – rodzina dużych, drapieżnych ssaków morskich, zaliczanych wraz z uchatkami i fokami do nadrodziny Phocoidea w obrębie rzędu drapieżnych (Carnivora).
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]W przeszłości była to rodzina szeroko rozprzestrzeniona i liczna w gatunki. Ze środkowego miocenu Ameryki (ok. 14 mln lat temu) znane są szczątki kopalne około 30 gatunków i podgatunków ssaków podobnych do morsa – jedynego przedstawiciela rodzaju Odobenus Brisson, 1762 i jedynego współcześnie żyjącego reprezentanta rodziny[25]. Mors spotykany jest w okołobiegunowych morzach Arktyki[26][27]. Wymarłe gatunki amerykańskie zaliczane są do kilku (od dwóch do czterech – w zależności od autora) podrodzin. Najczęściej wymieniane są Imagotariinae, Dusignathinae i Odobeninae. Z Hokkaido opisano Pseudotaria muramotoi[28].
Cechy charakterystyczne
[edytuj | edytuj kod]Jak wszystkie płetwonogie, również morsowate mają giętkie, opływowe ciało chronione przed zimnem grubą warstwą tłuszczu. Wszystkie kończyny są przekształcone w płetwy, ogon zredukowany, górne kły tworzą potężne ciosy, szczególnie duże u samców. Zęby policzkowe o uproszczonej budowie, tępe.
Podobnie jak u fok, u morsowatych nie występują małżowiny uszne, a jądra znajdują się pod skórą brzucha. Natomiast w odróżnieniu od fok, a podobnie jak u uchatek, tylne kończyny morsowatych mogą zginać się pod tułów, co umożliwia im poruszanie się na lądzie.
Wyniki badań molekularnych sugerują, że morsy są bliżej spokrewnione z uchatkami niż z fokami.
Podział systematyczny
[edytuj | edytuj kod]Do rodziny morsowatych należy jeden współcześnie występujący rodzaj[29][26][24]:
- Odobenus Brisson, 1762 – mors – jedynym żyjącym współcześnie przedstawicielem jest Odobenus rosmarus (Linnaeus, 1758) – mors arktyczny
Opisano również szereg rodzajów wymarłych[30]:
- Aivukus Repenning & Tedford, 1977[31] – jedynym przedstawicielem był Aivukus cedrosensis Repenning & Tedford, 1977
- Archaeodobenus Tanaka & Kohno, 2015[32] – jedynym przedstawicielem był Archaeodobenus akamatsui Tanaka & Kohno, 2015
- Dusignathus R. Kellogg, 1927[33]
- Gomphotaria L.G. Barnes & Raschke, 1991[34] – jedynym przedstawicielem był Gomphotaria pugnax L.G. Barnes & Raschke, 1991
- Imagotaria Mitchell, 1968[35] – jedynym przedstawicielem był Imagotaria downsi Mitchell, 1968
- Kamtschatarctos Dubrovo 1981[20] – jedynym przedstawicielem był Kamtschatarctos sinelnikovae Dubrovo, 1981
- Nanodobenus Vélez-Juarbe & Salinas-Márquez, 2018[36] – jedynym przedstawicielem był Nanodobenus arandai Vélez-Juarbe & Salinas-Márquez, 2018
- Neotherium R. Kellogg, 1931[37] – jedynym przedstawicielem był Neotherium mirum R. Kellogg, 1931
- Ontocetus Leidy, 1859[38] – jedynym przedstawicielem był Ontocetus emmonsi Leidy, 1859
- Oriensarctos Mitchell, 1968[39] – jedynym przedstawicielem był Oriensarctos watasei (Matsumoto, 1925)
- Osodobenus Biewer, Vélez-Juarbe & Parham, 2020[40] – jedynym przedstawicielem był Osodobenus eodon Biewer, Vélez-Juarbe & Parham, 2020
- Pelagiarctos L.G. Barnes, 1987[41] – jedynym przedstawicielem był Pelagiarctos thomasi L.G. Barnes, 1987
- Pliopedia R. Kellogg, 1921[42] – jedynym przedstawicielem był Pliopedia pacifica R. Kellogg, 1921
- Pontolis F.W. True, 1905[43]
- Proneotherium Barnes, 1994[44] – jedynym przedstawicielem był Proneotherium repenningi L.G. Barnes, 1994
- Protodobenus Horikawa, 1994[45] – jedynym przedstawicielem był Protodobenus japonicus Horikawa, 1994
- Prototaria Takeyama & Ozawa, 1984[46]
- Pseudotaria Kohno, 2006[47] – jedynym przedstawicielem był Pseudotaria muramotoi Kohno, 2006
- Titanotaria Magallanes, Parham, Santos & Vélez-Juarbe, 2018[23] – jedynym przedstawicielem był Titanotaria orangensis Magallanes, Parham, Santos & Vélez-Juarbe, 2018
- Valenictus Mitchell, 1961[48]
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Typ nomenklatoryczny: Trichecus F. Cuvier, 1829 (= Odobenus Brisson, 1762).
- ↑ Typ nomenklatoryczny: Rosmarus Brünnich, 1772 (= Odobenus Brisson, 1762).
- ↑ Takson nie bazuje na nazwie rodzajowej.
- ↑ Typ nomenklatoryczny: Dusignathus R. Kellogg, 1927.
- ↑ Typ nomenklatoryczny: Imagotaria Mitchell, 1968.
- ↑ Typ nomenklatoryczny: Kamtschatarctos Dubrovo 1981.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Allen 1880 ↓, s. 5.
- ↑ J.E. Gray. On the Natural Arrangment of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 302, 1821. (ang.).
- ↑ J.E. Gray. An Outline of an Attempt at the Disposition of Mammalia into Tribes and Families, with a List of the Genera apparently appertaining to each Tribe. „Annals of Philosophy”. New Series. 10, s. 340, 1825. (ang.).
- ↑ J.E. Gray. Descriptions of some new or little known Mammàlia, principally in the British Museum Collection. „The Magazine of natural history”. New series. 1, s. 582, 1837. (ang.).
- ↑ Ch.-L. Bonaparte. Synopsis Vertebratorum Systematis. „Nuovi annali delle scienze naturali”. 2, s. 111, 1838. (łac.).
- ↑ C.G. Giebel: Fauna der Vorwelt mit steter Berücksichtigung der lebenden Thiere. T. 1: Wirbelthiere. Cz. 1: Säugethiere. Leipzig: F. A. Brockhaus, 1847, s. 221. (niem.).
- ↑ E. Blyth: Catalogue of the Mammalia in the Museum Asiatic Society. Calcutta: Savielle & Cranenburgh, 1863, s. 79. (ang.).
- ↑ E. Haeckel: Generelle morphologie der organismen. Allgemeine grundzüge der organischen formen-wissenschaft, mechanisch begründet durch die von Charles Darwin reformirte descendenztheorie. Cz. 2. Berlin: G. Reimer, 1866, s. clix. (niem.).
- ↑ T.S. Gill. Prodrome of a Monograph of the Pinnipedes. „Communications of the Essex Institute”. 5, s. 11, 1866–1867. (ang.).
- ↑ J.A. Allen. On the eared seals (Otariadae), with detailed descriptions of the North Pacific species. „Bulletin of the Museum of Comparative Zoology at Harvard College”. 2, s. 23, 44, 1870. (ang.).
- ↑ T.N. Gill. Arrangement of the Families of Mammals; with Analytical Tables. „Smithsonian Miscellaneous collections”. 11, s. 7, 70, 1874. (ang.).
- ↑ P. Albrecht. Ueber den Stammbaum der Hufthiere und Edentaten. „Schriften der Physikalisch-Ökonomischen Gesellschaft zu Königsberg”. Für das Jahr 1879, s. 22, 1879. (niem.).
- ↑ Allen 1880 ↓, s. 208.
- ↑ H. Winge: Jordfundne og nulevende rovdyr (Carnivora) fra Lagoa Santa, Minas Geraes, Brasilien: med udsigt over pungdyrenes slægtskab. Copenhagen: Bianco Lunos Kgl Hof-Bogtrykkeri, 1895, s. 47. (duń.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 833, 1904. (ang.).
- ↑ D.G. Elliot. A Check List of Mammals of the North American Continent the West Indies and the Neighboring Seas. „Publication. Field Columbian Museum. Zoological series”. 6, s. 439, 1905. (ang.).
- ↑ J.A. Orlov. Über die Reste eines primitiven Pinnipedier aus den neogenen Ablagerungen Westsibiriens. „Доклады Академии Наук СССР”. 3, s. 69 (przypis), 1931. (niem.).
- ↑ a b Mitchell Jr. 1968 ↓, s. 1894.
- ↑ Mitchell Jr. 1968 ↓, s. 1895.
- ↑ a b I.A. Dubrovo. A new subfamily of fossil seals (Pinnipedia, Kamtschatarctinae subfam. nov.). „Доклады Академии Наук СССР”. 256, s. 202–206, 1981. (ros. • ang.).
- ↑ T.A. Deméré. The family Odobenidae: A phylogenetic analysis of fossil and living taxa. „Proceedings of the San Diego Society of Natural History”. 29, s. 117, 1994. (ang.).
- ↑ a b M.C. McKenna & S.K. Bell: Classification of mammals above the species level. Nowy Jork: Columbia University Press, 1997, s. 256. ISBN 978-0-231-11013-6. (ang.).
- ↑ a b I. Magallanes, J.F. Parham, G.-P. Santos & J. Velez-Juarbe. A new tuskless walrus from the Miocene of Orange County, California, with comments on the diversity and taxonomy of odobenids. „PeerJ”. 6:e5708, 2018. DOI: 10.7717/peerj.5708. (ang.).
- ↑ a b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 153. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Odobenidae. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 27 września 2009]
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher& W. Sechrest: IllustratedChecklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: LynxEdicions, 2020, s. 442. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Family Odobenidae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-05-20]. (ang.).
- ↑ Naoki Kohno, A new Miocene odobenid (Mammalia: carnivora) from Hokkaido, Japan, and its implications for odobenid phylogeny, Journal of Vertebrate Paleontology, 2006, 26(2):411–421
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-12-18]. (ang.).
- ↑ Classification of the family Odobenidae. Fossilworks: The Paleobiology Database. [dostęp 2023-12-19]. (ang.).
- ↑ Ch.A. Repenning & R.H. Tedford. Otarioid seals of the Neogene. „United States Geological Survey Professional Paper”. 992, s. 14, 1977. (ang.).
- ↑ Y. Tanaka & N. Kohno. A New Late Miocene Odobenid (Mammalia: Carnivora) from Hokkaido, Japan Suggests Rapid Diversification of Basal Miocene Odobenids. „PLoS ONE”. 10 (8), s. e0131856, 2015. DOI: 10.1371/journal.pone.0131856. (ang.).
- ↑ R. Kellogg. Fossil pinnipeds from California. „Carnegie Institution of Washington Publication”. 346, s. 27, 1927. (ang.).
- ↑ L.G. Barnes & R.E. Raschke. Gomphotaria pugnax, a new genus and species of Late Miocene dusignathine otariid pinniped (Mammalia: Carnivora) from California. „Contributions in Science”. 426, s. 2, 1991. (ang.).
- ↑ Mitchell Jr. 1968 ↓, s. 1844.
- ↑ J. Velez-Juarbe & F.M. Salinas-Márquez. A dwarf walrus from the Miocene of Baja California Sur, Mexico. „Royal Society Open Science”. 5 (8), s. 180423, 2018. DOI: 10.1098/rsos.180423. (ang.).
- ↑ R. Kellogg. Pelagic mammals from the Temblor formation of the Kern River region, California. „Proceedings of the California Academy of Sciences”. Fourth series. 19 (12), s. 296, 1931. (ang.).
- ↑ J.M. Leidy. [Bez tytułu]. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 11, s. 162, 1859. (ang.).
- ↑ Mitchell Jr. 1968 ↓, s. 1881.
- ↑ J.N. Biewer, J. Vélez-Juarbe & J.F. Parham. Insights on the dental evolution of walruses based on new fossil specimens from California. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 40 (5), s. e1833896, 2020. DOI: 10.1080/02724634.2020.1833896. (ang.).
- ↑ L.G. Barnes. An Early Miocene pinniped of the genus Desmatophoca (Mammalia: Otariidae) from Washington. „Contributions in science”. 382, s. 2, 1987. (ang.).
- ↑ R. Kellogg. A new pinniped from the Upper Pliocene of California. „Journal of Mammalogy”. 2 (4), s. 213, 1921. DOI: 10.2307/1373555. (ang.).
- ↑ F.W. True. A new name for Pontoleon. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 18, s. 253, 1905. (ang.).
- ↑ N. Kohno, L.G. Barnes & K. Hirota. Miocene fossil pinnipeds of the genera Prototaria and Neotherium< (Carnivora; Otariidae; Imagotariinae) in the North Pacific Ocean: Evolution, relationships and distribution. „The Island Arc”. 3 (4), s. 291, 1994. DOI: 10.1111/j.1440-1738.1994.tb00117.x. (ang.).
- ↑ H. Horikawa. A primitive odobenine walrus of Early Pliocene age from Japan. „The Island Arc”. 3 (4), s. 311, 1994. DOI: 10.1111/j.1440-1738.1994.tb00118.x. (ang.).
- ↑ K. Takeyama & T. Ozawa. A new Miocene otarioid seal from Japan. „Proceedings of the Japan Academy”. Serie B. 60 (3), s. 36, 1984. DOI: 10.2183/pjab.60.36. (ang.).
- ↑ N. Kohno. A new Miocene odobenid (Mammalia: Carnivora) from Hokkaido, Japan, and its implications for odobenid phylogeny. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 26 (2), s. 411, 2006. DOI: 10.1671/0272-4634(2006)26[411:ANMOMC]2.0.CO;2. (ang.).
- ↑ E.D. Mitchell Jr.. A new walrus from the Imperial Pliocene of southern California: with notes on odobenid and otariid humeri. „Contributions in Science”. 44, s. 4, 1961. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- J.A. Allen: History of North American Pinnipeds. A Monograph of the Walruses, Sea-Lions, Sea-Bears and Seals of North America. Washington: Government Printing Office, 1880, s. 1–785. (ang.).
- E.D. Mitchell Jr.. The Mio-Pliocene pinniped Imagotaria. „Journal of the Fisheries Research Board of Canada”. 25 (9), s. 1843–1900, 1968. DOI: 10.1139/f68-169. (ang.).
- K. Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.