Nucifraga

	Nucifraga
	Brisson, 1760
	; Orzechówka popielata (N. columbiana)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	krukowate
Rodzaj	Nucifraga
	Typ nomenklatoryczny
	„nucifraga” (= Corvus caryobatactes Linnaeus, 1758)
Synonimy
	Caryocatactes Koch, 1816; Nuciphraga Temminck, 1827; Cariocatactes Drapiez, 1829; Caryocathactes Burmeister, 1840; Picicorvus Bonaparte, 1850; Nuciphaga G.R. Gray, 1870; Piscicorvus G.R. Gray, 1870;
	Caryocatactes Koch, 1816; Nuciphraga Temminck, 1827; Cariocatactes Drapiez, 1829; Caryocathactes Burmeister, 1840; Picicorvus Bonaparte, 1850; Nuciphaga G.R. Gray, 1870; Piscicorvus G.R. Gray, 1870;
Gatunki
	4 gatunki – zobacz opis w tekście
	4 gatunki – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Nucifraga – rodzaj ptaków z rodziny krukowatych (Corvidae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Ameryce Północnej i Eurazji^[8].

Morfologia

Długość ciała 27–35 cm, masa ciała 106–220 g^[9].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1760 roku francuski zoolog Mathurin Jacques Brisson w publikacji własnego autorstwa poświęconej ornitologii^[1]. Gatunkiem typowym jest (tautonimia) orzechówka zwyczajna (N. caryocatactes).

Etymologia

Nucifraga (Nuciphraga, Nuciphaga): późnośredniowiecznołac. nucifraga, nazwa nadana orzechówce zwyczajnej przez Turnera w 1544 roku jako tłumaczenie niemieckiej nazwy Nussbrecher ‘łamacz orzechów’, od łac. nux, nucis ‘orzech’; frangere ‘roztrzaskać’^[10].
Caryocatactes (Cariocatactes, Caryocathactes): gr. καρυοκατακτης karuokataktēs ‘orzechówka’, od καρυον karuon ‘orzech’; καταγνυμι katagnumi ‘rozbić, roztrzaskać’^[11]. Typ nomenklatoryczny (oznaczenie monotypowe): Corvus caryocatactes Linnaeus, 1758.
Picicorvus (Piscicorvus): łac. pica ‘sroka’; corvus ‘kruk’^[12]. Typ nomenklatoryczny (oznaczenie monotypowe): Corvus columbianus A. Wilson, 1811.

Podział systematyczny

DO rodzaju należą następujące gatunik^[13]:

Nucifraga columbiana (A. Wilson, 1811) – orzechówka popielata
Nucifraga multipunctata Gould, 1849 – orzechówka plamista
Nucifraga hemispila Vigors, 1831 – orzechówka brązowa
Nucifraga caryocatactes (Linnaeus, 1758) – orzechówka zwyczajna

Uwagi

↑ Młodszy homonim Caryocatactes Möhring, 1758 (Columbidae).
↑ ^a ^b Niepoprawna późniejsza pisownia Nucifraga Brisson, 1760.
↑ ^a ^b Niepoprawna późniejsza pisownia Caryocatactes Koch, 1816.
↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Picicorvus Bonaparte, 1850.

Przypisy

↑ ^a ^b M.J. Brisson: Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés: a laquelle on a joint une description exacte de chaque espece, avec les citations des auteurs qui en ont traité, les noms quils leur ont donnés, ceux que leur ont donnés les différentes nations, & les noms vulgaires. T. 1. Paryż: Ad Ripam Augustinorum, apud Cl. Joannem-Baptistam Bauche, bibliopolam, ad Insigne S. Genovesae, & S. Joannis in Deserto, 1760, s. 30. (fr.).
↑ C.L. Koch: System der bayerischen Zoologie. T. 1. Nürnberg: in Kommission bei der Steinischen Buchhandlung, 1816, s. 93. (niem.).
↑ C.J. Temminck: Nouveau recueil de planches coloriées d’oiseaux: pour servir de suite et de complément aux planches enluminées de Buffon. Cz. 1. Strasbourg: Chez Legras Imbert et Comp., 1838, s. (9). (fr.).
↑ P.A.J. Drapiez: Résumé d’ornithologie ou d’histoire naturelle des oiseaux. Contenant les Caractères, l’Anatomie, la Physiologie, les Mœurs, la Géographie, les Fossiles, la Classification de ces animaux, avec la Description et l’Histoire des familles et des genres; précédé d’une Introduction historique, et suivi d’une Biographie, d’une Bibliographie et d’un Vocabulaire; complété par une Iconographie de 48 planches. Paris: Bachelier, Charles Louis Étienne, Bureau de l’Encyclopédie portative, Biblioteca Provinciale, Ufficio topografico, 1829, s. 162. (fr.).
↑ H. Burmeister: Passerinae. W: J.S. Ersch, J.G. Gruber (redaktorzy): Allgemeine Encyclopädie der Wissenschaften und Künste. Leipzig: F. A. Brockhaus, 1840, s. 144. (niem.).
↑ Ch.-L. Bonaparte: Conspectus generum avium. T. 1. Lugduni Batavorum: Apud E.J. Brill, 1850, s. 384. (łac.).
↑ ^a ^b G.R. Gray: Hand-list of genera and species of birds: distinguishing those contained in the British Museum. Cz. 2: Conirostres, Scansores, Columbæ, and Gallinæ. London: printed by order of the Trustees, 1870, s. 9. (ang.).
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Crows, mudnesters, birds-of-paradise. IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-05-14]. (ang.).
↑ D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette, Crows, Jays, and Magpies (Corvidae), version 1.0, [w:] S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2020, Nucifraga, DOI: 10.2173/bow.corvid1.01 [dostęp 2024-11-21] (ang.).
↑ The Key to Scientific Names ↓, Nucifraga [dostęp 2023-05-14] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Caryocatactes [dostęp 2023-05-14] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Picicorvus [dostęp 2024-11-21] .
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Corvidae Leach, 1820 – krukowate – Crows and Jays (wersja: 2024-10-14). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-11-21].

Bibliografia

The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[2] Młodszy homonim Caryocatactes Möhring, 1758 (Columbidae).

[npp-4] Niepoprawna późniejsza pisownia Nucifraga Brisson, 1760.

[npp2-6] Niepoprawna późniejsza pisownia Caryocatactes Koch, 1816.

[11] Niepoprawna późniejsza pisownia Picicorvus Bonaparte, 1850.

[Brisson-1] M.J. Brisson: Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés: a laquelle on a joint une description exacte de chaque espece, avec les citations des auteurs qui en ont traité, les noms quils leur ont donnés, ceux que leur ont donnés les différentes nations, & les noms vulgaires. T. 1. Paryż: Ad Ripam Augustinorum, apud Cl. Joannem-Baptistam Bauche, bibliopolam, ad Insigne S. Genovesae, & S. Joannis in Deserto, 1760, s. 30. (fr.).

[koch-3] C.L. Koch: System der bayerischen Zoologie. T. 1. Nürnberg: in Kommission bei der Steinischen Buchhandlung, 1816, s. 93. (niem.).

[tem-5] C.J. Temminck: Nouveau recueil de planches coloriées d’oiseaux: pour servir de suite et de complément aux planches enluminées de Buffon. Cz. 1. Strasbourg: Chez Legras Imbert et Comp., 1838, s. (9). (fr.).

[dra-7] P.A.J. Drapiez: Résumé d’ornithologie ou d’histoire naturelle des oiseaux. Contenant les Caractères, l’Anatomie, la Physiologie, les Mœurs, la Géographie, les Fossiles, la Classification de ces animaux, avec la Description et l’Histoire des familles et des genres; précédé d’une Introduction historique, et suivi d’une Biographie, d’une Bibliographie et d’un Vocabulaire; complété par une Iconographie de 48 planches. Paris: Bachelier, Charles Louis Étienne, Bureau de l’Encyclopédie portative, Biblioteca Provinciale, Ufficio topografico, 1829, s. 162. (fr.).

[bur-8] H. Burmeister: Passerinae. W: J.S. Ersch, J.G. Gruber (redaktorzy): Allgemeine Encyclopädie der Wissenschaften und Künste. Leipzig: F. A. Brockhaus, 1840, s. 144. (niem.).

[bon-9] Ch.-L. Bonaparte: Conspectus generum avium. T. 1. Lugduni Batavorum: Apud E.J. Brill, 1850, s. 384. (łac.).

[gray-10] G.R. Gray: Hand-list of genera and species of birds: distinguishing those contained in the British Museum. Cz. 2: Conirostres, Scansores, Columbæ, and Gallinæ. London: printed by order of the Trustees, 1870, s. 9. (ang.).

[ioc-12] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Crows, mudnesters, birds-of-paradise. IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-05-14]. (ang.).

[botw-13] D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette, Crows, Jays, and Magpies (Corvidae), version 1.0, [w:] S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2020, Nucifraga, DOI: 10.2173/bow.corvid1.01 [dostęp 2024-11-21] (ang.).

[14] The Key to Scientific Names ↓, Nucifraga [dostęp 2023-05-14] .

[15] The Key to Scientific Names ↓, Caryocatactes [dostęp 2023-05-14] .

[16] The Key to Scientific Names ↓, Picicorvus [dostęp 2024-11-21] .

[mk-17] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Corvidae Leach, 1820 – krukowate – Crows and Jays (wersja: 2024-10-14). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-11-21].

[1]

[a]

[2]

[b]

[3]

[c]

[4]

[5]

[6]

[7]

[d]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]