Osiedle Dąbrowskiego (Rzeszów)
50°01′16″N 21°58′51″E/50,021200 21,980700| Osiedle Rzeszowa | |
 Rektorat PRz | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miasto |
Rzeszów |
| Powierzchnia |
4,622[1] km² |
| Populacja (2021) • liczba ludności |
|
| Strefa numeracyjna |
17 |
| Kod pocztowy |
35-084 |
| Tablice rejestracyjne |
RZ |
Położenie na mapie Rzeszowa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
| 50°01′16″N 21°58′51″E/50,021200 21,980700
| |
Osiedle Dąbrowskiego – osiedle nr VI miasta Rzeszowa[3], usytuowane w dzielnicy Śródmieście na południe i południowy zachód od centrum miasta wokół ul. gen. Jarosława Dąbrowskiego.
Granice
[edytuj | edytuj kod]Na północy osiedle sięga do ul. Chrzanowskiej, na zachodzie do linii kolejowej Rzeszów–Jasło, a na wschodzie do rzeki Wisłok[4]. Na południu granicą jest od 2019 Aleja Batalionów Chłopskich, jednak do osiedla należy wciąż położony poza aleją rejon ul. Poznańskiej oraz tereny głównego kampusu Politechniki Rzeszowskiej i zakładów lotniczych aż do ul. Matuszczaka.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Budowa osiedla rozpoczęła się w latach 1937–1939 w ramach inwestycji Centralnego Okręgu Przemysłowego według planu urbanistów Władysława Śmigielskiego i Kazimierza Dziewońskiego[4][5]. Powstały wówczas w rejonie ul. Langiewicza z ramienia biura Funduszu Kwaterunku Wojskowego przy Ministerstwie Spraw Wojskowych pod kierownictwem architekta Wacława Zouzala 303 mieszkania w 9 blokach i szereg willi dyrektorskich w ramach osiedla fabrycznego, przy obecnej ul. Poznańskiej (wówczas Zwięczyca) osiedle majsterskie dla pracowników filii Zakładów Cegielskiego w Poznaniu, a nad Wisłokiem Wytwórnia Silników PZL. Główna część osiedla fabrycznego wokół ul. Dąbrowskiego została zrealizowana po II wojnie światowej w latach 1950–1953, z dalszymi uzupełnieniami do 1972[4]. Czterokondygnacyjna zabudowa osiedla Piastów powstała według projektu Józefa Polaka w latach 1960–1966, a punktowce od strony ul. Hetmańskiej stanęły na 17-metrowych palach według projektu Andrzeja Martensa i Jerzego Noska w latach 1968–1971. U podnóża skarpy, na której znaleziono pozostałości dawnej osady, do lat 70. płynął potok Rudka[6]. W latach 80. zbudowane zostały według projektu Barbary Mamulskiej tarasowce od strony al. Powstańców Warszawy, wyróżnione na Pierwszym Przeglądzie Prac Projektowych w Gdańsku[5].
Osiedle historycznie obejmowało również obszar wokół ul. Podkarpackiej aż po Zwięczycę. 9 lipca 2019 zewnętrzną część osiedla na południe od Alei Batalionów Chłopskich (z wyjątkiem obszaru Politechniki Rzeszowskiej i zakładów lotniczych) wydzielono tworząc Osiedle Zawiszy Czarnego[7].
Demografia
[edytuj | edytuj kod]28 grudnia 2010 osiedle liczyło 5000 mieszkańców, a według stanu na 10 maja 2019 zamieszkiwało je 8857 osób. Po wyodrębnieniu Osiedla Zawiszy Czarnego według stanu na 31 października 2019 osiedle liczyło 5642 mieszkańców, natomiast 18 lutego 2021 – 5186 mieszkańców[2].
Infrastruktura
[edytuj | edytuj kod]Na terenie osiedla znajduje się Wojewódzka Komenda Policji (budynek z 1954–1956, architekt Gerard Pająk[8]), siedziba jednostki wojskowej Wojska Polskiego, park im. NSZZ Solidarność, Politechnika Rzeszowska im. Ignacego Łukasiewicza, Instytut Muzyki Uniwersytetu Rzeszowskiego, IV Liceum Ogólnokształcące, Zespół Szkół Plastycznych, kompleks akademików, a także trzy świątynie rzymskokatolickie: barokowy kościół Garnizonowy, kościół par. pw. Matki Boskiej Saletyńskiej i kościół par. pw. św. Jacka należący do zakonu dominikanów.
Architektura
[edytuj | edytuj kod]Na osiedlu przeważa wysoka zabudowa mieszkaniowa (tzw. bloki).
Przy ukończonym w 1970 i zasiedlonym w 1971 budynku mieszkalnym przy ul. Dąbrowskiego 21 na północnych obrzeżach osiedla stoi rzeźba nazwana nieoficjalnie w 2022 pomnikiem Baby Yody. Rzeźba powstała jako część założenia architektonicznego bloku, który wyróżnia się osadzeniem na betonowych filarach i dostępem do mieszkań poprzez balkony. Autorem projektu zrealizowanego przez Miejski Zarząd Budynków Mieszkalnych był Andrzej Pęckowski (1941–2020), wychowanek pobliskiego Zespołu Szkół Plastycznych (wówczas Publicznego Liceum Sztuk Plastycznych w Sędziszowie Małopolskim, przeniesionego do Rzeszowa w 1977[9]), uczeń krakowskiego architekta Jerzego Bandury[10].
Bezpośrednio na południowy wschód od wieżowca przy ul. Dąbrowskiego 21 pod adresem ul. Chrzanowskiej 10 znajduje się willa z 1900, prawdopodobnie zaprojektowana przez Tadeusza Tekielskiego[11], która od 1981 figuruje w wojewódzkim rejestrze zabytków[12]. Podpiwniczony budynek o dwóch kondygnacjach na planie podkowy jest zwieńczony zredukowaną wieżyczką i ściankami kolankowymi z murem szachulcowym[11]. W październiku 2022, powołując się na ekspertyzę Miejskiego Zarządu Dróg, miasto odrzuciło wniosek współwłaściciela obiektu, firmy deweloperskiej Apklan, o pozwolenie na przebudowę willi na hotel i restaurację; projekt przewidywał m.in. rozbiórkę dachu[12]. Władze podjęły następnie pertraktacje z właścicielem, dążąc do przejęcia zabytku celem jego ochrony. 14 września 2024 w jednym z pomieszczeń niezamieszkanej willi wybuchł pożar, który uszkodził poszycie dachowe[13].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Relacja: Dąbrowskiego, OpenStreetMap. [dostęp 2019-04-27].
- ↑ a b Serwis informacyjny UM Rzeszów – Ilość mieszkańców na poszczególnych osiedlach. [dostęp 2021-04-26].
- ↑ Uchwała Nr XLVI/897/2013 w sprawie granic osiedli miasta Rzeszowa
- ↑ a b c Osiedle Dąbrowskiego. Echo Rzeszowa. [dostęp 2024-03-01].
- ↑ a b Rafał Mazur, Nie mamy zabytków, ale mamy socrealizm. I to jaki! Inspirowany Wersalem i pałacem w Łazienkach, Agata Kulczycka (red.) [online], Gazeta Wyborcza (Rzeszów), 9 marca 2019.
- ↑ Majka 2004 ↓, s. 57–58.
- ↑ Uchwała Nr XVI/325/2019 z dnia 9 lipca 2019 r. w sprawie utworzenia osiedla Zawiszy Czarnego. Dziennik Urzędowy Województwa Podkarpackiego, 18 lipca 2019.
- ↑ Majka 2004 ↓, s. 43.
- ↑ Historia szkoły. Zespół Szkół Plastycznych im. Piotra Michałowskiego w Rzeszowie. [dostęp 2024-03-01].
- ↑ Kinga Dereniowska: Pomnik Baby Yody w Rzeszowie? Tak „ochrzcili” go internauci. Super Nowości, 16 kwietnia 2023. [dostęp 2024-03-01].
- ↑ a b Architektura willowa. Urząd Miasta Rzeszowa. [dostęp 2024-11-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (10 listopada 2024)].
- ↑ a b Piotr Samolewicz, Miasto Rzeszów zablokowało przebudowę zabytkowej willi [online], Nowiny, 11 listopada 2022 [zarchiwizowane z adresu 2022-11-15].
- ↑ Pożar w zabytkowej willi przy ul. Zofii Chrzanowskiej w Rzeszowie [online], Rzeszów News, 14 września 2024 [zarchiwizowane z adresu 2024-11-10].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Stanisław Majka, Rzeszów i jego strukturalna przestrzeń, Rzeszów: RS Druk, 2004.
- Rafał Mazur, Dobra kontynuacja, Rzeszów: Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej, 2019, ISBN 978-83-7934-273-0.
