Otwór szyjny

Otwór szyjny (ang. jugular foramen, łac. foramen jugulare) – otwór znajdujący się w tylnym dole czaszki (ang. posterior cranial fossa) leżący na pograniczu kości skroniowej (ang. temporal bone) i kości potylicznej (ang. occipital bone).

Topografia

Otwór szyjny znajduje się nieco do tyłu i ku bokowi od kanału tętnicy szyjnej. Jest to wrzecionowata przestrzeń, której ściany powstają z wcięć szyjnych (łac. incisurae jugulares) położonych na brzegach tworzących ją kości. Ścianę tylno-przyśrodkową otworu stanowi wcięcie szyjne kości potylicznej. Ścianę przednio-boczną: wcięcie szyjne położone na tylnej powierzchni piramidy kości skroniowej. Otwór szyjny podzielony przez drobną listewkę kostną wyrostek śródszyjny (łac. processus intrajugularis) na dwie części. Mniejsza część przyśrodkowa, która leży z przodu (odcinek przyśrodkowy) i większa część boczna położona ku tyłowi (odcinek boczny). Ku przodowi i do boku od wcięcia szyjnego piramidy leży dość duży dół szyjny (łac. fossa jugularis) w którym spoczywa poszerzony górny odcinek żyły szyjnej wewnętrznej – opuszka żyły szyjnej wewnętrznej (łac. bulbus v. jugularis). Górna ściana kostna, która tworzy jego dno stanowi zarazem dolną ścianę jamy bębenkowej zwaną ścianą żylną (łac. paries jugularis).

Zawartość

Przez przyśrodkowy odcinek dołu szyjnego przechodzą:

nerw językowo-gardłowy (łac. nervus glossopharyngeus),
zatoka skalista dolna (łac. sinus petrosus inferior).

Natomiast przez jego boczny odcinek:

nerw błędny (łac. nervus vagus),
nerw dodatkowy (łac. nervus accessorius),
żyła szyjna wewnętrzna (łac. vena jugularis interna),
tętnica oponowa tylna (łac. arteria meningea posterior).

Anatomia kliniczna

Przez otwory szyjne odpływa 95% krwi z obszaru głowy^[1]. Otwory te charakteryzuje także asymetria. Po stronie prawej średnia powierzchnia otworu szyjnego jest większa niż po stronie lewej^[2]. Schelling podczas badań pośmiertnych w 70% przebadanych czaszek znalazł większy otwór szyjny po stronie prawej. Jedynie w 28,5% dominował wielkością otwór szyjny lewy a tylko w 1,5% przypadków oba otwory szyjne były jednakowe^[3]. Różnice i zmienność w wielkości otworów szyjnych można zaobserwować także pod względem płci oraz wieku^[4]. U osób starszych otwory szyjne zwykle nieznacznie powiększają się, a w prawie 20% przypadków, częściej u mężczyzn prawy otwór szyjny może być nawet dwukrotnie większy od lewego. Może mieć to zasadnicze znaczenie podczas operacji, w których dochodzi do resekcji żyły szyjnej wewnętrznej (operacja Crile’a). Zdarza się, że podwiązanie żyły (zwykle obustronne) może spowodować gwałtowne zaburzenia krążenia mózgowego.

Podczas złamania podstawy czaszki szczelina złamania może przechodzić także przez otwór szyjny. W tym przypadku pojawić się może zespół charakterystycznych objawów zwanych zespołem Colleta-Sicarda.

Przypisy

↑ Wysocki J., Chmielik LP., Gacek W. [Variability of magnitude of the human jugular foramen in relation to conditions of the venous outflow after ligation of the internal jugular vein]. „Otolaryngol Pol”. 2 (53), s. 173-7, 1999. PMID: 10391040.
↑ Solter M., Paljan D. Variations in shape and dimensions of sigmoid groove, venous portion of jugular foramen, jugular fossa, condylar and mastoid foramina classified by age, sex and body side.. „Z Anat Entwicklungsgesch”. Aug 30;140. 3, s. 319-35, 1974. PMID: 4749136.
↑ Schelling F. [The emissaries of the human skull (author's transl)]. „Anat Anz”. 4 (143), s. 340-82, 1978. PMID: 697042.
↑ Bauer U. Anatomical variances of the sigmoid sinus, jugular foramen and jugular vein]. „Z Anat Entwicklungsgesch”. 1 (135), s. 35-42, 1972. PMID: 5117465.

Bibliografia

Ryszard Aleksandrowicz: Anatomia kliniczna głowy i szyi. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007. ISBN 978-83-200-3243-7.

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

[1] Wysocki J., Chmielik LP., Gacek W. [Variability of magnitude of the human jugular foramen in relation to conditions of the venous outflow after ligation of the internal jugular vein]. „Otolaryngol Pol”. 2 (53), s. 173-7, 1999. PMID: 10391040.

[2] Solter M., Paljan D. Variations in shape and dimensions of sigmoid groove, venous portion of jugular foramen, jugular fossa, condylar and mastoid foramina classified by age, sex and body side.. „Z Anat Entwicklungsgesch”. Aug 30;140. 3, s. 319-35, 1974. PMID: 4749136.

[3] Schelling F. [The emissaries of the human skull (author's transl)]. „Anat Anz”. 4 (143), s. 340-82, 1978. PMID: 697042.

[4] Bauer U. Anatomical variances of the sigmoid sinus, jugular foramen and jugular vein]. „Z Anat Entwicklungsgesch”. 1 (135), s. 35-42, 1972. PMID: 5117465.

[1]

[2]

[3]

[4]