Padwany

Padwany (paduany) – renesansowe numizmaty pseudoantyczne w stylu grecko-rzymskim wytwarzane w Padwie i innych miastach północnowłoskich w drugiej połowie XV i w XVI wieku.

Imitacje G. Cavino

Były one przede wszystkim dziełem utalentowanego złotnika, rytownika gemm i medaliera z Padwy – Giovanniego (da/dal) Cavino (1500-1570), nazywanego „Padwańczykiem” (Il Padovano), współczesnego słynnemu Benvenuto Celliniemu^[a]. Wspólnie z erudytą Alessandro Bassiano opracował on metody wytwarzania znakomitych imitacji efektownych medali oraz monet antycznych (m.in. greckich, lecz głównie sestercjuszy rzymskich z pierwszych dwóch wieków cesarstwa), zwanych od niego „padwanami”. Bite w brązie grawerowanymi przez niego stemplami i będąc swobodnymi naśladownictwami starożytnych oryginałów, przez wielu nie są one uważane za zwykłe falsyfikaty^[b]. Przeznaczone były na ówczesny rynek antykwaryczny, odpowiadając renesansowemu duchowi recepcji sztuki antycznej wraz z rosnącą modą na kolekcjonowanie starożytności rzymskich.

Charakter i rola artystyczna

Jakkolwiek wiele spośród tych numizmatów mogło służyć zwodzeniu naiwnych kolekcjonerów i entuzjastów antyku, to w zamierzeniu miały one stanowić prace studyjne w stylu antycznym, będące udanymi tworami artystycznymi. Wbrew woli twórcy znalazły się później w najbardziej znanych kolekcjach europejskich, uważane za autentyki także przez znawców (np. Mionneta czy Barthélemy’ego). Już pod koniec XVII w. doczekały się naukowego opracowania autorstwa C. Du Molineta^[c]. Większość oryginalnych stempli Giovanniego Cavino posiada dziś gabinet numizmatyczny przy paryskiej Bibliotece Narodowej.

Przy zaistniałej na powierzchni patynie i odpowiedniej obróbce obrzeża (rantu), padwany bywają trudne do odróżnienia od antycznych oryginałów, jednakże pod względem tematu i typu przedstawień niemało z nich stanowi wytwory fantazji artystycznej (tzn. wyszły spod stempli nienotowanych w nauce i nigdy nieistniejących w antyku). Inne, dokładnie naśladujące wyobrażenia oryginałów, różni od nich stylistyka, utrzymana w swobodniejszej formie, za to bardziej drobiazgowa w modelunku. Liternictwo legend wyróżnia się artystycznie poprawną sztucznością i zdradza podporządkowanie pewnemu wzorcowi.

Popyt na efektowne imitacje numizmatów rzymskich spowodował, że proceder ich wytwarzania rozwinął się nie tylko w Padwie; do wybitnych poprzedników Cavino należał wenecjanin Vittore Camèlio (zwany też Gambèlio lub Gambello, 1460-1535), a wśród naśladowców znalazł się paryski złotnik Estienne Carteron. Obecnie padwany traktowane jako antykizujące medale renesansowe i mające własną wartość artystyczną^[d], osiągają wysokie ceny na rynku numizmatycznym, podobnie jak XIX-wieczne imitacje numizmatów antycznych wykonywane przez Niemca Karla Beckera. Nierzadko pojawiają się ich całkiem współczesne fałszerstwa.

Sesterc Juliusza Cezara z pracowni padewskich
Sesterc Domicjana pochodzący z pracowni Cavino
„Medal” Faustyny Młodszej (33,5 g) – wytwór G. Cavino

Zobacz też

Karl Wilhelm Becker

Uwagi

↑ To właśnie jemu przypisuje się w mennictwie wynalezienie połączonej z kołowrotem prasy śrubowej do odciskania stempla na krążku monety medalu (monety) – na podstawie wcześniejszego pomysłu Leonarda da Vinci (H. Fiedorow-Dawydow: Monety opowiadają o historii, Warszawa 1966, s. 100).
↑ Zdania co do tego są nadal podzielone ; np. Fiedorow-Dawydow stwierdza wprost, że „działalność jego była podyktowana zgoła nie naukowymi zainteresowaniami. Rytował nowe stemple na wzór starych monet i wybijał falsyfikaty, by potem sprzedawać te fałszywe starożytności jako cenne antyki. Przez długi czas wśród kolekcjonerów utrzymywała się zła pamięć o Cavinim [Cavino]. Niektórzy zbieracze zaczęli nawet nazywać wszelkie falsyfikaty starych monet „paduanami” na pamiątkę przedsiębiorczego obywatela Padwy.” (H. Fiedorow-Dawydow, dz. cyt., s. 22).
↑ Claude Du Molinet, Franz Ertinger: Le cabinet de la Bibliotheque de Sainte Genevieve. Divisé en deux parties: contenant les antiquitez de la réligion des chrétiens, des Egyptiens, & des Romains; des tombeaux, des poids & des médailles; de monnoyes, des pierres antiques gravées. Paris 1692.
↑ Na rynku antykwarycznym istnieją jednak też falsyfikaty padwanów pochodzące z XVIII–XIX w., a będące ich udanymi imitacjami bądź zwykłymi odlewami.

Bibliografia

«Paduaner» w H. Kahnt: Das grosse Münzlexikon von A bis Z. Regenstauf 2005, s. 329–330
«Paduan» w C.C. Chamberlain: Guide to Numismatics. London 1965, s. 117
A.S. Norris: «Cavino, Giovanni da» w Dizionario Biografico degli Italiani. T. 23. Roma 1979
«Cavino, Giovanni dal» w Grand Larousse encyclopédique. T. 2. Paris 1960, s. 728

Literatura dodatkowa

Z. Klawans: Imitations and Inventions of Roman Coins. Santa Monica (California) 1977
R.H. Lawrence: The Padouan: Medals by Giovanni Cavino. New York 1883
«Giovanni Cavino» w M.-N. Bouillet, A. Chassang (red.): Dictionnaire universel d’histoire et de géographie. Paris 1878

Linki zewnętrzne

«Paduaner» w Reppa – Das grosse Münzen-Lexikon (niem.)

[1] To właśnie jemu przypisuje się w mennictwie wynalezienie połączonej z kołowrotem prasy śrubowej do odciskania stempla na krążku monety medalu (monety) – na podstawie wcześniejszego pomysłu Leonarda da Vinci (H. Fiedorow-Dawydow: Monety opowiadają o historii, Warszawa 1966, s. 100).

[2] Zdania co do tego są nadal podzielone ; np. Fiedorow-Dawydow stwierdza wprost, że „działalność jego była podyktowana zgoła nie naukowymi zainteresowaniami. Rytował nowe stemple na wzór starych monet i wybijał falsyfikaty, by potem sprzedawać te fałszywe starożytności jako cenne antyki. Przez długi czas wśród kolekcjonerów utrzymywała się zła pamięć o Cavinim [Cavino]. Niektórzy zbieracze zaczęli nawet nazywać wszelkie falsyfikaty starych monet „paduanami” na pamiątkę przedsiębiorczego obywatela Padwy.” (H. Fiedorow-Dawydow, dz. cyt., s. 22).

[3] Claude Du Molinet, Franz Ertinger: Le cabinet de la Bibliotheque de Sainte Genevieve. Divisé en deux parties: contenant les antiquitez de la réligion des chrétiens, des Egyptiens, & des Romains; des tombeaux, des poids & des médailles; de monnoyes, des pierres antiques gravées. Paris 1692.

[4] Na rynku antykwarycznym istnieją jednak też falsyfikaty padwanów pochodzące z XVIII–XIX w., a będące ich udanymi imitacjami bądź zwykłymi odlewami.

[a]

[b]

[c]

[d]