Piłodziób wspaniały

Piłodziób wspaniały
	Momotus momota
	(Linnaeus, 1766)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Nadrząd	ptaki neognatyczne
Rząd	kraskowe
Rodzina	piłodzioby
Rodzaj	Momotus
Gatunek	piłodziób wspaniały
Synonimy
	Ramphastos momota Linnaeus, 1766; Momotus microstephanus P.L. Sclater, 1858; Momotus nattereri P.L. Sclater, 1858; Momotus brasiliensis ignobilis Berlepsch, 1889; Momotus bartletti Sharpe, 1892; Momotus parensis Sharpe, 1892; Momotus bolivianus Reichenow, 1919; Momotus pilcomajensis Reichenow, 1919;
	Ramphastos momota Linnaeus, 1766; Momotus microstephanus P.L. Sclater, 1858; Momotus nattereri P.L. Sclater, 1858; Momotus brasiliensis ignobilis Berlepsch, 1889; Momotus bartletti Sharpe, 1892; Momotus parensis Sharpe, 1892; Momotus bolivianus Reichenow, 1919; Momotus pilcomajensis Reichenow, 1919;
Podgatunki
	zobacz opis w tekście
	zobacz opis w tekście
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Piłodziób wspaniały^[5] (Momotus momota) – gatunek ptaka z rodziny piłodziobów (Momotidae) występujący w Ameryce Południowej, głównie w Amazonii. Nie jest zagrożony.

Systematyka

Po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego gatunek ten opisał Karol Linneusz w 1766 w 12. edycji Systema Naturae. Autor nadał mu nazwę Ramphastos momota, a jako miejsce typowe wskazał Amerykę Południową^[6], co później uściślono na Kajennę^[3]. Obecnie gatunek zaliczany jest do rodzaju Momotus^[5]^[7].

W starszym ujęciu systematycznym do M. momota zaliczano około 20 podgatunków występujących od północno-wschodniego Meksyku do północnej Argentyny^[2]. W oparciu przede wszystkim o publikację F.G. Stilesa z 2009 roku takson ten podzielono na 6 osobnych gatunków: M. momota, M. coeruliceps (piłodziób modrogłowy), M. lessonii (piłodziób żółtopierśny), M. subrufescens (piłodziób rdzawobrzuchy), M. bahamensis (piłodziób czerwonogardły) i M. aequatorialis (piłodziób wyżynny)^[5]^[7]^[8]. W tym nowym ujęciu systematycznym do M. momota zalicza się już tylko 9 podgatunków, które zamieszkują^[7]:

M. m. momota (Linnaeus, 1766) – wschodnia Wenezuela, region Gujana i północna Brazylia
M. m. microstephanus Sclater, PL, 1858 – południowo-wschodnia Kolumbia, wschodni Ekwador i północno-zachodnia Brazylia
M. m. ignobilis von Berlepsch, 1889 – wschodnie Peru i zachodnia Brazylia
M. m. nattereri Sclater, PL, 1858 – północno-wschodnia Boliwia
M. m. simplex Chapman, 1923 – zachodnia Brazylia do zachodnio-środkowej Brazylii (na południe od Amazonki)
M. m. cametensis Snethlage, E, 1912 – północno-środkowa Brazylia
M. m. parensis Sharpe, 1892 – północno-wschodnia Brazylia
M. m. marcgravianus Pinto & Camargo, 1961 – wschodnia Brazylia
M. m. pilcomajensis Reichenow, 1919 – południowa Boliwia, południowa Brazylia i północno-zachodnia Argentyna

Wygląd: Upierzenie zielone, niebieski wierzch głowy, rude podgardle, pierś i brzuch, czarna maska wokół oczu. W ogonie znajdują się dwie długie niebieskie sterówki z czarnymi końcówkami.

Średnie wymiary: Długość ciała – około 50 cm (wraz z ogonem o długości około 30 cm).

Biotop: Pierwotne lasy Amazonii i terenów przyległych aż po północno-zachodnią Argentynę.

Zachowanie: Siedząc na gałęzi, wymachuje ogonem jak wahadłem to w jedną, to w drugą stronę, wołając rytmiczne jutu-jutu.

Rozmnażanie: Samica składa 2–3 jaja w dziupli drzewa lub w norze wykopanej w urwistym brzegu rzeki. Pisklęta wylęgają się po 22 dniach. O młode troszczą się obydwoje rodzice.

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN piłodziób wspaniały jest klasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). Trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy ze względu na wylesianie Amazonii^[4].

↑ Momotus momota, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b Blue-crowned Motmot (Momotus momota). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-03)]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h D. Lepage: Amazonian Motmot Momotus momota. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2022-12-18]. (ang.).
↑ ^a ^b Momotus momota, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b ^c Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Momotidae Gray,GR, 1840 (1832-33) - piłodzioby - Motmots (wersja: 2019-10-10). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-06-05].
↑ K.K. Linneusz K.K., Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 12, t. 1 cz. 1, Holmiae 1766, s. 152 (łac.).
↑ ^a ^b ^c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Todies, motmots, bee-eaters. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-06-05]. (ang.).
↑ F. Gary Stiles. A review of the genus Momotus (Coraciiformes: Momotidae) in northern South America and adjacent areas. „Ornitologia Colombiana”. 8, s. 29–74, 2009. (ang.).

Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).