Plac Sokratesa Starynkiewicza w Warszawie
| Ochota | |
 Północna część placu Sokratesa Starynkiewicza z pętlą tramwajową, widok w kierunku Alej Jerozolimskich | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie Warszawy  | |
 52°13′27,0″N 20°59′46,0″E/52,224167 20,996111
| |
Plac Sokratesa Starynkiewicza – plac znajdujący się w dzielnicy Ochota w Warszawie. Na niektórych planach nazwę plac Starynkiewicza nosi północna część szeroko rozumianego placu, przylegająca do Alej Jerozolimskich, a część południowa, przy ulicy Nowogrodzkiej, jest określana jako skwer Alfonsa Grotowskiego. Ich wschodnią pierzeją jest ulica Lindleya. W serwisach geodezyjnych nazwę plac Starynkiewicza noszą działki położone na zachodnim skraju szeroko rozumianego placu (nr 7 i 23), rozciągające się od ulicy Koszykowej do Alej Jerozolimskich, nakładając się częściowo na ulicę Nowogrodzką i tylko na północno-wschodnim krańcu sąsiadując z ulicą Lindleya. Nazwę skwer Alfonsa Grotowskiego nosi pięcioboczna działka nr 34 położona między tak wytyczonym placem Starynkiewicza, ulicą Nowogrodzką, Lindleya, Oczki i Koszykową. W tym wyznaczeniu większa część pętli tramwajowej znajduje się nie w obrębie placu, lecz między nim a ulicami Lindleya i Nowogrodzką. Adresy placu mają jedynie budynki położone po jego zachodniej części, podczas gdy na budynki położone na wschód mają numerację ulicy Lindleya[1][2].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Od 1842 przez późniejszy teren placu przebiegała ul. Żelazna[3]. Plac wytyczono w 1893[4]. W tym samym roku nadano mu nazwę, upamiętniając zasłużonego dla Warszawy Sokratesa Starynkiewicza, pełniącego w latach 1875–1892 obowiązki prezydenta miasta[5]. Przed utworzeniem placu, w 1892 nazwę Sokratesa Starynkiewicza nadano czasowo ul. Filtrowej[6].
W 1902 po wschodniej stronie placu zbudowano Szpital Dzieciątka Jezus. Przy szpitalu, symetrycznie wzdłuż skrzydeł frontowego gmachu administracyjnego, w 1902 zakończono budowę kaplicy Dzieciątka Jezus oraz cerkwi Matki Boskiej Nieustającej Pomocy[7]. Świątynię prawosławną rozebrano w okresie międzywojennym.
W 1926 przez plac przeprowadzono tory Warszawskiej Kolei Dojazdowej[6]. W latach 1928–1930 pod nr 5 wzniesiono monumentalny gmach Dyrekcji Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji, zaprojektowany pierwotnie przez Stefana Szyllera w stylu klasycyzmu akademickiego, a po katastrofie budowlanej spowodowanej błędami konstrukcyjnymi dokończony według zmienionego projektu Romualda Millera jako obiekt modernistyczny[8].
W 1933 roku nazwę południowego odcinka ul. Żelaznej, tworzącego wschodnią pierzeję placu, przemianowano na ul. Williama Heerleina Lindleya[3].
W latach 1936–1936 na rogu placu Starynkiewicza (nr 7) i Alej Jerozolimskich wzniesiono Dom Turystyczny zaprojektowany przez Władysława Borawskiego[9]. Należącym do miasta nowoczesnym budynkiem zarządzał Związek Propagandy Turystycznej m.st. Warszawy. Pełnił on funkcję hotelu turystycznego dla odwiedzających stolicę wycieczek (głównie młodzieży szkolnej). Większość pomieszczeń stanowiły pokoje 4-osobowe, a na każdym piętrze znajdowały się także dwa pokoje 2-osobowe dla prowadzących wycieczki[10]. Gmach był miejscem ciężkich walk podczas powstania warszawskiego. Poważnie uszkodzony, został odbudowany w 1947[9]. Z uwagi na bliskość drukarń i budowanego Domu Słowa Polskiego ulokowano w nim redakcje gazet i agencji prasowych[11]. Mieściły się w nim m.in. redakcje dzienników: „Trybuny Ludu”[12], a później – „Rzeczpospolitej”[11].
W 1936, w 50. rocznicę uruchomienia Stacji Filtrów, na placu założono Skwer im. Alfonsa Grotowskiego. Nadana w grudniu 1936 nazwa[13] upamiętnia twórcę Wodociągu Praskiego Alfonsa Grotowskiego. Na skwerze umieszczono pamiątkowy głaz wydobyty podczas prac kanalizacyjnych.
Zabudowa placu Starynkiewicza ocalała w czasie II wojny światowej[4]. 15 września 1945 pomiędzy placem a Okęciem uruchomiono pierwszą po wojnie w lewobrzeżnej Warszawie linię tramwajową[14].
W północnej części placu znajduje się pętla tramwajowa, używana incydentalnie (np. dla obsługi linii turystycznych).
Ważniejsze obiekty
[edytuj | edytuj kod]- Szpital Kliniczny Dzieciątka Jezus (ul. Lindleya 4)
- Kościół Dzieciątka Jezus
- Obelisk przy ulicy Lindleya
- Klinika Położnictwa i Ginekologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego (nr 1/3)
- Pierwszy oraz Trzeci Urząd Skarbowy Warszawa-Śródmieście (nr 14)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ UM st. Warszawy, nazewnictwo, obiekty (wyszukiwarka) [online], Urząd M.St. Warszawy.
- ↑ Warstwa "Adresy i ulice" [online], Geoportal krajowy.
- ↑ a b Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 9. Langiewicza-Łukasińskiego. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2003, s. 60. ISBN 83-88372-24-6.
- ↑ a b Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 808. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 367. ISBN 83-86619-97X.
- ↑ a b Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 203.
- ↑ Piotr Paszkiewicz: Pod berłem Romanowów. Sztuka rosyjska w Warszawie 1815–1915. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 1991, s. 107. ISBN 83-900047-7-1.
- ↑ Marta Leśniakowska: Architektura w Warszawie 1918–1939. Warszawa: Arkada Pracownia Historii Sztuki, s. 116. ISBN 83-60350-00-0.
- ↑ a b Marta Leśniakowska: Architektura w Warszawie 1918–1939. Warszawa: Arkada Pracownia Historii Sztuki, s. 126. ISBN 83-60350-00-0.
- ↑ Jerzy Kasprzycki: Korzenie miasta. Tom I. Śródmieście Południowe. Warszawa: Wydawnictwo VEDA, 2004, s. 247. ISBN 83-85584-45-5.
- ↑ a b Jerzy Kasprzycki: Korzenie miasta. Tom I. Śródmieście Południowe. Warszawa: Wydawnictwo VEDA, 2004, s. 248. ISBN 83-85584-45-5.
- ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975, s. 615.
- ↑ Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 333. ISBN 83-86619-97X.
- ↑ Dzieje Ochoty. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 639.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 808. ISBN 83-01-08836-2.
- Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 203.