Posłowie i ambasadorowie ZSRR w Polsce

Lista posłów i ambasadorów ZSRR w Polsce obejmuje szefów misji dyplomatycznych w okresie 1923–1991, tj. od momentu nawiązania pierwszych stosunków dyplomatycznych pomiędzy Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich a Polską do rozpadu ZSRR.

Dwudziestolecie międzywojenne

ZSRR powstał 30 grudnia 1922, ale już 27 kwietnia 1921 Polska nawiązała stosunki dyplomatyczne na poziomie przedstawicieli pełnomocnych z Rosyjską Federacyjną Socjalistyczną Republiką Radziecką. W okresie od 10 września 1921 do listopada 1922 w Polsce przebywał Lew Karachan, poseł nadzwyczajny i minister pełnomocny Rosyjskiej Federacyjnej Republiki Radzieckiej w Polsce. 8 listopada 1922 zastąpił go Leonid Oboleński i piastował ten urząd do 13 grudnia 1922. Równolegle Ukraińską Socjalistyczną Republikę Radziecką reprezentował w Warszawie Ołeksandr Szumski. Dnia 23 lipca 1923 Polska i ZSRR nawiązały stosunki dyplomatyczne na poziomie poselstw po uznaniu faktu zawiązania ZSRR i likwidacji odrębnego przedstawicielstwa dyplomatycznego USRR w Warszawie.

W okresie 1923–1934 na terytorium Polski było akredytowanych kolejno czterech posłów ZSRR:

Leonid Oboleński, poseł: 14 grudnia 1923 – 14 października 1924
Piotr Wojkow, poseł nadzwyczajny i minister pełnomocny: 8 listopada 1924 – 7 czerwca 1927
Dmitrij Bogomołow, poseł nadzwyczajny i minister pełnomocny: 11 października 1927 – listopad 1929
Władimir Antonow-Owsiejenko, poseł nadzwyczajny i minister pełnomocny: 30 stycznia 1930 – marzec 1934

Dnia 16 lutego 1934 poselstwo ZSRR w Warszawie podniesiono do rangi ambasady. W okresie 13 kwietnia 1934 – 1937 ambasadorem i ministrem pełnomocnym ZSRR w Polsce był Jakow Dawtian. Po jego odwołaniu do Moskwy i zamordowaniu w trakcie wielkiej czystki stanowisko ambasadora ZSRR w Polsce pozostawało nieobsadzone do 2 czerwca 1939, a ZSRR reprezentował chargé d’affaires Pawieł Listopad. Od 2 czerwca 1939 do 17 września 1939 ambasadorem i ministrem pełnomocnym był Nikołaj Szaronow, który opuścił terytorium Polski 12 września 1939 w związku z przygotowaniami ZSRR do agresji na Polskę.

Okres drugiej wojny światowej

17 września 1939 ZSRR uznał jednostronnie ustanie stosunków dyplomatycznych z Polską, stwierdzając w nocie do ambasadora RP w Moskwie Wacława Grzybowskiego (nieprzyjętej przez dyplomatę) zaprzestanie istnienia państwa polskiego i w konsekwencji nieważność wszystkich umów zawartych pomiędzy ZSRR a Polską, lub umów międzynarodowych z udziałem Polski i ZSRR jako sygnatariuszy. Po próbie zakwestionowania przez władze ZSRR immunitetu dyplomatycznego ambasador Wacław Grzybowski i polski personel dyplomatyczny opuścili terytorium ZSRR po interwencji dziekana korpusu, ambasadora III Rzeszy – Friedricha von Schulenburga. 30 lipca 1941 na skutek układu Sikorski-Majski stosunki dyplomatyczne wznowiono wstępnie na szczeblu chargé d’affaires, zaś od września 1941 – po nominacji Stanisława Kota na ambasadora Rządu RP w Moskwie, później Kujbyszewie – na poziomie ambasadorów. ZSRR wycofał się z umów zawartych z III Rzeszą 28 września 1939, stwierdzających zaprzestanie istnienia państwa polskiego i ustalających granicę pomiędzy ZSRR a III Rzeszą na terytorium Polski. Ambasadorem ZSRR przy rządzie RP na uchodźstwie w okresie od września 1941 do 26 kwietnia 1943 był Aleksandr Bogomołow.

Dnia 26 kwietnia 1943 – po ujawnieniu przez III Rzeszę grobów ofiar zbrodni katyńskiej – ZSRR, wobec apelu Rządu RP do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża w Genewie o zbadanie sprawy, jednostronnie zerwał stosunki dyplomatyczne z Polską.

Ambasadorowie ZSRR w Polsce Ludowej

Dnia 1 sierpnia 1944 ZSRR ustanowił stosunki dyplomatyczne z Polskim Komitetem Wyzwolenia Narodowego. Przedstawicielem ZSRR przy PKWN został Nikołaj Bułganin. Pełne stosunki dyplomatyczne na poziomie ambasad pomiędzy ZSRR a Rządem Tymczasowym Rzeczypospolitej Polskiej zostały nawiązane 5 stycznia 1945.

1945–1951 – Wiktor Lebiediew
1951–1953 – Arkadij Sobolew
1953–1954 – Gieorgij Popow
1955–1957 – Pantielejmon Ponomarienko
1957–1961 – Piotr Abrasimow
1961–1971 – Awierkij Aristow
1971–1978 – Stanisłau Piłatowicz
1978–1983 – Borys Aristow
1983–1986 – Alaksandr Aksionau
1986–1989 – Władimir Browikow

Ambasadorowie ZSRR w III RP

1989–1990 – Władimir Browikow
1990–1991 – Jurij Kaszlew

Zobacz też

Bibliografia, literatura

Wojciech Materski, Na widecie. II Rzeczpospolita wobec Sowietów 1918-1943. Warszawa 2005 Wyd. Instytut Studiów Politycznych PAN i Wyd. „Rytm”, ISBN 83-88490-84-2, ISBN 83-7399-125-5.
Historia dyplomacji polskiej t. V 1939-1945, Warszawa 1999, Wydawnictwo Naukowe PWN, ISBN 83-01-12808-9
Historia dyplomacji polskiej t. VI, 1944/1945-1989, Warszawa 2010, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, ISBN 978-83-89607-94-2