Puffinus
| Puffinus | |||
| Brisson, 1760[1] | |||
 Burzyk północny (P. puffinus) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
Puffinus | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
„Puffinus” Brisson, 1760 (= Procellaria puffinus Brünnich, 1764) | |||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Gatunki | |||
| |||
Puffinus – rodzaj ptaków z rodziny burzykowatych (Procellariidae).
Rozmieszczenie geograficzne
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj obejmuje gatunki występujące na wszystkich oceanach świata[10][11].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała 25–40 cm, rozpiętość skrzydeł 58–93 cm; masa ciała 82–575 g[11].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj zdefiniował w 1760 roku francuski zoolog Mathurin Jacques Brisson w publikacji własnego autorstwa poświęconej ornitologii[1]. Gatunkiem typowym jest (tautonimia) burzyk północny (P. puffinus).
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]- Puffinus: angielskie nazwy Puffing (około 1502 roku) lub Puffin (około 1508), początkowo stosowane do tuszy z pisklęcia burzyka, przysmaku angielskiego stołu do końca XVIII wieku. Przez zamieszanie i skojarzenia nazwę tę stopniowo zaczęto stosować również na określenie maskonura, aż stała się nazwą tego gatunku w drugiej połowie XIX wieku, ale w ornitologii zachowano ją jako ogólną nazwę dla burzyków[12].
- Nectris: gr. νηκτρις nēktris ‘pływak’, od νεω neō ‘pływać’[13]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie)[14]: Procellaria puffinus Brünnich, 1764.
- Thyellas: gr. θυελλα thuella ‘huragan, burza’, od θυω thuō ‘wściekać się’[15].
- Rhipornis: gr. ῥιπη rhipē ‘szybki lot, gwałtowny ruch’, od ῥιπτω rhiptō ‘rzucać się’; ορνις ornis, ορνιθος ornithos ‘ptak’[16]. Nowa nazwa dla Puffinus Brisson, 1760.
- Cymotomus: gr. κυμοτομος kumotomos ‘rozbijający fale’, od κυμα kuma ‘fale’; τομος tomos ‘tnący’, od τεμνω temnō ‘ciąć’[17].
- Reinholdia: epitet gatunkowy Puffinus reinholdi Mathews, 1912[c]; Johann Reinhold Forster (1729–1798), niemiecki przyrodnik podczas drugiej wyprawy Cooka[18]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Puffinus reinholdi Mathews, 1912 (= Procellaria gavia J.R. Forster, 1844).
- Alphapuffinus: gr. αλφα alpha ‘pierwszy’; rodzaj Puffinus Brisson, 1760[19]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Puffinus assimilis Gould, 1838.
- Microzalias: gr. μικρος mikros ‘mały’; rodzaj Zalias Heine & Reichenow, 1890 (burzyk)[20]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Puffinus nativitatis Streets, 1877.
- Cinathisma: gr. κιναθισμα kinathisma, κιναθισματος kinathismatos ‘szelest skrzydeł’, od κινεω kineō ‘ruszać’[21]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Cinathisma cyanoleuca Hull, 1916 (= Reinholdia reinholdi byroni Mathews, 1912 (= Procellaria gavia J.R. Forster, 1844)).
Podział systematyczny
[edytuj | edytuj kod]Takson ten okazał się polifiletyczny, dlatego część gatunków (pacifus, bulleri, griseus, tenuirostris, creatopus, carneipes i gravis) przeniesiono do odrębnego rodzaju Ardenna[22][23]. Do rodzaju Puffinus należą następujące gatunki[24]:
- Puffinus nativitatis Streets, 1877 – burzyk brunatny
- Puffinus subalaris Ridgway, 1897 – burzyk galapagoski
- Puffinus gavia (J.R. Forster, 1844) – burzyk nowozelandzki
- Puffinus huttoni Mathews, 1912 – burzyk wędrowny
- Puffinus opisthomelas Coues, 1864 – burzyk kalifornijski
- Puffinus bryani Pyle, A. Welch & R.C. Fleischer, 2011 – burzyk siodłaty
- Puffinus bannermani Mathews & Iredale, 1915 – burzyk boniński
- Puffinus myrtae Bourne, 1959 – burzyk polinezyjski
- Puffinus newelli Henshaw, 1900 – burzyk hawajski
- Puffinus auricularis C.H. Townsend, 1890 – burzyk białorzytny
- Puffinus bailloni Bonaparte, 1857 – burzyk tropikalny
- Puffinus persicus Hume, 1872 – burzyk perski
- Puffinus puffinus (Brünnich, 1764) – burzyk północny
- Puffinus yelkouan (Acerbi, 1827) – burzyk śródziemnomorski
- Puffinus elegans Giglioli & Salvadori, 1868 – burzyk ciemnolicy
- Puffinus assimilis Gould, 1838 – burzyk mały
- Puffinus lherminieri Lesson, 1839 – burzyk równikowy
- Puffinus baroli Bonaparte, 1857 – burzyk malutki
- Puffinus boydi Mathews, 1912 – burzyk brązoworzytny
- Puffinus heinrothi Reichenow, 1919 – burzyk podbielały
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b M.J. Brisson: Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés, a laquelle on a joint une description exacte de chaque espece, avec les citations des auteurs qui en ont traité, les noms quils leur ont donnés, ceux que leur ont donnés les différentes nations, & les noms vulgaires. T. 6. Parisiis: Ad Ripam Augustinorum, apud Cl. Joannem-Baptistam Bauche, bibliopolam, ad Insigne S. Genovesae, & S. Joannis in Deserto, 1760, s. 129–130. (fr. • łac.).
- ↑ H. Kuhl: Beiträge zur Zoologie und vergleichenden Anatomi. Frankfurt am Main: Verlag der Hermannschen Buchhandlung, 1820, s. 146. (niem.).
- ↑ C.W.L. Gloger. Etwas über einige ornithologische Gattungsbez nennungen. „Notizen aus dem Gebiete der Natur- und Heilkunde”. 16, s. kol. 279, 1827. (niem.).
- ↑ G.J. Billberg: Synopsis Faunae Scandinaviae. T. 1. Cz. 2: Aves. Holmiae: Ex officina typogr. Caroli Deleen, 1828, s. Tab. A. (łac.).
- ↑ W. MacGillivray: A manual of British ornithology: being a short description of the birds of Great Britain and Ireland, including the essential characters of the species, genera, families, and orders. Cz. 2: The water birds. London: Scott, Webster, and Geary, 1842, s. 13. (ang.).
- ↑ G.M. Mathews. New Generic Names for Australian Birds. „Austral Avian Record”. 1, s. 107, 1912–13. (ang.).
- ↑ G.M. Mathews. New genera. „Austral Avian Record”. 2, s. 110, 1913–15. (ang.).
- ↑ G.M. Mathews & T. Iredale. On some Petrels from the North-East Pacific Ocean. „The Ibis”. Tenth Series. 3, s. 597, 1915. (ang.).
- ↑ A.F. Basset Hull. Avifauna of New South Wales Island. „Emu”. 15, s. 205, 1916. DOI: 10.1071/MU915205. (ang.).
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v14.2). [dostęp 2024-11-11]. (ang.).
- ↑ a b D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette, Shearwaters and Petrels (Procellariidae), version 1.0, [w:] S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2020, Puffinus, DOI: 10.2173/bow.procel3.01 [dostęp 2024-11-11] (ang.).
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Puffinus [dostęp 2024-11-11].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Nectris [dostęp 2024-11-11].
- ↑ G.R. Gray: A list of the genera of birds: with their synonyma an indication of the typical species of each genus. Wyd. 2. London: R. and J.E. Taylor, 1841, s. 98. (ang.).
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Thyellas [dostęp 2024-11-11].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Rhipornis [dostęp 2024-11-11].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Cymotomus [dostęp 2024-11-11].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Reinholdia [dostęp 2024-11-11].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Alphapuffinus [dostęp 2024-11-11].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Microzalias [dostęp 2024-11-11].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Cinathisma [dostęp 2024-11-11].
- ↑ J. Penhallurick & M. Wink. Analysis of the taxonomy and nomenclature of the Procellariiformes based on complete nucleotide sequences of the mitochondrial cytochrom b gene. „Emu”. 104, s. 125–147, 2004. (ang.).
- ↑ E.C. Dickinson (red.) & J.V. Remsen Jr.: The Howard and Moore Complete Checklist of the Birds of the World. Cz. 1: Non-passerines. Eastbourne: Aves Press, 2013. ISBN 978-0-9568611-0-8. (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Procellariidae Leach, 1820 – burzykowate - Petrels & Shearwaters (wersja: 2024-09-18). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-11-11].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).