Ramienica kosmata

Ramienica kosmata
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Gromada	Charophyta
Klasa	Charophyceae
Rząd	ramienicowce (Charales)
Rodzina	Characeae
Rodzaj	Chara
Sekcja	Hartmania
Gatunek	ramienica kosmata
	Nazwa systematyczna
	Chara hispida L.; Sp. Pl.2. 1753: 1156
Synonimy
	Chara major;
	Chara major;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ramienica kosmata, ramienica szczecinowata (Chara hispida) – gatunek ramienicy, jeden z pierwszych opisanych przez Linneusza. Polskie nazwy używane są rzadko. Jan Krzysztof Kluk użył nazwy ramienica szczecinowata^[3], natomiast Zbigniew Podbielkowski i Henryk Tomaszewicz używają nazwy ramienica kosmata^[4] (którą to nazwę Kluk odnosił do Chara tomentosa).

Morfologia

Pokrój

Stosunkowo duży makroglon (zwykle do 80 cm długości, ale starsze osobniki mogą dorastać do 2 m) o silnie rozgałęzionej plesze. Gruba (2-3 mm średnicy), wyraźnie skręcona nibyłodyga z długimi (do 15 cm) międzywęźlami. Plecha od szarozielonej do zielonożółtej, zwykle silnie inkrustowana węglanem wapnia, przez co krucha, ale w porównaniu z innym ramienicami jest to słabsza tendencja. Gołym okiem widoczne przylistki i okolcowanie. Roślina jednopienna^[5].

Okorowanie

Dwurzędowe. Dość regularne, a rzędy główne zazwyczaj nieco słabiej wykształcone niż boczne, choć czasem jest to słabo wyraźne, a okolcowanie może zasłaniać strukturę^[5].

Nibyliście

Długie (do 8 cm), cienkie (0,5 mm średnicy) i dość sztywne. Wyraźnie krótsze od międzywęźli. Nieco zagięte do wewnątrz. 8–11 (najczęściej 10) w okółku. 5–8 członów, z czego ostatni nieokorowany, zbudowany z jednej lub dwóch komórek i zwykle bardzo wyraźny (czasem grubszy od członów okorowanych) i krótko zaostrzony^[5].

Nibylistki

Zwykle wyraźne. Wewnętrzne przeważnie długie i cienkie, wyraźnie dłuższe od lęgni, ostro zakończone, podczas gdy na zewnątrz słabiej wykształcone (wałeczkowate). Na liściach płonnych wyraźnie krótsze niż na płodnych, czasem nawet zaledwie brodawkowate^[5].

Kolce

Igiełkowate (wyjątkowo wałeczkowate), u nasady rozszerzone. O długości zbliżonej do średnicy międzywęźla. Pojedyncze lub po 2–3 w pęczkach. Zwykle gęsto położone, tak że mogą zasłonić okorowanie. W dolnych międzywęźlach słabiej wykształcone i rzadziej rozmieszczone, aż do braku^[5].

Przylistki

Wyraźnie wykształcone. W dwurzędowych okółkach, bardzo mało zróżnicowane. Kształtem i długością przypominają kolce. Czasem gęsto rozmieszczone, co sprawia wrażenie upakowania w pęczki^[5].

Plemnie

Pojedyncze. W 2–5 węzłach nibyliści. Czerwone, mniejsze od lęgni (0,5 mm średnicy)^[5].

Lęgnie

Inkrustowane. Duże (1,2–1,4 mm długości). Pojedyncze. W 2–5 węzłach nibyliści. Żółtozielone. Koronka duża, wyraźnie rozchylona, o gładkich, zaokrąglonych krawędziach^[5].

Zmienność

W wodach płytkich zwykle mniejsze formy (do 20 cm), o krótkich międzywęźlach i nibyliściach, których grubość wówczas niemal dorównuje nibyłodydze. Kolor plechy takich form zwykle zielonopomarańczowy^[5].

Podobne gatunki

Ramienica zwyczajna, ramienica wielokolczasta, ramienica kolczasta^[5]

Biologia

Roślina wieloletnia^[5].

Ekologia

Gatunek słodkowodny. Nie występuje w wodach szybko płynących. Występuje głównie w jeziorach mezotroficznych i słabo eutroficznych, wykazując dość wąską tolerancję ekologiczną co do trofii. Także w mniejszych zbiornikach, jak i w rowach. Zwykle w wodach płytkich litoralu (zwykle 0,5–2 m głębokości), preferując podłoże organiczne. Często tworzy zespół roślinny Charetum hispidae w postaci zwartej, intensywnie zielonej łąki ramienicowej^[5]. Zwykle ma to miejsce w zbiornikach małych (astatycznych), a w większych jeziorach w miejscach płytkich, zabagnionych (maksymalnie sięga do 1 m głębokości)^[6]. W jeziorach środkowej i zachodniej Europy występuje w wodach o różnym stanie ekologicznym, ale jest jednym z gatunków najczęściej spotykanych w wodach o dobrym stanie^[7].

Występowanie

Występuje w większej części Europy i w Brazylii^[1]. W Polsce dość rzadka, ale spotykana w całym kraju^[5]. Zwarte zbiorowiska rzadkie, częstsze w Wielkopolsce^[6].

Zagrożenia i ochrona

Według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski jest gatunkiem wymierającym. Podlega w Polsce ochronie gatunkowej^[5]^[8]. Obecność jej zbiorowiska w zbiorniku jest podstawą do objęcia go ochroną jako siedlisko przyrodnicze 3140 (twardowodne oligo– i mezotroficzne zbiorniki z podwodnymi łąkami ramienic Charetea) w systemie Natura 2000^[9].

Przypisy

↑ ^a ^b Anders Langangen: Chara hispida Linnaeus. AlgaeBase. [dostęp 2012-01-06]. (ang.).
↑ Carl von Linné: Species plantarum : exhibentes plantas rite cognitas, ad genera relatas, cum differentiis specificis, nominibus trivialibus, synonymis selectis, locis natalibus, secundum systema sexuale digestas. T. 2. Sztokholm: Impensis Laurentii Salvii, 1753, s. 1156.
↑ Jan Krzysztof Kluk: Dykcyonarz roślinny, w którym podług układu Linneusza są opisane rośliny nie tylko krajowe dzikie, pożyteczne, albo szkodliwe.... T. 1: A-E. s. 118.
↑ Zbigniew Podbielkowski, Henryk Tomaszewicz: Zarys hydrobotaniki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996. ISBN 83-01-00566-1.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ Mariusz Pełechaty, Andrzej Pukacz: Klucz do oznaczania gatunków ramienic (Characeae) w rzekach i jeziorach. Warszawa: Główny Inspektorat Ochrony Środowiska / Wydawnictwo Naukowe Gabriel Borowski, 2008, s. 44–45, seria: Biblioteka Monitoringu Środowiska. ISBN 978-83-7217-200-5.
↑ ^a ^b Henryk Tomaszewicz: Roślinność wodna i szuwarowa Polski : (klasy Lemnetea, Charetea, Potamogetonetea, Phragmitetea) wg stanu zbadania na rok 1975. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1979, s. 52–53, seria: Rozprawy Uniwersytetu Warszawskiego = Dissertationes Universitatis Varsoviensis, 0509-7177. ISBN 83-00-01088-2. (pol.).
↑ SandraS. Poikane SandraS. i inni, Macrophyte assessment in European lakes: Diverse approaches but convergent views of ‘good’ ecological status, „Ecological Indicators”, 94, 2018, s. 185-197, DOI: 10.1016/j.ecolind.2018.06.056 (ang.).
↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin
↑ Ryszard Piotrowicz: 3140 – Twardowodne oligo– i mezotroficzne zbiorniki z podwodnymi łąkami ramienic Charetea. W: Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 2: Wody słodkie i torfowiska. Ministerstwo Środowiska, s. 48–58. ISBN 83-86564-43-1.

[AB-1] Anders Langangen: Chara hispida Linnaeus. AlgaeBase. [dostęp 2012-01-06]. (ang.).

[L-2] Carl von Linné: Species plantarum : exhibentes plantas rite cognitas, ad genera relatas, cum differentiis specificis, nominibus trivialibus, synonymis selectis, locis natalibus, secundum systema sexuale digestas. T. 2. Sztokholm: Impensis Laurentii Salvii, 1753, s. 1156.

[kluk-3] Jan Krzysztof Kluk: Dykcyonarz roślinny, w którym podług układu Linneusza są opisane rośliny nie tylko krajowe dzikie, pożyteczne, albo szkodliwe.... T. 1: A-E. s. 118.

[zarys-4] Zbigniew Podbielkowski, Henryk Tomaszewicz: Zarys hydrobotaniki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996. ISBN 83-01-00566-1.

[klucz-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ Mariusz Pełechaty, Andrzej Pukacz: Klucz do oznaczania gatunków ramienic (Characeae) w rzekach i jeziorach. Warszawa: Główny Inspektorat Ochrony Środowiska / Wydawnictwo Naukowe Gabriel Borowski, 2008, s. 44–45, seria: Biblioteka Monitoringu Środowiska. ISBN 978-83-7217-200-5.

[tom-6] Henryk Tomaszewicz: Roślinność wodna i szuwarowa Polski : (klasy Lemnetea, Charetea, Potamogetonetea, Phragmitetea) wg stanu zbadania na rok 1975. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1979, s. 52–53, seria: Rozprawy Uniwersytetu Warszawskiego = Dissertationes Universitatis Varsoviensis, 0509-7177. ISBN 83-00-01088-2. (pol.).

[poikane-7] SandraS. Poikane SandraS. i inni, Macrophyte assessment in European lakes: Diverse approaches but convergent views of ‘good’ ecological status, „Ecological Indicators”, 94, 2018, s. 185-197, DOI: 10.1016/j.ecolind.2018.06.056 (ang.).

[rozp2014-8] Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin

[por-9] Ryszard Piotrowicz: 3140 – Twardowodne oligo– i mezotroficzne zbiorniki z podwodnymi łąkami ramienic Charetea. W: Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 2: Wody słodkie i torfowiska. Ministerstwo Środowiska, s. 48–58. ISBN 83-86564-43-1.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]