Res cogitans
Res cogitans (łac. „rzecz myśląca”) – jeden z podstawowych terminów filozoficznych w metafizyce Kartezjusza[1].
Dualizm Kartezjański
[edytuj | edytuj kod]
W swoim systemie filozoficznym Kartezjusz przeciwstawiał res cogitans i res extensa (rzecz rozciągłą). Res extensa było używane na określenie świata fizycznego, a res cogitans zostało użyte do oznaczenia bytów postrzegających własną bytowość (umysł). Tym samym Kartezjusz stanął na stanowisku, że rzeczywistość składa się z dwóch, zasadniczo odmiennych substancji. Świat materialny działa na zasadach mechanicznych, natomiast świat duchowy jest obszarem wolności. Oba typy substancji spotykają się w ludziach[2].
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]Dualistyczna koncepcja Kartezjusza była wyraźnym zerwaniem ze scholastyczną koncepcją duszy. Scholastyczna koncepcja duszy łączyła filozofię Arystotelesa z chrześcijaństwem. Dusza była w niej ściśle zespolona z ciałem, była formą dla jego materii) (hylemorfizm). Zgodnie z koncepcją Arystotelesa, wszystkie istoty żywe wyposażone były w jakąś postać duszy, przy czym najwyższą jej formę mieli tylko ludzie. W duszy mieściły się zarówno intelekt, jak i zmysły[3].
Kartezjusz odchodził od koncepcji scholastycznej, oddzielając element materialny i duchowy. Ten ostatni (substancja myśląca) właściwy był tylko ludziom i świadczył o ich pochodzeniu od Boga[4].
Res cogitans to dla Kartezjusza substancjalny komponent myślenia czy też świadomości. Człowiek pojmuje siebie właśnie jako res cogitans, rzecz, która myśli.
Czymże więc jestem? Rzeczą myślącą; ale co to jest? Jest to rzecz, która wątpi, pojmuje, twierdzi, przeczy, chce, nie chce, a także wyobraża sobie i czuje
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ res cogitans, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2024-10-28].
- ↑ Ariew i in. 2003 ↓, Body, s. 41.
- ↑ Ariew i in. 2003 ↓, Mind, s. 183.
- ↑ Wiktor Werner, Człowiek, świadomość, społeczeństwo. Splątane korzenie współczesnej psychologii. [w:] Małgorzata Wójtowicz – Dacka, Ludmiła Zając – Lamparska [red.] „O świadomości. Wybrane zagadnienia.” Wydawnictwo Uniwersytetu im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2007, s. 17 – 39
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Roger Ariew i inni, Historical Dictionary of Descartes and Cartesian Philosophy, Lanham, Maryland - Toronto - Oxford: The Scarecrow Press, Inc, 2003.