Rostworowo
52°32′16″N 16°45′54″E/52,537778 16,765000| wieś | |
 Rostworowo | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Strefa numeracyjna |
61 |
| Kod pocztowy |
62-090[2] |
| Tablice rejestracyjne |
PZ |
| SIMC |
0594123 |
Położenie na mapie gminy Rokietnica  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu poznańskiego  | |
| 52°32′16″N 16°45′54″E/52,537778 16,765000[1]
| |
Rostworowo (pol. hist. Rozwarowo[3]) – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie poznańskim, w gminie Rokietnica.
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Pierwotna nazwa wsi brzmiała „Rozwarowo”. Według dr Zofii Zierhofferowej jej podstawą była nazwa osobowa Rozwar z sufiksem dzierżawczym „-owo”. Przezwisko Rozwar pochodzi natomiast od czasownika „rozwarzyć” czyli rozgotować lub „rozewrzeć” czyli otworzyć. Z biegiem czasu nazwa wsi ulegała zmianom, w których najpierw „a” przed „r” utożsamiło się z „o” i w wyniku tego powstała forma Rozworowo. W początku XVII wieku dostosowano ją do czasownika roztworzyć czyli otworzyć[3].
Od zmian, jakim ulegała nazwa wsi, uzależniona była również forma odmiejscowego nazwiska utworzonego od jej nazwy. Od XIV wieku do lat 30 XVII wieku w źródłach występują na przemian formy: Rozwarowski (Roswarowski), Rozworowski (Rosworowski), Roztworowski (Rostworowski) oraz Rostwarowski. Nazwisko Rostworowski ustaliło się ostatecznie pod koniec lat 30. XVII wieku ale sporadycznie, pojawiają się także wcześniejsze jego formy, a najczęściej w odmianie Roztworowski[3].
Wieś pierwotnie związana była z Wielkopolską. Istnieje co najmniej od drugiej połowy XIV wieku. Wymieniona została w łacińskim dokumencie z 1386 jako „Roswarowo”, 1387 „Roswarouo, Roswarovo”, 1391 „Roszwarowo, Rosfarouo” oraz odmiejscowe nazwisko Roszwarofski, 1393 „Rozworow[o]”, 1397 nazwisko „Roswaroski”, 1419 (wg. kopii 1601-1602 „Roztworow[o]”, 1420 „Rosfarowo”, 1423 (wg. kopii z 1488/92) „Rosswarowo”, 1428 „Rozwarowo”, 1430 „Rosuarowo”, 1435 (wg. kopii z XV w.) „Rosszwalowo”, 1438 nazwisko „Rostworowski”, 1440 nazwisko „Roszvarowski”, 1447 nazwisko „Roszpharowsky”, 1500 „Rosffvarow”, 1514 „Rosparouo”, 1519 nazwisko „Roschwarowski”, 1563 „Rossworowo”, 1566 „Rosfforowo”, 1574 „Rostarowo”, 1602 „Rostworowo”[3].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Miejscowość była początkowo wsią szlachecką należącą do lokalnych rodów wielkopolskich Rozwarowskich herbu Nałęcz, którzy od nazwy wsi przyjęli odmiejscowe nazwisko, a później także Nietążkowskich, Pijanowskich, Zbijewskich, Krzyżanowskich. W 1508 wieś leżała w powiecie poznańskim Korony Królestwa Polskiego w parafii Żydowo[3].
Właścicielem Rostworowa był wówczas Mikołaj Żydowski, który nosił to odmiejscowe nazwisko od nazwy wsi Żydowo, a później przyjął nazwisko Rostworowski od nazwy wsi Rostworowo. W 1402 był on zastępcą starosty generalnego Wielkopolski Tomasza z Węgleszyna, w październiku 1490 został wiceburgrabią starościńskim poznańskim oraz w 1414 wicewojewodą poznańskim z ramienia Sędziwoja Ostroroga wdy pozn.], później także kasztelanem santockim[3].
Pierwsze wzmianki z lat 1386-1393 dotyczą sporów majątkowych pomiędzy lokalnymi właścicielami ziemskimi w wyniku, których dochodzi do rozgraniczenia wsi Rostworowo oraz Nieczajny. W 1386 Mikołaj Żydowski oraz jego brat Dzierżek dziedzice w Żydowie oraz ich bracia, synowie zmarłego Niemierzy z Żydowa prowadzili spór sądowy z kasztelanem starogrogrodzkim Mikołajem z Bytynia, jego żoną Katarzyną oraz ich synami i innymi dziedzicami Nieczajny o rozgraniczenie obu wsi. W sądzie braci zastąpił Sędziwój Psarski ich stryj oraz prawny opiekun. W 1393 Mikołaj Żydowski ponownie wszedł w spór ze wspomnianą Katarzyną żoną Mikołaja o kopce, które usypał przed trzema laty pomiędzy Rostworowem, a Nieczajną[3].
W 1402 Dziersław z Rostworowa dowodził w sporze sądowym z Iwanem z Soboty, że jego parobkowie rąbali drzewo na terenie wspólnym pomiędzy Rostworowem, a Sobotą, a nie w dziale należącym do Iwana[3].
Miejscowość odnotowano również w historycznych rejestrach poborowych. W 1423 (wg. kopii z lat 1488/92) w Rostworowie było 12 łanów. W 1508 miał miejsce pobór ze wsi od 8 łanów oraz 6 groszy od karczmy. W 1510 w Rostworowie był folwark, 13 łanów, a w tym jeden opuszczony. W 1510 pobrano podatki od 8 łanów, jeden łan był opustoszały oraz objęty został wolnizną na zagospodarowanie. Sześć groszy zapłacił wówczas karczmarz od karczmy oraz od roli karczmarskiej. W 1563 miał miejsce pobór od 12 łanów oraz karczmy dorocznej. W 1577 pobór ze wsi zapłacił Maciej Rozwarowski. W 1580 również Maciej Rozwarowski zapłacił pobór z Rozwarowa od 6 łanów, kwarty roli karczmarskiej oraz 4 zagrodników. W 1581 i 1583 płatnikiem poboru był Maciej Rozwarowski[3].
Do czasu rozbiorów leżała w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Wskutek II rozbioru Polski w 1793, miejscowość przeszła pod władanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazła się w zaborze pruskim.
We wsi znajduje się zabytkowy zespół dworsko-folwarczny, w skład którego wchodzi dwór murowany z końca XVIII wieku, przebudowany w 2. połowie XIX wieku i po 1918 (dobudowa skrzydła), pozostałości bramy i park krajobrazowy, a także zabudowania folwarczne[4]. Zespół był początkowo własnością Rostworowskich, od końca XVIII wieku Krzyżanowskich, a w XIX i XX wieku Szołdrskich z pobliskiego Żydowa. Majątek w 1926 liczył 595 ha[5].
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa poznańskiego.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 116722
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1098 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b c d e f g h i Gąsiorowski 2003 ↓, s. 183-192.
- ↑ praca zbiorowa, Zabytki architektury i budownictwa w Polsce, Województwo poznańskie 32, cz. 2, Ośrodek Dokumentacji Zabytków, Warszawa, 1998, s.569, ISBN 83-86334-37-1
- ↑ Marcin Libicki, Piotr Libicki, Dwory i pałace wiejskie w Wielkopolsce, wyd. Rebis, Poznań, 2010, s.318, ISBN 978-83-7301-243-1
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Antoni Gąsiorowski: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. IV (R – S), zeszyt 2, hasło „Rozwarowo”. Poznań: Wydawnictwo PTPN, 2003, s. 183-192.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Rostworowo jako Rozwarowo Rozwarowo, [w:] Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 2010–2014.
- Rostworowo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 806.
_COA.svg)