Ryżniak błotny

Ryżniak błotny
	Oryzomys palustris
	(Harlan, 1837)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	Supramyomorpha
Infrarząd	myszokształtne
Nadrodzina	myszowe
Rodzina	chomikowate
Podrodzina	bawełniaki
Plemię	Oryzomyini
Rodzaj	ryżniak
Gatunek	ryżniak błotny
Synonimy
	Mus palustris Harlan, 1837; Arvicola oryzivora Bachman, 1854; Oryzomys argentatus Spitzer & Lazell, 1978;
	Mus palustris Harlan, 1837; Arvicola oryzivora Bachman, 1854; Oryzomys argentatus Spitzer & Lazell, 1978;
Podgatunki
	O. p. palustris (Harlan, 1837); O. p. coloratus Bangs, 1898; O. p. natator F.M. Chapman, 1893; O. p. planirostris Hamilton, 1955; O. p. sanibeli Hamilton, 1955;
	O. p. palustris (Harlan, 1837); O. p. coloratus Bangs, 1898; O. p. natator F.M. Chapman, 1893; O. p. planirostris Hamilton, 1955; O. p. sanibeli Hamilton, 1955;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; Występowanie Oryzomys palustris: granatowy: (zasięg współczesny); błękitny: (zasięg historyczny);
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ryżniak błotny^[10], ryżak^[11] (Oryzomys palustris) – gatunek gryzonia z rodziny chomikowatych^[12]^[11]^[13] (Cricetidae), występujący w środkowej i zachodniej części Ameryki Północnej od Kanady po Zatokę Meksykańską^[11].

Taksonomia

Podczas badań prowadzonych w 1816 roku na bagnach w Karolinie Południowej John Bachman schwytał egzemplarze nieznanego gatunku gryzonia. Holotyp został wysłany do zoologów Academy of Natural Sciences w Filadelfii dopiero 20 lat później. Bachman spodziewał się stwierdzenia pokrewieństwa nowego gatunku z należącym do karczowników rodzajem Arvicola i wstępnie nazwał odkryty gatunek Arvicola oryzivora. Zoolog Richard Harlan, który znalazł przysłany eksponat w zbiorach Akademii opisał gatunek samodzielnie, oznaczył go swoim nazwiskiem i stwierdziwszy, że ryżniak błotny nie może być zaliczony do rodzaju Arvicola, nadał mu nazwę Mus palustris. Harlan pominął zasługi Bachmana, określił, że okaz został znaleziony w okolicy Fastland, w pobliżu Salem, a jako typową lokalizację gatunku wskazał New Jersey^[6].

Naukowcy stwierdzili znaczne migracje poszczególnych populacji, co wpływa na wymianę materiału genetycznego między osobnikami poszczególnych podgatunków. Z powodu geograficznej izolacji niektóre populacje zachowują jednak genetyczną odrębność^[14].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają pięć podgatunków^[15].

Etymologia

Oryzomys: gr. ορυζα oruza „ryż”; μυς mus, μυος muos „mysz”^[16].
palustris: łac. paluster, palustris „bagnisty”, od palus, paludis „bagno, moczary”^[17].
coloratus: łac. coloratus kolorowy (zwłaszcza kolory czerwonego), od color, coloris „kolor”^[18].
natator: łac. natator, natatoris „pływak”, od natare „pływać”, od nare „pływać”^[19].
planirostris: łac. planus „płaski”; -rostris „-pyski”, od rostrum „pysk”^[20].
sanibeli: Sanibel Island, Floryda, Stany Zjednoczone^[21].

Genetyka

Garnitur chromosomowy O. palustris tworzy 56 par chromosomów^[13].

Morfologia

Ryżniak błotny jest gryzoniem średniej wielkości. Futro z wierzchu szarobrunatna lub rudobrunatna, od spodu biała lub szarawa. Ogon słabo owłosiony, pokryty łuskami^[11].

Średnie wymiary^[13]:

Długość ciała samców: 193–262 mm (średnio 226 mm)
Długość ciała samic: 191–253 mm (średnio 217 mm)
Masa ciała samców: 46–80 g (średnio 56 g)
Masa ciała samic: 40–60 g (średnio 48 g)

Wzór zębowy ryżniaka błotnego: ${\tfrac {1003}{1003}}$ ^[13].

Tryb życia

Ryżniak błotny żyje na terenach bagnistych^[11] i prowadzi nocny tryb życia^[13]. O. palustris jest świetnym pływakiem. Potrafi nurkować na głębokość do 10 m i z łatwością przepływa dystans 300 m^[22].

Występowanie

Występuje w środkowej i zachodniej części Ameryki Północnej od Kanady po Zatokę Meksykańską^[11], na terenie stanów: Alabama, Arkansas, Delaware, Floryda, Georgia, Illinois, Kansas, Kentucky, Luizjana, Maryland, Missisipi, Missouri, New Jersey, Karolina Północna, Oklahoma i Pensylwania, a rzadziej także w stanach: Karolina Południowa, Tennessee, Teksas i Wirginia^[9].

Zasięg występowania w zależności od podgatunku^[15]:

O. palustris palustris – szeroko rozpowszechniony w południowym Illinois, południowym Kentucky, Tennessee, południowym New Jersey, południowo-wschodniej Pensylwanii, Delaware, wschodnim Maryland, wschodniej Wirginii, wschodniej Karolinie Północnej, Karolinie Południowej, Georgii, Alabamie, Missisipi i północno-zachodniej oraz północnej Florydzie, wschodnie i południowo-wschodnie Stany Zjednoczone.
O. palustris coloratus – południowa półwyspowa część Florydy i Lower Keys, Stany Zjednoczone.
O. palustris natator – północna i środkowa część półwyspu Floryda, Stany Zjednoczone.
O. palustris planirostris – mały obszar na zachodnio-środkowym wybrzeżu półwyspu Floryda, Stany Zjednoczone.
O. palustris sanibeli – Sanibel Island na południowo-zachodnim wybrzeżu półwyspu Floryda, Stany Zjednoczone.

Kopalne ślady występowania O. palustris

Na Florydzie odnaleziono piętnaście kopalnych śladów występowania O. palustris, a jeden w Georgii. Ponadto paleontolodzy odnotowali istnienie wymarłego gatunku O. p. fossilis, który żył w okresie zlodowaceniea i plejstocenu w Kansas. W Teksasie zaś żył w okresie interglacjału^[13].

Ekologia

Część autorów wskazuje że ryżniak błotny żywi się wyłączne pokarmem roślinnym^[11], jednak Homer Sharp – badacz nawyków żywieniowych ryżniaków błotnych^[23] twierdzi że gryzoń ten jest zoofagiem i zjada ryby, małże, padlinę piżmaka, poluje na krewniaków z rodzaju Peromyscus (myszak), na wróble, młode żółwie błotne Graptemys ï żółwiki malowane, że zjada też jaja i pisklęta strzyżyka błotnego (Cistothorus palustris). Inni badacze dowodzą, że ryżniak błotny żywi się nasionami, trawami Spartina alterniflora, Spartina gabra, Tripsacum, lubi soliród zielny i chętnie zjada sukulenty. Część badań wskazywała, że rośliny i nasiona stanowią prawie 85% jego pożywienia, inne zaś dowodziły, że spożywane stawonogi, małe płazy, ryby, owady i małe ssaki pokrywają blisko 75% potrzeb żywieniowych ryżniaka błotnego. Prawdopodobnym wyjaśnieniem tych sprzeczności jest duża zmienność żywieniowa w obrębie gatunku^[13].

Przypisy

↑ Oryzomys palustris, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ R. Harlan. Description of a new species of quadruped, of the order Rodentia, inhabiting the United States. „The American journal of science and arts”. 31, s. 385, 1837. (ang.).
↑ J.J. Audubon & J. Bachman: The viviparous quadrupeds of North America. Cz. 3. New York: J.J. Audubon, 1854, s. 214. (ang.).
↑ N.C. Spitzer & J.D. Lazell, Jr.. A new rice rat (genus Oryzomys) from Florida’s Lower Keys. „Journal of Mammalogy”. 59 (4), s. 787, 1978. DOI: 10.2307/1380143. (ang.).
↑ O. Bangs. The land mammals of peninsular Florida and the coast region of Georgia. „Proceedings of the Boston Society of Natural History”. 28 (7), s. 189, 1898. (ang.).
↑ ^a ^b F.M. Chapman. Description of a new subspecies of Oryzomys from the Gulf States. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 5 (4), s. 44, 1893. (ang.).
↑ Hamilton 1955 ↓, s. 83.
↑ Hamilton 1955 ↓, s. 85.
↑ ^a ^b F.F. Cassola F.F., Oryzomys palustris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-3 [dostęp 2021-12-18] (ang.).
↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 253. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Kazimierz Kowalski (redaktor naukowy), Adam Krzanowski, Henryk Kubiak: Mały słownik zoologiczny: Ssaki. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973. ISBN 83-214-0637-8.
↑ Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Oryzomys palustris. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 31 grudnia 2012]
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g James L. Wolfe. Oryzomys palustris. „MAMMALIAN SPECIES”. 176, s. 1-5, 1982-06-18. The American Society of Mammalogists. (ang.).
↑ Jane Leah Indorf. Phylogeography of the Marsh Rice Rat (Oryzomys palustris) in Wetlands of the Southeastern United States. „Open Access Dissertations”. 462, 2010. University of Miami. (ang.).
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 406. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 485, 1904. (ang.).
↑ palustris, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-18] (ang.).
↑ coloratus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-18] (ang.).
↑ natator, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-18] (ang.).
↑ planirostris, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-18] (ang.).
↑ J. Nijhof: Nederlandse namen voor een deel van de Knaagdieren. paulvoorhaar.nl. [dostęp 2021-12-18]. (niderl.).
↑ Oryzomys palustris. Smithsonian Institution. [dostęp 2012-12-31]. (ang.).
↑ Homer F. Sharp. Food Ecology of the Rice Rat, Oryzomys palustris (Harlan), in a Georgia Salt Marsh. „Journal of Mammalogy”. 48 (4), s. 557-563, 1967. American Society of Mammalogists. ISSN 0022-2372. (ang.).

Bibliografia

W.J. Hamilton, Jr.. Two new rice rats (genus Oryzomys) from Florida. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 68, s. 83–86, 1955. (ang.).

[itis-1] Oryzomys palustris, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Harlan-2] R. Harlan. Description of a new species of quadruped, of the order Rodentia, inhabiting the United States. „The American journal of science and arts”. 31, s. 385, 1837. (ang.).

[Bachman-3] J.J. Audubon & J. Bachman: The viviparous quadrupeds of North America. Cz. 3. New York: J.J. Audubon, 1854, s. 214. (ang.).

[Spitzer&Lazell-4] N.C. Spitzer & J.D. Lazell, Jr.. A new rice rat (genus Oryzomys) from Florida’s Lower Keys. „Journal of Mammalogy”. 59 (4), s. 787, 1978. DOI: 10.2307/1380143. (ang.).

[Bangs-5] O. Bangs. The land mammals of peninsular Florida and the coast region of Georgia. „Proceedings of the Boston Society of Natural History”. 28 (7), s. 189, 1898. (ang.).

[Chapman-6] F.M. Chapman. Description of a new subspecies of Oryzomys from the Gulf States. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 5 (4), s. 44, 1893. (ang.).

[CITEREFHamilton1955[https://www.biodiversitylibrary.org/page/34549567_83]-7] Hamilton 1955 ↓, s. 83.

[CITEREFHamilton1955[https://www.biodiversitylibrary.org/page/34549569_85]-8] Hamilton 1955 ↓, s. 85.

[iucn-9] F.F. Cassola F.F., Oryzomys palustris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-3 [dostęp 2021-12-18] (ang.).

[Cichocki&inni-10] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 253. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[kowalski-11] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Kazimierz Kowalski (redaktor naukowy), Adam Krzanowski, Henryk Kubiak: Mały słownik zoologiczny: Ssaki. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973. ISBN 83-214-0637-8.

[msw-12] Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Oryzomys palustris. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 31 grudnia 2012]

[mammalian-13] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g James L. Wolfe. Oryzomys palustris. „MAMMALIAN SPECIES”. 176, s. 1-5, 1982-06-18. The American Society of Mammalogists. (ang.).

[Indorf-14] Jane Leah Indorf. Phylogeography of the Marsh Rice Rat (Oryzomys palustris) in Wetlands of the Southeastern United States. „Open Access Dissertations”. 462, 2010. University of Miami. (ang.).

[Burgin&inni-15] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 406. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Palmer-16] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 485, 1904. (ang.).

[17] palustris, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-18] (ang.).

[18] coloratus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-18] (ang.).

[19] natator, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-18] (ang.).

[20] planirostris, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-18] (ang.).

[Nijhof-21] J. Nijhof: Nederlandse namen voor een deel van de Knaagdieren. paulvoorhaar.nl. [dostęp 2021-12-18]. (niderl.).

[smiths-22] Oryzomys palustris. Smithsonian Institution. [dostęp 2012-12-31]. (ang.).

[Sharp-23] Homer F. Sharp. Food Ecology of the Rice Rat, Oryzomys palustris (Harlan), in a Georgia Salt Marsh. „Journal of Mammalogy”. 48 (4), s. 557-563, 1967. American Society of Mammalogists. ISSN 0022-2372. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]