Sękowo (powiat szamotulski)
52°30′04″N 16°26′02″E/52,501111 16,433889| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
100[2] m n.p.m. |
| Liczba ludności (2011) |
533[3] |
| Strefa numeracyjna |
61 |
| Kod pocztowy |
64-541[4] |
| Tablice rejestracyjne |
PSZ |
| SIMC |
0583289 |
Położenie na mapie gminy Duszniki  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu szamotulskiego  | |
| 52°30′04″N 16°26′02″E/52,501111 16,433889[1]
| |
| Strona internetowa | |
Sękowo – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie szamotulskim, w gminie Duszniki.
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Wieś sołecka, położona około 16 km na południowy zachód od Szamotuł, na skrzyżowaniu drogi krajowej nr 92 oraz drogi wojewódzkiej nr 306.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Miejscowość pierwotnie związana była z Wielkopolską. Istnieje co najmniej od początku XV wieku. Wymieniona w łacińskim z 1403 jako „Sankowo, Sancowo”, 1403 „Stancowo”, 1428 „Szancow”, 1508 „Szakowo”, 1510 „Sząkowo”, 1521 „Schąkowo”, 1563 „Sząnkowo”, 1564 „Senkowo”, 1577 „Sekowo”, 1580 „Sakowo”[5].
Miejscowość była początkowo własnością kościelną należącą do biskupstwa poznańskiego w kluczu dóbr Buk. W 1508 leżała w powiecie poznańskim Korony Królestwa Polskiego. W 1508 należała do parafii Wilczyna[5].
W pierwszych zapisach zachowanych w archiwach sądowych na temat wsi, pochodzących z początku XV wieku, odnotowano sołtysów miejscowości Jadwigę zwaną dziedziczką w Sękowie oraz Mikołaja. W 1403 Jadwidze sołtysce wsi oraz Gniewomirowi z Krzestkowic sąd przysądził część Pończyna, o którą procesował się z nimi Dziersław ze Świączyna. W tym samym roku sołtyska sękowska toczyła także spory z Wincentym Czarnotą z Szamotuł o 1/4 Pończyna, później ze wspomnianym Gniewomirem wygrywając z nim proces o część Pończyna. Przegrała z nim natomiast spór o 10 grzywien szkody i ponownie pozwała go o 12 grzywien[5].
W 1403 sołtys sękowski Mikołaj toczył spór sądowy z Piotrem Wilkiem z Lubosiny o odniesione rany. W 1407 pozywał on Wincentego Czarnotę z Szamotuł o to, że zapowiedzenie przez niego 1/4 Pończyna. W 1428 odnotowno jego kolejny spór w sądzie z Bieniakiem zwanym Zarembą z Lubosiny[5].
W 1441 biskup poznański Andrzej Bniński herbu Łodzia odnowił przywilej sołecki Sękowa na prośby sołtysów sękowskich braci Wojciecha, Tomasza, Piotra, Macieja i Szczepana oraz Wawrzyńca. Dzięki temu dokumentowi zachował się opis wsi Sękowo. Do sołectwa należały wówczas 3 łany wolne, karczma, ogród, 6 zagrodników, dwa ostrowy o nazwie „Oraniec” i „Dąbrowiec”, połowa lasu zwanego „Syrow” (oryg. „Sirow”) ale bez ról w tym lesie, które wykarczowali kmiecie z sąsiedniej wsi Wilczyny. Sołtysom ponadto przysługiwała 1/3 dochodów sądowych. Biskupstwo nadało im prawo zakładania łąk oraz zapustów na swych rolach oraz w swojj połowie lasu „Syrow”. Mieli oni także prawo wypasu dowolnej liczby owiec i koni za pomocą własnego pastucha, prawo łowienia ptaków oraz polowania na całym obszarze należącym do Sękowa. W zamian zobowiązani byli do służby biskupom na dobrym koniu[5].
W 1468 funkcje sołtysa w Sękowie pełnił szlachcic Tomasz, który według zachowanego zapisu zobowiązał się zwrócić 7 grzywien długu wójtowi w Pczewie Mikołajowi. W 1482 sołtys sękowski Jakub toczył spór majątkowy z Agnieszką Rościegniewską beginką poznańską o 4 konie oraz inne rzeczy po jej zmarłym bracie, które znajdowały się w posiadaniu Jakuba. Sędziowie polubowni postanawiili, że Jakub ma zapłacić za te rzeczy dwie grzywny w 4 ratach[5].
W latach 1490-1495 odnotowano bednarza pochodzącego ze wsi Marcina Sękowskiego mieszczanina poznańskiego, który w 1490 sprzedał Janowi Kędzierzawemu altaryście u św. Marii Magdaleny w Poznaniu 0,5 grzywny na domu przy ul. Wrocławskiej w Poznaniu. W latach 1511-1512 odnotowano szlachcia Piotra Sękowskiego rządcę dóbr sękowskich kapituły katedry poznańskiej. W 1512 pozywała go Katarzyna z Chwaliszewa o uznanie, że jest ojcem jej narodzonego dziecka[5].
W latach 1517-1530 notowany był pochodzący ze wsi Wojciech Sękowski mieszkaniec Poznania, który do 1517 pełnił funkcję altarysty altarii św. Marcina i Mikołaja w katedrze poznańskiej, a w 1530 został prepozytem kościoła i szpitala św. Stanisława w Poznaniu[5].
W 1606 biskup poznański Wawrzyniec Goślicki ze względu na zasługi Mikołaja Oborskiego sołtysa sękowskiego dał mu dożywotnio w kluczu bukowskim łan opuszczony zwany „Kiewlowskim” we wsi Sękowo w zamian za czynsz roczny 4 złotych polskich[5].
Miejscowość odnotowano również w historycznych rejestrach poborowych dzięki czemu zachowały się informacje o miejscowosci. W 1508 pobrano we wsi wiardunki wojenne od 13 łanów oraz od dwóch karczm po 6 groszy. W 1509 miał miejsce pobór od 12 łanów, sołtys zapłacił od 1,5 łana, a od dwóch karczm poprano po 3 grosze. W 1510 pobrano podatki od 12 łanów, sołtys zapłacił od 0,5 łana oraz od karczmy. W 1510 we wsi było dwóch sołtysów, z których każdy uprawiał po 1,5 łana. We wsi było także 13 łanów osiadłych oraz dwa łany opuszczone. W 1521 Mikołaj syn Piotra z Szamotuł przeznaczył na uposażenie dziekanii i kustodii w kolegiacie w Szamotułach m.in. dwie grzywny czynszu rocznego zapisanego na wsi Sękowo. W 1563 pobór odbył. się od 11,5 łana, 3,5 łana opuszczonego, 3 łanów sołeckich, karczmy dziedzicznej oraz od dwóch zagrodników. W 1564 wieś liczyła 18 łanów w tym 3 łany sołeckie, 11,5 łanów osiadłych oraz 3,5 łanów opustoszałych. Z każdego łanu płacono po jednej grzywnie, oraz w naturze po 4 ćwiertnie owsa, dwa kapłony, 30 jaj, a z karczmy 24 groszy. Mieszkańcy dawali także w naturze owies oraz koguty tytułem wiecnego. Sołtys dawał dukata oraz był zobowiązany do służby. W 1580 pobrano podatki z Sękowa od 11 łanów, 4 zagrodników, jednego zagrodnika na łanie opuszczonym, 3 łanów opuszczonych, kowala oraz od 3 łanów sołeckich[5].
Wieś duchowna, własność biskupa poznańskiego, położona była w 1580 roku w powiecie poznańskim województwa poznańskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów[6]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa poznańskiego.
Wskutek II rozbioru Polski w 1793, miejscowość przeszła pod władanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazła się w zaborze pruskim. W 1900 r. została wykupiona przez niemiecką komisję kolonizacyjną. Wówczas stała się jednym z ważnych ośrodków germanizacyjnych. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. zaczęli tu napływać koloniści polscy.
We wsi zachował się dwór z 1890 r. kryty dachem mansardowym, remontowany w 1976 r. Oficynę wzniesiono w drugiej połowie XIX w.; obora i spichrz pochodzą natomiast z przełomu XIX i XX w. Park z 2. poł. XIX w., o pow. 2,5 ha z kilkoma dębami o obw. 250-320 cm, został wpisany do rejestru zabytków pod nr 1842/A.[7][8]
Wieś posiada drużynę piłkarską KS Sękowo, rozgrywającą mecze na stadionie wiejskim przy ulicy Lipowej. Swoją siedzibę mają tu także Zespół Pieśni i Tańca "Pierwiosnek" i Uczniowski Klub Sportowy GCK Szach.
Od 2006 roku organizowane są w okresie letnim coroczne Dni Sękowa - trzydniowa (weekendowa) zabawa przy muzyce z licznymi atrakcjami i konkursami m.in. mecz piłki nożnej kawalerowie - żonaci, turniej czterech wsi, turniej szachowy i inne. W trakcie Dni Sękowa w sobotę odbywa się tradycyjna zabawa wiejska w parku przy amfiteatrze.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 121580
- ↑ Według: http://www.wysokosc.mapa.info.pl/
- ↑ Na podstawie: bazy.hoga.pl
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1153 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b c d e f g h i j Gąsiorowski 2003 ↓, s. 359-360.
- ↑ Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, Wielkopolska t. I, Warszawa 1883, s. 40.
- ↑ R.Krygiel, P.Mordal, Vademecum Krajoznawcze Ziemi Szamotulskiej, PTTK Oddział w Szamotułach, Szamotuły 2002, s. 106
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo wielkopolskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 grudnia 2023, s. 211 [dostęp 2024-02-10] [zarchiwizowane 2024-01-26] (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Antoni Gąsiorowski: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. IV (R – S), hasło „Sękowo”. Poznań: Wydawnictwo PTPN, 2003, s. 359-360.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Sękowo, [w:] Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 2010–2014.
| Wsie | |
|---|---|
| Integralne części wsi |
