Przejdź do zawartości

Samozapłon

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Samozapłon – samorzutne zapoczątkowanie procesu spalania bez zainicjowania go za pomocą ognia lub iskry[1]. Temperatura, przy której dana substancja ulega samozapłonowi to temperatura samozapłonu.

Przykłady samozapłonu

[edytuj | edytuj kod]

Przykłady samozapłonu następującego bez podgrzewania mieszanin

[edytuj | edytuj kod]

Jedną z reakcji samozapłonowych jest reakcja nadmanganianu potasu z gliceryną[2]:

14KMnO
4
+ 4C
3
H
5
(OH)
3
→ 7K
2
CO
3
+ 7Mn
2
O
3
+ 5CO
2
+ 16H
2
O

Reakcja ta rozpoczyna się z chwilowym opóźnieniem rzędu kilkudziesięciu sekund.

Samozapłonowi ulega też etanol podczas reakcji z innym utleniaczem – tlenkiem chromu(VI), CrO
3
. Następuje to np. po umieszczeniu kryształka tego związku na knocie nasączonym etanolem[3].

Samozapłonowi ulega również gazowy amoniak przepuszczany nad CrO
3
bez dostępu powietrza[3]:

2CrO
3
+ 2NH
3
→ Cr
2
O
3
+ N
2
+ 3H
2
O + 109 kcal

Zdolność do wywołania samozapłonu niektórych substancji ma także gazowy chlor. Np. po umieszczeniu w atmosferze chloru waty nasączonej terpentyną, zaczyna ona dymić i świecić, a po wyjęciu ze słoja zapala się[4].

Z kolei mieszanina chloru z wodorem ulega wybuchowi pod wpływem światła (zwłaszcza w stosunku stechiometrycznym 1:1 v/v)[5].

Istnieją też reakcje samozapłonowe, w których inicjatorem jest woda (tzn. należy odpowiednią mieszaninę skropić wodą, by doszło do samozapłonu). Przykładem jest samozapłon pyłu cynkowego wymieszanego z azotanem amonu[6]:

Zn + NH
4
NO
3
→ ZnO + N
2
+ 2H
2
O

Inną tego typu reakcją jest samozapłon wiórków magnezowych zmieszanych z azotanem srebra[6]:

Mg + 2AgNO
3
→ Mg(NO
3
)
2
+ 2 Ag

Taka reakcja powoduje takie nagrzanie się substratów, że dochodzi do samozapłonu magnezu.

Kolejną reakcją z wodą w roli zapalnika jest reakcja azotanu miedzi z papierem. W tym celu należy nasypać nieco azotanu miedzi na kartkę papieru i całość zwinąć w małą kopertę. Po skropieniu wodą następuje dymienie, a później samozapłon[6].

Samozapłon jako przyczyna pożarów

[edytuj | edytuj kod]

Samozapłon składowanych materiałów łatwopalnych może być efektem osiągnięcia wysokiej temperatury w naturalnych procesach, np. w wyniku fermentacji wilgotnego siana w stogu[7], trocin[8] lub szmat nasączonych olejem[9].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. samozapłon, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2018-04-04].
  2. Ogień bez zapałek [online], Młody Technik [dostęp 2020-06-08].
  3. a b Stanisław Tołłoczko, Wiktor Kemula, Chemia nieorganiczna z zasadami chemii ogólnej, Warszawa: PWN, 1954, s. 448.
  4. Stefan Sękowski, Efektowna chemia, 1984, s. 225.
  5. Stanisław Tołłoczko, Wiktor Kemula, Chemia nieorganiczna z zasadami chemii ogólnej, Warszawa: PWN, 1954, s. 167.
  6. a b c Stefan Sękowski, Ciekawe doświadczenia. Część I, 1986, s. 141.
  7. Aleksandra Galus, Uwaga na samozapłon siana! [online], www.topagrar.pl, 5 czerwca 2017 [dostęp 2018-04-04].
  8. Wojciech Żabicki, Organizacja, bezpieczeństwo i higiena pracy, WSiP, 2011, s. 97, ISBN 978-83-02-09406-4 [dostęp 2018-04-04].
  9. Transport samochodowy. Zabezpieczenie przeciwpożarowe [online], hreib.net [dostęp 2018-04-04].