Sofizmat rozszerzenia
Sofizmat rozszerzenia, znany powszechnie jako chochoł[1], atakowanie chochoła[2][3] albo wznoszenie / stawianie chochoła – błąd logiczno-językowy, który polega na tym, że stosujący go sprawia wrażenie obalenia argumentów przeciwnika poprzez obalenie argumentu, który nie został przedstawiony przez tego przeciwnika[4].
Typowy chochoł stwarza iluzję całkowitego odrzucenia lub pokonania twierdzenia przeciwnika przez ukryte zastąpienie go inną propozycją („wznoszenie chochoła”), a następnie obalenie tego fałszywego argumentu („atakowanie chochoła”) zamiast propozycji przeciwnika[5][6].
Pochodzenie
[edytuj | edytuj kod]
Jako nazwany i identyfikowany sofizmat „chochoł” jest stosunkowo młody, chociaż już Arystoteles wypowiadał uwagi sugerujące obawy dotyczące czegoś podobnego[7]; Douglas Walton stwierdza, że „pierwsze włączenie tego do podręcznika jako nieformalny sofizmat można znaleźć w dziele Stuarta Chase’a Guides to Straight Thinking z 1956 r. (s. 40)”[7][8]. Jednak tekst Hamblina Fallacies (1970) nie wymienia go jako odrębnego typu, nawet jako termin historyczny[7][8].
Pochodzenie terminu nie jest jasne. Użycie tego określenia w retoryce sugeruje (zazwyczaj antropomorficzną) konstrukcję ze słomy, którą łatwo strącić lub zniszczyć – taką jak manekin szkoleniowy, strach na wróble lub kukłę[9]. Polskie tłumaczenie anglojęzycznego terminu straw man na „chochoła” (zimową słomianą otulinę krzewu róży) zachowuje skojarzenia z tymczasowymi słomianymi konstrukcjami, jednocześnie tworząc nowe asocjacje z (również antropomorficzną) postacią z Wesela Wyspiańskiego.
Struktura
[edytuj | edytuj kod]Sofizmat rozszerzenia występuje w następującym schemacie argumentacji:
- Osoba 1 przedstawia propozycję X.
- Osoba 2 argumentuje przeciwko powierzchownie podobnej propozycji Y, fałszywie, jakby argument przeciwko Y był argumentem przeciwko X.
Takie rozumowanie to ignoratio elenchi: nie odnosi się do omawianej propozycji, ponieważ fałszywie przedstawia przeciwne stanowisko w sprawie propozycji.
Na przykład:
- cytowanie słów przeciwnika wyjętych z kontekstu – wybór takich słów, które wyjęte z kontekstu wypaczają poglądy danej osoby;
- atak na osobę, która nie potrafi zręcznie prowadzić dyskusji na dany temat i po „zwycięstwie” w takiej dyskusji twierdzenie, że udowodniony został przeciwny punkt widzenia;
- wymyślenie fikcyjnej osoby rzekomo wyznającej poglądy, które są krytykowane, i używanie jej w dyskusji.
Przykłady
[edytuj | edytuj kod]Atakowanie chochoła często pojawia się w debatach publicznych, takich jak w tej (hipotetycznej) debacie na temat prohibicji:
- Osoba 1: Powinniśmy złagodzić przepisy dotyczące spożywania piwa.
- Osoba 2: Nie, każde społeczeństwo z nieograniczonym dostępem do środków odurzających traci swoją etykę pracy i podąża za natychmiastową gratyfikacją.
Pierwotną propozycją było złagodzenie przepisów dotyczących spożywania piwa. Osoba B niewłaściwie zinterpretowała / zniekształciła tę propozycję, reagując na nią tak, jakby brzmiała „(powinniśmy mieć) nieograniczony dostęp do środków odurzających”. Jest to logicznie błędne przekonanie, ponieważ osoba A nigdy nie opowiadała się za zezwoleniem na nieograniczony dostęp do środków odurzających.
Często podawanym przykładem chochoła jest wypowiedź prezydenta USA Richarda Nixona z 1952 r.[10][11] Podczas kampanii na wiceprezydenta w 1952 r. Nixon został oskarżony o nielegalne przywłaszczenie 18 000 $ z funduszy kampanii na własny użytek. W telewizyjnej odpowiedzi, opartej na przemówieniu o Fali Franklina Delano Roosevelta, mówił o innym darze – psie Checkers, którego dostał od jednego ze zwolenników[10][11].
To było wzniesienie chochoła; krytycy Nixona nigdy nie krytykowali psa jako prezentu, ani nie sugerowali, żeby go zwrócił. Argument ten skutecznie odciągał uwagę wielu osób od funduszy i przedstawiał krytyków jako czepiających się i bez serca. Nixon otrzymał dużo poparcia społecznego i pozostał w kampanii wyborczej.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Sztuka dyskusji: Triki retoryczne, cz. 1 | ChangeMaker.
- ↑ Poznajemy sofizmaty: atakowanie chochoła | Mity nauki.
- ↑ Atakowanie chochoła.
- ↑ Downes, Stephen: The Logical Fallacies. [dostęp 2016-02-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-03)].
- ↑ Madsen Pirie: How to Win Every Argument: The Use and Abuse of Logic. s. 155–157. ISBN 978-0-8264-9894-6.
- ↑ The Straw Man Fallacy.
- ↑ a b c Douglas Walton, „The Straw Man Fallacy” w Logic and Argumentation, ed. Johan van Bentham, Frans H. van Eemeren, Rob Grootendorst i Frank Veltman. Amsterdam, Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences, North-Holland, 1996. s. 115–128.
- ↑ a b Christopher W. Tindale: Fallacies and Argument Appraisal. s. 19–28. ISBN 978-0-521-84208-2.
- ↑ T. Edward Damer: Attacking Faulty Reasoning: A Practical Guide to Fallacy-Free Arguments. s. 157–159.
- ↑ a b Ronald J. Waicukauski, Paul Mark Sandler, JoAnne A. Epps: The Winning Argument. s. 60–61. ISBN 1-57073-938-2.
- ↑ a b Annette T. Rottenberg, Donna Haisty Winchell: The Structure of Argument. s. 315–316. ISBN 0-312-65069-8.