Stanisław Sztarejko
 Stanisław Sztarejko (<1934) | |
 pułkownik dyplomowany piechoty
| |
| Data i miejsce urodzenia |
20 września 1895 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
13 października 1976 |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
dowódca brygady |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
             
| |
Stanisław Sztarejko (ur. 20 września 1895[1] w Oranach, zm. 13 października 1976 w Londynie) – pułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się 20 września 1895 w Oranach, w ówczesnym powiecie trockim guberni wileńskiej, w rodzinie Wincentego i Ewy z Bałukonisów[2]. W czasie wojny z bolszewikami dowodził kompanią i I batalionem 82 pułku piechoty w Brześciu[3].
3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 1106. lokatą w korpusie oficerów piechoty[4]. 10 lipca tego roku został zatwierdzony na stanowisku pełniącego obowiązki dowódcy batalionu w 82 pp[5]. W 1923 pełnił obowiązki dowódcy I batalionu[6]. W sierpniu 1924 został przydzielony do Dowództwa Okręgu Korpusu Nr IX w Brześciu na stanowisko referenta w Oddziale Wyszkolenia Sztabu[7]. Pełniąc służbę w DOK IX pozostawał oficerem nadetatowym 82 pułku piechoty[8]. 1 grudnia 1924 został mianowany majorem ze starszeństwem z 15 sierpnia 1924 i 245. lokatą w korpusie oficerów piechoty[9]. W maju 1925 nadal dowodził I batalionem 82 pp[10]. W maju 1927 został przydzielony do 14 Dywizji Piechoty w Poznaniu na stanowisko oficera Przysposobienia Wojskowego[11]. Obowiązki objął 21 czerwca 1927[3]. 23 grudnia 1927 został przeniesiony do kadry oficerów piechoty z pozostawieniem na dotychczas zajmowanym stanowisku[12]. 2 listopada 1928 rozpoczął studia na Kursie Normalnym Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie[3]. Z dniem 1 listopada 1930, po ukończeniu kursu i otrzymaniu dyplomu naukowego oficera dyplomowanego, przydzielony został do Doświadczalnego Centrum Wyszkolenia w Rembertowie, które wkrótce przeformowane zostało w Centrum Wyszkolenia Piechoty, na stanowisko wykładowcy taktyki broni połączonych[13][3]. 2 grudnia 1930 został mianowany podpułkownikiem ze starszeństwem z 1 stycznia 1931 i 39. lokatą w korpusie oficerów piechoty[14]. W marcu 1932 wyznaczony został na stanowisko szefa sztabu Dowództwa Okręgu Korpusu Nr IX w Brześciu[3][15][16]. Z dniem 8 maja 1934 został przeniesiony do 39 pułku piechoty w Jarosławiu na stanowisko zastępcy dowódcy pułku[17]. W 1937 objął dowództwo 84 pułku piechoty w Pińsku, na czele którego walczył w kampanii wrześniowej 1939. Na stopień pułkownika został mianowany ze starszeństwem z dniem 19 marca 1939 i 14. lokatą w korpusie oficerów piechoty[18].
Dowodził podczas bitwy nad Bzurą oddziałem wydzielonym w Puszczy Kampinoskiej (16–19 września). Ranny podczas bombardowania Modlina w ostatnich dniach oblężenia. Po zakończeniu działań w niewoli niemieckiej w Oflagu IIC Woldenberg. Uczestnik konspiracji obozowej. W Oflagu IIC Woldenberg wyznaczony na dowódcę samoobrony w wypadku podjęcia przez Niemców akcji zmierzającej do likwidacji obozu. Podczas ewakuacji w styczniu 1945 stał na czele kolumny „Zachód”, złożonej z 879 jeńców, która przechodziła pod eskortą oddziałów Landswehry do Oflagu VIIA Murnau. 23 listopada 1945 objął dowództwo 4 Wołyńskiej Brygady Piechoty[19]. Po zakończeniu służby pozostał na emigracji. Zmarł 13 października 1976 w Londynie.
Był żonaty z Celiną z Kierszniewskich (1900–1940), z którą miał córkę Danutę Marię (ur. 8 września 1923) i syna Andrzeja Jerzego Stanisława (ur. 5 listopada 1929)[20][21]. Bratem żony był Feliks Kierszniewski (ur. 1895), kapitan łączności Wojska Polskiego, który miał córkę Grażynę (1924–1940)[21]. 8 lipca 1940 Celina Sztarejko z córką Danutą i bratanicą Grażyną Kierszewską zostały zamordowane w niemieckim obozie Rotunda Zamojska[21][22]. Andrzejem Sztarejko, po aresztowaniu matki i siostry, zaopiekowała się żona kapitana Zygmunta Kozika, który razem ze Stanisławem Sztareko przebywał w Oflagu IIC Woldenberg[21]. W 1942 w Warszawie trafił pod opiekę chrzestnego p. Kruczyńskiego[21]. Od września 1943 w konspiracji był łącznikiem w Oddziale VII Komendy Głównej Armii Krajowej[21]. Walczył w powstaniu warszawskim[21].
Ordery i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Złoty Orderu Wojennego Virtuti Militari 28 września 1939 „za wybitne zasługi dowódcze, męstwo i poświęcenie”[23]
- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 350[2] – 26 marca 1921[24]
- Krzyż Niepodległości – 2 sierpnia 1931 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”[25]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski – pośmiertnie 11 listopada 1976[26]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski – 11 listopada 1936 „za zasługi w służbie wojskowej”[27]
- Krzyż Walecznych trzykrotnie[28] (po raz 2 i 3 „za czyny orężne w bojach b. 5-ej Dywizji Wojsk Polskich na Syberii”[29])
- Złoty Krzyż Zasługi – 10 listopada 1928[30][31]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[32]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[32]
- Odznaka za Rany i Kontuzje z jedną gwiazdką[33]
- francuski Krzyż Wojenny z gwiazdą srebrną – 13 lipca 1922[34][32]
- Medal Zwycięstwa[35][32]
- francuski Medal Pamiątkowy Wielkiej Wojny – 28 czerwca 1930[36]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 1 czerwca 1935, s. 56, sprostowano datę urodzenia z „21 września 1895” na „20 września 1895”.
- ↑ a b Kolekcja VM ↓, s. 1.
- ↑ a b c d e Kolekcja VM ↓, s. 4.
- ↑ Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 56.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 22 z 22 lipca 1922, s. 553.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 361, 414.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 84 z 26 sierpnia 1924, s. 476.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 61, 314, 352.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 131 z 17 grudnia 1924, s. 735.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 55 z 22 maja 1925, s. 276.
- ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 123, 177.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 28 z 23 grudnia 1927. Dodatek Nr 1, s. 4.
- ↑ Lista oficerów dyplomowanych 1931 ↓, s. 8.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 16 z 3 grudnia 1930, s. 328.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 23 marca 1932, s. 229.
- ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 24, 477.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 7 czerwca 1934, s. 154.
- ↑ Rybka i Stepan 2021 ↓, s. 525.
- ↑ Kronika ↓, s. 176.
- ↑ Kolekcja VM ↓, s. 2.
- ↑ a b c d e f g Andrzej Jerzy Sztarejko. Muzeum Powstania Warszawskiego. [dostęp 2023-12-01].
- ↑ Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 2023-12-07].
- ↑ Rómmel 1958 ↓, s. 390, rozkaz pochwalny dowódcy Armii „Łódź” i „Warszawa” dla 30 Dywizji Piechoty.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 2 kwietnia 1921, s. 611.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 179, poz. 260.
- ↑ Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 23, Nr 6 z 31 grudnia 1976.
- ↑ M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 468.
- ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 123.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 18 z 28 marca 1923, s. 212.
- ↑ M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 634 „w uznaniu zasług, położonych w poszczególnych działach pracy dla wojska”.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 11 listopada 1928, s. 408.
- ↑ a b c d Kolekcja VM ↓, s. 3.
- ↑ Kolekcja VM ↓, s. 1 foto.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 27 z 19 sierpnia 1922, s. 618.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 35 z 25 marca 1925, s. 166.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 12 z 28 czerwca 1930, s. 260.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Sztarejko Stanisław. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari; sygn. I.482.65-5607 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-12-06].
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2019-02-09].
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
- Lista oficerów dyplomowanych (stan z dnia 15 kwietnia 1931 roku). Warszawa: Sztab Główny, 1931.
- Franciszek Dindorf-Ankowicz, Zarys historii wojennej 82-go Syberyjskiego Pułku Piechoty, Warszawa 1929.
- Kronika 10 Wołyńskiego Batalionu Strzelców 5 Kresowej Dywizji Piechoty, Październik 1944 - Lipiec 1947. [w:] Oddziałowe Kroniki i Dzienniki Działań sygn. C.83 [on-line]. IPMS. [dostęp 2017-08-29]. (pol.).
- Włodzimierz M. Drzewieniecki, Wrześniowe wspomnienia podporucznika, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1978, wyd. I.
- Mieczysław Bielski, Grupa Operacyjna Piotrków 1939, Wydawnictwo Bellona 1991.
- Narcyz Klatka, Wieluński Wrzesień 1939, Wydawnictwo Komandor, Wieluń-Gdynia 2006, ISBN 83-912842-0-4.
- Juliusz Rómmel: Za honor i ojczyznę. Wspomnienia dowódcy armii „Łódź” i „Warszawa”. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Iskry”, 1958.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Wyd. 2 poszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon Sp. z o.o., 2021. ISBN 978-83-66687-09-7.
- Dowódcy 84 Pułku Strzelców Poleskich
- Dowódcy brygad Polskich Sił Zbrojnych
- Jeńcy Oflagu II C Woldenberg
- Ludzie urodzeni w Oranach
- Ludzie związani z Pińskiem
- Obrońcy Modlina (1939)
- Odznaczeni Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Niepodległości
- Odznaczeni Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (władze RP na uchodźstwie)
- Odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Walecznych (trzykrotnie)
- Odznaczeni Krzyżem Złotym Orderu Virtuti Militari (władze RP na uchodźstwie)
- Odznaczeni Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
- Odznaczeni Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918–1921
- Odznaczeni Odznaką za Rany i Kontuzje
- Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi (II Rzeczpospolita)
- Oficerowie 82 Syberyjskiego Pułku Piechoty
- Oficerowie Centrum Wyszkolenia Piechoty (II RP)
- Oficerowie dowództwa 4 Wołyńskiej Brygady Piechoty
- Oficerowie dyplomowani II Rzeczypospolitej
- Polacy odznaczeni Krzyżem Wojennym (Francja)
- Polacy odznaczeni Medalem Pamiątkowym Wielkiej Wojny
- Polacy odznaczeni Medalem Zwycięstwa
- Pułkownicy piechoty II Rzeczypospolitej
- Pułkownicy piechoty Polskich Sił Zbrojnych
- Uczestnicy bitwy nad Bzurą (1939)
- Uczestnicy wojny polsko-bolszewickiej (strona polska)
- Urodzeni w 1895
- Zastępcy dowódcy 39 Pułku Piechoty Strzelców Lwowskich
- Zmarli w 1976
- Żołnierze Wojska Polskiego na emigracji w Wielkiej Brytanii po II wojnie światowej