Przejdź do zawartości

Stocznia Schichaua w Gdańsku

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ferdinand Schichau (1814-1896), założyciel stoczni

F. Schichau GmbH (niem. Schichau-Werft Danzig) – stocznia w Gdańsku, funkcjonująca w latach 1891–1945, założona przez Ferdinanda Schichaua. Była jedną z najważniejszych stoczni budujących okręty w Niemczech. Powstawały w niej statki oceaniczne, okręty wojenne i wielkie statki pasażerskie.

Historia

[edytuj | edytuj kod]
Krążownik „Nowik” zbudowany dla marynarki rosyjskiej – po zbudowaniu najszybszy krążownik świata

Niemiecki przemysłowiec Ferdinand Schichau (1814–1896) utworzył w 1854 stocznię w Elblągu. Ponieważ stocznia dobrze prosperowała, ale w miarę rozwoju zakładu położenie Elbląga nad rzeką stało się przeszkodą, tamującą możliwość budowy większych statków i okrętów, Schichau zdecydował otworzyć filię swojego przedsiębiorstwa w Gdańsku. 14 lutego 1889 zakupił w Gdańsku teren o powierzchni 50 ha, w sąsiedztwie Stoczni Cesarskiej i linii kolejowej. Nierówny i bagnisty teren wymagał niwelacji, podwyższenia i umocnienia[1]. W 1890 r. Schichau przystąpił do budowy zakładu, która szła sprawnie. W pierwszym etapie wybudowano dwie pochylnie i basen wyposażeniowy, później zakład się rozwinął. Stocznia kooperowała z zakładem elbląskim. Już w 1891 wyposażono w stoczni kadłub torpedowca „Pelican” dla Austro-Węgier, zbudowany w Elblągu[1].

Stocznia na planie z 1912

Stocznia w Gdańsku oficjalnie rozpoczęła działalność w styczniu 1892. Pierwszym okrętem zbudowanym w niej od początku była korweta „Gefion” dla marynarki Niemiec, zwodowana w obecności cesarza Wilhelma II 31 maja 1893[1].

Stocznia szybko zyskała liczne zamówienia Marynarki Cesarskiej na okręty oraz armatorów prywatnych na duże statki handlowe. Od 1903 budowano też na eksport – głównie dla Rosji i państw skandynawskich. Na jej korzyść działała tania siła robocza na wschodzie ówczesnych Niemiec. W efekcie, przedsiębiorstwo Schichaua stało się na przełomie XIX i XX w. największą niemiecką stocznią prywatną, obok Germaniawerft Kruppa w Kilonii[1].

Jako pierwsze duże okręty zbudowano pancerniki „Kaiser Barbarossa” i „Wettin”. W 1908 wodowano krążownik lekki „Kolberg”, jako pierwszy okręt napędzany turbinami parowymi zbudowanymi przez przedsiębiorstwo Schichaua. W 1915 zwodowano największy okręt tam zbudowany – drednot „Baden” (wyporność 32.200 ton). W 1917 zwodowano kadłub jeszcze większego krążownika liniowego „Graf Spee” (35.300 t), który jednak nie został ukończony.

Stocznia Schichaua w Gdańsku z ogromnym żurawiem o wysokości 60 m, który stał się charakterystycznym elementem panoramy Gdańska, ok. 1914

W 1905 r. na terenie stoczni stanął żuraw pływający Długi Henryk z charakterystycznym, mocno zakrzywionym ramieniem[2]. W styczniu 1914 przy basenie wyposażeniowym stoczni stanął wielki, charakterystyczny dźwig, zwany młotowym, o wysokości 60 metrów i nośności 250 ton. Umożliwiał on przenoszenie na budowany statek dużych elementów i stał się charakterystycznym elementem panoramy miasta. Po zakończeniu działań wojennych na terenie Gdańska, w marcu 1945, dźwig został pocięty przez Rosjan i wywieziony do nieznanego miejsca[3].

Po I wojnie światowej stocznia znalazła się na terenie Wolnego Miasta Gdańska, co pociągnęło zerwanie ścisłych więzi z zakładem w Elblągu. Zakaz budowy okrętów w Gdańsku oraz upadek rynku rosyjskiego źle wpłynęły na sytuację stoczni, lecz przetrwała ona, budując statki handlowe[1]. W 1922 r. ukończono dla Wielkiej Brytanii statek pasażerski „Columbus”, wodowany jeszcze w 1913, będący największym statkiem zbudowanym w Gdańsku (33 526 BRT, służył następnie jako Homeric)[4]. Drugi statek bliźniaczy, zwodowany w 1922, także pod nazwą Columbus, był przez kilka lat największym statkiem niemieckim[1].

Pod koniec lat 20. produkcja zaczęła wzrastać. Z powodu niewykorzystanych jednak w pełni mocy, stocznia zajmowała się też remontami. Z powodu zakazu budowy okrętów, budowała jedynie pod koniec lat 30. jednostki pomocnicze dla niemieckiej marynarki (Kriegsmarine), m.in. okręty zaopatrzeniowe.

Po wybuchu II wojny światowej i wcieleniu Gdańska do Niemiec w 1939, stocznia stała się jednym z głównych ośrodków produkcji okrętów podwodnych. Do czasu zdobycia miasta przez armię radziecką w stoczni zbudowano 64 U-Booty typu VII i 30 typu XXI (licząc te, które zostały wcielone do Kriegsmarine).

Prawdopodobnie stocznia przetrwała wojnę w dobrym stanie, ale potem jej wyposażenie zostało w całości wywiezione do ZSRR[5].

Po II wojnie światowej Gdańsk został włączony do Polski, jednak dawna stocznia Schichaua została oficjalnie przekazana Polsce przez ZSRR (bez wyposażenia) dopiero 26 lipca 1945[6]. Została przejęta przez państwo i połączona z sąsiadującą dawną państwową Stocznią Cesarską w Stocznię Gdańską. Obecna brama nr 3 Stoczni Gdańskiej jest dawną główną bramą Stoczni Schichaua, a tzw. basen Konopnickiej jest pierwszym basenem wyposażeniowym stoczni Schichaua.

Wodowanie w Stoczni Schichaua, 29 marca 1914
Dawna główna brama Stoczni Schichaua – później III brama Stoczni Gdańskiej przy ul. Jana z Kolna
Dawne (nieistniejące) budynki mieszkalne pracowników Stoczni Schichaua (Colonie Schichau) w Gdańsku Młyniskach, przy ul. Jana z Kolna
Dawne budynki mieszkalne pracowników Stoczni Schichaua (Schichau-Kolonie) w Gdańsku Młyniskach, przy ul. Twardej
Dawne budynki mieszkalne pracowników Stoczni Schichaua (Schichau-Kolonie) w Gdańsku Młyniskach, przy ul. Twardej

Okręty zbudowane w stoczni Schichaua (wybór)

[edytuj | edytuj kod]
 Z tym tematem związana jest kategoria: Okręty zbudowane w F. Schichau GmbH.

Drednoty

[edytuj | edytuj kod]

Krążowniki liniowe

[edytuj | edytuj kod]
  • SMS Lützow zwodowany 1913, wyporność 31500 t, 8 dział 305 mm
  • SMS Graf Spee zwodowany 1917, ale nieukończony, wyporność 35300 t, 8 dział 350 mm

Przeddrednoty

[edytuj | edytuj kod]

Krążowniki

[edytuj | edytuj kod]

Okręty podwodne z II wojny światowej

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e f A. Nitka, Przedsiębiorstwo...
  2. ↑ Dziadek i Długi Henryk. Utracone symbole gdańskiej stoczni. Trójmiasto.pl. [dostęp 2020-07-07]. (pol.).
  3. ↑ Wielki dźwig stoczni Schichaua-Galeria Osobliwości-Muzeum Akademii Rzygaczy. [dostęp 2016-08-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-05)].
  4. ↑ Według Donald Tusk Był sobie Gdańsk tom 2, Fundacja „Dar Gdańska”, Gdańsk 1997, s. 65 „Columbus” posiadał wyporność 31 871 BRT.
  5. ↑ Gdańsk: U-booty wasze, stocznia – nasza [online], www.dziennikbaltycki.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
  6. ↑ Stocznia Schichaua w Gdańsku-Katedra Stoczniologii-Wydział Morski. [dostęp 2012-09-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-09-11)].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Andrzej Nitka: Przedsiębiorstwo stoczniowe F. Schichau. Elbląg-Piława-Gdańsk-Ryga-Królewiec. Zarys dziejów 1837-1945 w: Morze, Statki i Okręty nr 6/2007

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stocznia_Schichaua_w_Gdańsku&oldid=74691107”