Styrakowate

Styrakowate
	; Styrak benzoesowy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	wrzosowce
Rodzina	styrakowate
	Nazwa systematyczna
	Styracaceae DC. & Spregl.; Elem. Philos. Pl.: 140. Jul 1821
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Styrakowate, styrakowcowate (Styracaceae) – rodzina drzew i krzewów z rzędu wrzosowców. Obejmuje 11^[2]–12^[4] rodzajów liczących około 160^[2]^[5]–180 gatunków^[6] (ok. 80% gatunków należy do jednego rodzaju – styrak Styrax^[5]). Rośliny te występują we wschodniej i południowo-wschodniej Azji, na obu kontynentach amerykańskich oraz w południowej Europie. Dawniej styrak lekarski dostarczał wonnej żywicy do kadzideł. Krzewy z rodzaju styrak i ośnieża uprawiane są jako ozdobne^[7]. Wiele z rodzajów odkryto dopiero po latach 20. XX wieku, a Melliodendron, Rehderodendron i Sinojackia opisano dopiero w latach 60. XX wieku. W przeszłości rośliny z tej rodziny były szeroko rozprzestrzenione na półkuli północnej – znane są z trzeciorzędu Europy Środkowej i Ameryki Północnej^[8] (najstarsze ślady kopalne pochodzą z eocenu^[5]).

Rozmieszczenie geograficzne

Niemal wszystkie rodzaje występują w Azji wschodniej i południowo-wschodniej (po Nową Gwineę na południowym wschodzie), największe zróżnicowanie osiągając w Chinach. Zasięg rodzaju ośnieża (Halesia) obejmuje wschodnią część Stanów Zjednoczonych. Rośliny z rodzaju styrak (Styrax) występują zarówno w Azji, jak i Ameryce Północnej, a poza tym w Ameryce Środkowej i Południowej (bez jej południowej części) oraz we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego, gdzie rośnie jeden gatunek – styrak lekarski^[7]. Wyodrębniany przez dawniejszych autorów rodzaj Pamphilia (współcześnie włączany do rodzaju Styrax^[5]) występuje w Brazylii^[8].

Morfologia

Pokrój: Drzewa i krzewy cechujące się występowaniem na liściach, kielichach i młodych pędach gwiaździstych i tarczkowatych włosków^[8], rzadko organy te są nagie^[7].
Liście: Zwykle skrętoległe, bez przylistków (rzadko z drobnymi), pojedyncze i zazwyczaj całobrzegie^[7].
Kwiaty: Drobne lub najwyżej średniej wielkości, zwykle pachnące^[8], zebrane w kwiatostany groniaste, wiechowate lub wierzchotkowate, rzadko wyrastają pojedynczo na starszych pędach lub w pęczkach. Kwiaty są obupłciowe (czasem tylko żeńskie), promieniste, zwykle cztero- lub pięciokrotne. Kielich jest rurkowaty lub kubeczkowaty i składa się z 4–5 działek (czasem bardzo zredukowanych^[6]). Korona biała, składa się z 4–5 płatków, przynajmniej u nasady zrośniętych i tu nieco rurkowata. Pręcików jest zwykle dwa razy więcej od liczby płatków, ale ułożone są w jednym okółku. Rzadziej jest ich tyle samo ile płatków. Bywają zrośnięte w rurkę lub zrośnięte u nasady z płatkami korony. U różnych rodzajów zalążnia jest górna, wpółdolna lub dolna. Powstaje z trzech lub pięciu owocolistków w dolnej części podzielona jest na odpowiadającą im liczbę komór. W każdej znajduje się zalążek, czasem nawet jest ich wiele, ale ostatecznie w owocu rozwijają się nie więcej jak dwa nasiona. Słupek jest pojedynczy i zwieńczony główkowatym lub podzielonym na łatki znamieniem^[7]^[8].
Owoce: Różne w różnych rodzajach. Częste są pestkowce mięsiste lub suche, poza tym torebki i suche owoce niepękające^[8]. Owoc wsparty jest zawsze trwałym kielichem i zawiera jedno lub dwa nasiona^[7].

Systematyka

Pozycja systematyczna rodziny według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzina styrakowatych (Styracaceae) jest siostrzana dla zimnicowatych (Diapensiaceae), wraz z którymi tworzą grupę, dla której klad bazalny stanowią symplokowate Symplocaceae w obrębie rzędu wrzosowców, wchodzącego w skład kladu astrowych (asterids) w obrębie dwuliściennych właściwych (eudicots)^[2]^[5].

W obrębie rodziny klad bazalny tworzą rodzaje Huodendron i Styrax. Pozostała grupa rozbija się na dwie grupy niebazalne, z których jedna obejmuje rodzaje Alniphyllum i Bruinsmia, a druga pozostałe rodzaje^[2]^[9].

wrzosowce

Marcgraviaceae

	Balsaminaceae – niecierpkowate

	Tetrameristaceae

	Polemoniaceae – wielosiłowate

	Fouquieriaceae – okotijowate

Lecythidaceae – czaszniowate

	Sladeniaceae

	Pentaphylacaceae

Sapotaceae – sączyńcowate

	Ebenaceae – hebankowate

	Primulaceae – pierwiosnkowate

?

Mitrastemonaceae

Theaceae – herbatowate

Symplocaceae – symplokowate

	Styracaceae – styrakowate

	Diapensiaceae – zimnicowate

Sarraceniaceae – kapturnicowate

	Actinidiaceae – aktinidiowate

	Roridulaceae – tuliłezkowate

Clethraceae – orszelinowate

	Cyrillaceae – zwichrotowate

	Ericaceae – wrzosowate

Wykaz rodzajów^[10]^[4]

Alniphyllum Matsum.
Bruinsmia Boerl. & Koord.
Changiostyrax C.T.Chen
Halesia Ellis ex L. – ośnieża
Huodendron Rehder
Melliodendron Hand.-Mazz.
Parastyrax W.W.Sm.
Perkinsiodendron P.W.Fritsch
Pterostyrax Siebold & Zucc. – styrakowiec
Rehderodendron Hu
Sinojackia Hu
Styrax L. – styrak

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-12-15] (ang.).
↑ Robert W. Kiger, James L. Reveal: A comprehensive scheme for standardized abbreviation of usable plant-family names and type-based suprafamilial names. University of Maryland. [dostęp 2015-07-24].
↑ ^a ^b Styracaceae DC. & Spreng.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-10-01].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Peter W. Fritsch: Styracaceae de Candolle & Sprengel. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2015-07-24].
↑ ^a ^b Shumei Huang & James W. Grimes: Styracaceae Dumortier. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2015-07-24].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 313. ISBN 1-55407-206-9. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. 1. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 114-116. ISBN 83-7079-778-4.
↑ Peter W. Fritsch, Cynthia M. Morton, Tao Chen, Candice Meldrum. Phylogeny and Biogeography of the Styracaceae. „International Journal of Plant Sciences”. 162, S6, s. S95-S116, 2001. DOI: 10.1086/323418.
↑ List of genera in family STYRACACEAE. [w:] Vascular Plant Families and Genera [on-line]. Kew Royal Botanical Gardens. [dostęp 2015-07-24].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-12-15] (ang.).

[3] Robert W. Kiger, James L. Reveal: A comprehensive scheme for standardized abbreviation of usable plant-family names and type-based suprafamilial names. University of Maryland. [dostęp 2015-07-24].

[powo-4] Styracaceae DC. & Spreng.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-10-01].

[america-5] Peter W. Fritsch: Styracaceae de Candolle & Sprengel. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2015-07-24].

[china-6] Shumei Huang & James W. Grimes: Styracaceae Dumortier. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2015-07-24].

[heywood-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 313. ISBN 1-55407-206-9. (ang.).

[ency-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. 1. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 114-116. ISBN 83-7079-778-4.

[9] Peter W. Fritsch, Cynthia M. Morton, Tao Chen, Candice Meldrum. Phylogeny and Biogeography of the Styracaceae. „International Journal of Plant Sciences”. 162, S6, s. S95-S116, 2001. DOI: 10.1086/323418.

[kew-10] List of genera in family STYRACACEAE. [w:] Vascular Plant Families and Genera [on-line]. Kew Royal Botanical Gardens. [dostęp 2015-07-24].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]